สุตฺเตน นาโรเจตีติ หิ อตฺโถฯ ปาริสุทฺธิหารกสฺส อนาปตฺตีติ เอตฺถ อาปตฺตีติ อนฺวยตฺถํ อตฺถาปตฺติโต ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สเจ…เป.… อาปชฺชตี’’ติฯ อสฺสาติ ภิกฺขุสฺสฯ อุภินฺนมฺปีติ ปาริสุทฺธิทายกสฺส, ตํหารกสฺส จาติ อุภินฺนมฺปิฯ

88. ฉนฺททานกถา

[165] ฉนฺททาเนปิ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ อุโปสโถ กโต โหตีติ ปาริสุทฺธิทายกสฺส จ สงฺฆสฺส จ อุโปสโถ กโต โหติฯ อญฺญนฺติ อุโปสถกมฺมโต อญฺญํฯ ยํ ปน กมฺมนฺติ สมฺพนฺโธฯ กมฺมมฺปีติ อุโปสถกมฺมโต อญฺญํ กมฺมมฺปิฯ เอตฺถ จ ตทหุโปสเถ อตฺตโน จ สงฺฆสฺส จ สเจ อุโปสถกมฺมํ โหติ, ปาริสุทฺธิเยว ทาตพฺพาฯ อถ อญฺญํ กมฺมํ โหติ, ฉนฺโทเยว ทาตพฺโพฯ ยทิ อุโปสถกมฺมญฺจ อญฺญกมฺมญฺจ โหติ, ปาริสุทฺธิ จ ฉนฺโท จ ทาตพฺโพฯ ตํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘ตทหุโปสเถ ปาริสุทฺธิํ เทนฺเตน ฉนฺทมฺปิ ทาตุ’’นฺติฯ สีมาย วาติ พทฺธสีมาย วาฯ อจฺฉิตุนฺติ อุปเวสิตุํฯ ‘‘อาส อุปเวสเน’’ติ หิ ธาตุปาเฐสุ (สทฺทนีติธาตุมาลายํ 16 สการนฺตธาตุ) วุตฺตํฯ สามคฺคี วาติ กายสามคฺคี วาฯ

[167] สรติปิ อุโปสถํ, นปิ สรตีติ เอตฺถ ปิสทฺทสฺส อนิยมวิกปฺปตฺถํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘เอกทา สรติ, เอกทา น สรตี’’ติฯ ‘‘เอกนฺต’’นฺติ อิมินา เนว สรตีติ เอตฺถ เอวสทฺทสฺส สนฺนิฏฺฐานตฺถํ ทสฺเสติฯ กมฺมํ น โกเปตีติ สมฺมุติลทฺโธปิ อลทฺโธปิ อุมฺมตฺตโก กมฺมํ น โกเปติฯ

91. สงฺฆุโปสถาทิกถา

[168] ‘‘สมฺมชฺชิตฺวา’’ติ ปทมเปกฺขิตฺวา โส เทโสติ เอตฺถ ‘‘อุปโยคตฺเถ ปจฺจตฺตวจน’’นฺติ วุตฺตํฯ เอตนฺติ ‘‘โส เทโส สมฺมชฺชิตพฺโพ’’ติอาทิวจนํฯ เตนาติ เตน เหตุนาฯ อฏฺฐกถาจริยา ‘‘สมฺมชฺชนี…เป.… วุจฺจติ’’ อิติ อาหูติ โยชนาฯ