95. อนาปตฺติปนฺนรสกาทิกถา

[172] เต น ชานิํสูติ เอตฺถ ชานนาการทสฺสนตฺถํ ‘‘สีมํ โอกฺกนฺตาติ วา โอกฺกมนฺตีติ วา’’ติ วุตฺตํฯ โอกฺกนฺตาติ วาติ ปวิสิตฺถ อิติ วาฯ เตสนฺติ จตุนฺนํ วา อติเรกานํ วา ภิกฺขูนํฯ วคฺคา สมคฺคสญฺญิโนติ เอตฺถ กสฺมา วคฺคา, กสฺมา สมคฺคสญฺญิโนติ อาห ‘‘เตส’’นฺติอาทิฯ ตตฺถ เตสนฺติ อญฺเญสํ ภิกฺขูนํฯ สีมํ โอกฺกนฺตตฺตาติ สีมํ ปวิสิตตฺตา, วคฺคา หุตฺวาติ สมฺพนฺโธฯ สมคฺโค อิติ สญฺญา สมคฺคสญฺญา, สา เอเตสมตฺถีติ สมคฺคสญฺญิโนฯ

[175] กุกฺกุจฺจปกตาติ ปทสฺส ‘‘อิจฺฉาปกโต’’ติ ปเทน สมานภาวํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘ยถา’’ติอาทิฯ ปุพฺพภาเคติ อุโปสถกมฺมโต ปุพฺพภาเคฯ สนฺนิฏฺฐานํ กตฺวาปีติ กปฺปเตวาติ สนฺนิฏฺฐานํ กตฺวาปิฯ ‘‘อภิภูตา’’ติ อิมินา ปกตาติ เอตฺถ ปปุพฺพกรธาตุยา อุปสคฺควเสน อภิภวนตฺถํ ทสฺเสติฯ

[176] ยถา เหฏฺฐา วคฺคาวคฺคสญฺญีปนฺนรสกาทีสุ ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, เอวมกตฺวา กสฺมา ‘‘ถุลฺลจฺจย’’นฺติ อาห ‘‘อกุสลพลวตายา’’ติฯ

100. สีโมกฺกนฺติกเปยฺยาลกถา

[177] อาวาสิเกนอาคนฺตุกเปยฺยาเล สพฺพํ เวทิตพฺพนฺติ สมฺพนฺโธฯ เวทิตพฺพาการํ สห อุปมาย ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ยถา’’ติอาทิฯ อาคนฺตุเกนอาวาสิกเปยฺยาเล ปน อาเนตพฺพนฺติ สมฺพนฺโธฯ ปุริมเปยฺยาเลติ อาวาสิเกนอาคนฺตุกเปยฺยาเลฯ อาคนฺตุเกนอาคนฺตุกเปยฺยาเล ปน โยเชตพฺโพติ สมฺพนฺโธฯ เอตฺถ จ เปยฺยาลนฺติ สทิสนยสฺส จ ตํชานนญาณสฺส จ ปาตพฺพํ รกฺขนํ เปยฺยํ, เปยฺยํ, เปยฺเย วา, เปยฺยาย วา อลติ สมตฺเถตีติ เปยฺยาลนฺติ วจนตฺโถ กาตพฺโพฯ

[178] อาวาสิกานํ จาตุทฺทโส หุตฺวา กสฺมา อาคนฺตุกานํ ปนฺนรโสติ อาห ‘‘เยส’’นฺติอาทิ ฯ ตตฺถ เยสนฺติ อาคนฺตุกานํฯ ติโรรฏฺฐโตติ อาวาสิกานํ รฏฺฐสฺส อญฺญรฏฺฐโตฯ

ติโรชนปทโตติ เอกรฏฺเฐปิ อญฺญชนปทโตฯ จาตุทฺทสิกํ อกํสูติ สญฺญานานตฺตวเสน จาตุทฺทสิกํ อกํสุฯ อนุวตฺติตพฺพนฺติ อนุมติํ วตฺติตพฺพํฯ น ปฏิกฺโกสิตพฺพนฺติ ‘‘น จาตุทฺทโส’’ติ วตฺวา น วาริตพฺพํฯ น อกามาติ เอตฺถ กมุธาตุ อิจฺฉตฺโถ, กรณตฺเถ จ นิสฺสกฺกวจนนฺติ อาห ‘‘น อนิจฺฉาย ทาตพฺพา’’ติฯ

101. ลิงฺคาทิทสฺสนกถา

[179] ‘‘อาวาสิกานํ อาการ’’นฺติ อิมินา อาวาสิกาการนฺติ ปทสฺส ฉฏฺฐีสมาสํ ทสฺเสติฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ ‘‘อาวาสิกลิงฺค’’นฺติอาทีสุฯ เยนาติ สุปญฺญตฺตมญฺจปีฐาทินา, คณฺหตีติ สมฺพนฺโธฯ เตสนฺติ อาวาสิกานํฯ อาจารสณฺฐานนฺติ อาจารสณฺฐิติํฯ โส สุปญฺญตฺตมญฺจปีฐาทิโก อากาโร นามาติ โยชนาฯ ยนฺติ สุปญฺญตฺตมญฺจปีฐาทิํ, คมยตีติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถ ตตฺถาติ ตสฺมิํ ตสฺมิํ ฐาเนฯ ลีเน อาวาสิเกติ สมฺพนฺโธฯ ตํ สุปญฺญตฺตมญฺจปีฐาทิ ลิงฺคํ นามาติ โยชนาฯ ‘‘อทิสฺสมาเน’’ติ อิมินา ลีเนติ ปทสฺส อตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘ชานาเปตี’’ติ อิมินา คมยตีติ ปทสฺส ญาณตฺถํ ทสฺเสติฯ ยนฺติ สุปญฺญตฺตมญฺจปีฐาทิํฯ เตติ อาวาสิกาฯ ตํ สุปญฺญตฺตมญฺจปีฐาทิ นิมิตฺตํ นามาติ โยชนาฯ เยนาติ สุปญฺญตฺตมญฺจปีฐาทินาฯ เตติ อาวาสิกา อุทฺทิสิยนฺติ, โส สุปญฺญตฺตมญฺจปีฐาทิโก อุทฺเทโส นามาติ โยชนาฯ อิเมหิ ปเทหิ อากิริยนฺติ ปกาสิยนฺติ เอเตนาติ อากาโร, ลีเน คมยติ โพเธตีติ ลิงฺคํฯ นิมิยนฺติ ปริจฺฉิชฺช ญายนฺติ เอเตนาติ นิมิตฺตํ, อุทฺทิสิยนฺติ อปทิสิยนฺติ เอเตนาติ อุทฺเทโสติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ สพฺพเมตนฺติ ‘‘อาวาสิกาการ’’นฺติอาทิ เอตํ สพฺพํฯ ยถาโยคนฺติ ปาฬิยํ โยคานุรูปํฯ ตตฺถาติ อาคนฺตุกาการาทีสุฯ ‘‘อมฺหากํ อิท’’นฺติ น ญาตพฺพนฺติ อญฺญาตํ, ตเทว อญฺญาตกํ, นิสีทนาทิฯ ‘‘อมฺหากํ อิท’’นฺติ อชานนํ นาม อตฺตโน อสนฺตกตฺตา, อญฺเญสเมว สนฺตกตฺตา โหตีติ อาห ‘‘อญฺเญสํ สนฺตก’’นฺติฯ อุทกนิสฺเสกนฺติ สิญฺจนวิรหิตํ อุทกํฯ พหุวจนสฺสาติ ‘‘โธตาน’’นฺติ เอตฺถ ฉฏฺฐีพหุวจนสฺสฯ เอกวจนนฺติ ‘‘โธตสฺสา’’ติ เอกวจนํ ฯ ปจฺฉิมปาเฐ มลํ ธุนาติ อเนนาติ โธตํ, โธตญฺจ ตํ อุทกญฺเจติ โธตอุทกํ, ตเมว นิสฺเสกํ โธตอุทกนิสฺเสกํฯ

[180] สมานสํวาสกทิฏฺฐินฺติ ปทสฺส อิติโลปสมาสํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สมานสํวาสกา เอเตติ ทิฏฺฐิ’’นฺติฯ เอเตติ อาวาสิกา ภิกฺขูฯ ‘‘ลทฺธิ’’นฺติ อิมินา น ปุจฺฉนฺตีติ ปทสฺส กมฺมํ ทสฺเสติฯ นานาสํวาสกภาวนฺติ เตสํ ลทฺธินานาสํวาสกภาวํฯ ‘‘มทฺทิตุ’’นฺติ อิมินา นาภิวิตรนฺตีติ เอตฺถ อภิสทฺทสฺสตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘อภิภวิตุ’’นฺติ อิมินา จ ตเทวตฺถํ ทสฺเสติฯ นานาสํวาสกภาวสฺส มทฺทนํ นาม ลทฺธินิสฺสชฺชาปนนฺติ อาห ‘‘ตํ ทิฏฺฐิํ น นิสฺสชฺชาเปนฺตี’’ติฯ

103. นคนฺตพฺพคนฺตพฺพวารกถา

[181] สภิกฺขุกาติ ปทสฺส สํวิชฺชนฺติ ภิกฺขู เอตสฺมิมาวาเสติ สภิกฺขุโกติ วจนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ยสฺมิํ อาวาเส’’ติอาทิฯ ยนฺติ อาวาสํฯ ตทเหวาติ ตทหุโปสเถ เอวฯ อิมินา สเจ สกฺโกติ, ตทเหว คนฺตุํ, โส คนฺตพฺโพติ ทสฺเสติฯ ‘‘อกตฺวา’’ติ อิมินา กตฺวา ปน คนฺตพฺโพติ ทสฺเสติฯ ‘‘อญฺญตฺรา’’ติ นิปาโต ‘‘วินา’’ติ นิปาตสฺส ปริยาโยติ อาห ‘‘วินา’’ติฯ อตฺตจตุตฺเถน วา อตฺตปญฺจเมน วา สงฺเฆน คนฺตุํ วฏฺฏตีติ โยชนาฯ เอตฺถ จ ‘‘อตฺตจตุตฺเถน วา’’ติ อิทํ อุโปสถกมฺมํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ‘‘อตฺตปญฺจเมน วา’’ติ อิทํ ปวารณากมฺมํ สนฺธาย วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ วิหาเรติ วิหารสีมาย มหาสีมายนฺติ อตฺโถฯ อิทญฺหิ วิหารสีมานํ อเภเทน วุตฺตํฯ สีมาปีติ ขณฺฑสีมาปิฯ น คนฺตพฺพาติ สงฺฆสฺส ครุกตฺตา น คนฺตพฺพาฯ เอตฺถาติ ขณฺฑสีมาทีสุฯ ตสฺสาติ ภิกฺขุสฺสฯ คนฺตุํ วฏฺฏตีติ คณุโปสถฏฺฐานโต คนฺตุํ วฏฺฏติ, สงฺฆุโปสถฏฺฐานโต ปน น วฏฺฏติเยวาติ ทฏฺฐพฺพํฯ วิสฺสฏฺฐอุโปสถา อาวาสาปิ อญฺญํ คนฺตุํ วฏฺฏตีติ โยชนาฯ อารญฺญเกนาปีติ อรญฺเญ เอกเกน นิวาเสนปิฯ ตตฺถาติ อญฺญวิหาเรฯ อุโปสถนฺติ สงฺฆุโปสถญฺจ คณุโปสถญฺจฯ

[182] ยนฺติ อาวาสํฯ ตตฺถาติ ตํ อาวาสํฯ คนฺตุํ สกฺโกมิ อิติ ชาเนยฺยาติ โยชนาฯ ตตฺถาติ ตสฺมิํ อาวาเสฯ