74. อวิปฺปวาสสีมานุชานนกถา

[143] อนฺธกวินฺทํ นามาติ ตสฺส คามสฺส นามํฯ ตนฺติ อนฺธกวินฺทํฯ เถโรติ มหากสฺสปตฺเถโรฯ ตโตติ อนฺธกวินฺทโตฯ อิมินา ‘‘อนฺธกวินฺทา’’ติ เอตฺถ นิสฺสกฺกตฺเถ นิสฺสกฺกวจนนฺติ ทสฺเสติฯ อุโปสถนฺติ ตทตฺเถ อุปโยควจนํฯ อุโปสถตฺถายาติ หิ อตฺโถฯ อนฺธกวินฺทา ราชคหํ อาคมนสฺส การณํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ราชคหํ หี’’ติอาทิฯ ตตฺถ หีติ ยสฺมาฯ อนฺธกวินฺทา วิหารํ อนฺโต กตฺวา ‘‘อฏฺฐารส มหาวิหารา’’ติ วุตฺตํฯ เนสนฺติ อฏฺฐารสนฺนํ มหาวิหารานํฯ สงฺฆสฺส สามคฺคิทานตฺถนฺติ เอตฺถ สงฺฆสฺส สามคฺคิทานํ อตฺตโน อุโปสถกิจฺจํ สิทฺธํฯ ตสฺมา ปาฬิยํ ‘‘อุโปสถํ อาคจฺฉนฺโต’’ติ วุตฺตํฯ ‘‘สิปฺปินิยํ นามา’’ติ อิมินา นทิํ ตรนฺโตติ เอตฺถ นทิยา นามํ ทสฺเสติฯ มนํ วูฬฺโหติ เอตฺถ มนนฺติ นิปาโต อีสกตฺโถติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อีสก’’นฺติฯ ‘‘อปฺปมตฺต’’นฺติ อิมินา ‘‘อีสก’’นฺติปทสฺส อตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘วูฬฺหภาโว’’ติ อิมินา ภาวปจฺจเยน วินา ภาวตฺโถ ญาตพฺโพติ ทสฺเสติฯ จณฺเฑนาติ ขเรนฯ ตตฺถาติ นทิยํฯ อมนสิกโรนฺโตติ ‘‘จณฺฑโสต’’นฺติ อาโภคํ อกโรนฺโตฯ น ปน วูฬฺโหติ น ปน มหาวูฬฺโหฯ อุทกพฺภาหตานีติ อุทเกน อภิอาหตานิฯ อสฺสาติ เถรสฺสฯ อลฺลานีติ ตินฺตานิฯ

[144] ปุริมกมฺมวาจาติ ‘‘สมฺมตา สา สีมา สงฺเฆน ติจีวเรน อวิปฺปวาสา’’ติ ปุเร วุตฺตา กมฺมวาจาฯ อยเมวาติ ‘‘ฐเปตฺวา คามญฺจ คามูปจารญฺจา’’ติปทํ ปกฺขิปิตฺวา อนุปญฺญตฺตา อยเมว กมฺมวาจาฯ อยนฺติ ปจฺฉิมกมฺมวาจาฯ หิ ยสฺมา ภิกฺขุนิสงฺโฆ อนฺโตคาเม วสติ, ตสฺมา ปุริมาเยว วฏฺฏตีติ โยชนาฯ ยทิ เอวนฺติ ยทิ ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส อยํ ปจฺฉิมกมฺมวาจา วฏฺฏนํ สิยา ภเวยฺย, เอวํ สตีติ โยชนาฯ โสติ ภิกฺขุนิสงฺโฆฯ เอตาย กมฺมวาจายาติ ปจฺฉิมกมฺมวาจายฯ น ลเภยฺยาติ อนฺโตคาเม วสนตฺตา ติจีวรปริหารํ น ลเภยฺยฯ กิํ น ลภติเยวาติ อาห ‘‘อตฺถิ จสฺส ปริหาโร’’ติฯ อสฺสาติ ภิกฺขุนิสงฺฆสฺสฯ ทฺเวปิ สีมาโยติ สมานสํวาสกสีมา จ อวิปฺปวาสสีมา จาติ ทฺเวปิ สีมาโยฯ ตตฺถาติ ภิกฺขุภิกฺขุนีสุฯ ตสฺสาติ ภิกฺขูนํ สีมายฯ เอเสว นโยติ ภิกฺขุนีนํ สีมํ อชฺโฌตฺถริตฺวาปิ อนฺโตปวิสิตฺวาปิ ภิกฺขูนํ สีมาย สมฺมเน เอเสว นโยฯ เอเตติ ภิกฺขุภิกฺขุนิโยฯ สามญฺญตฺตา หิ ปุลฺลิงฺเคน วุตฺตํฯ เอตฺถ จาติ ‘‘ฐเปตฺวา คามญฺจ คามูปจารญฺจา’’ติปเท จฯ สงฺคโห เวทิตพฺโพ, กสฺมา? คาเมน นิคมนครานํ เอกลกฺขณตฺตาฯ

ปริกฺเขโปกาโสติ ปริกฺเขปารโหกาโสฯ เตสูติ คามคามูปจาเรสุฯ ปริหารนฺติ จีวรวิปฺปวาสอาปตฺติอปนยนํฯ ‘‘อิตี’’ติอาทิ นิคมนํฯ เอตฺถาติ สมานสํวาสกอวิปฺปวาสสีมาสุฯ อตฺตโน ธมฺมตายาติ อตฺตโน สภาเวนฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ ฐาเนฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ ตสฺสาติ อวิปฺปวาสสีมายฯ วิสุนฺติ สมานสํวาสกสีมโต ปาเฏกฺกํฯ ตตฺถาติ ทฺวีสุ สีมาสุฯ อวิปฺปวาสายาติ อวิปฺปวาสสีมายฯ ตนฺติ คามํฯ สาติ อวิปฺปวาสสีมาฯ

สมฺมตาย สีมายาติ อวิปฺปวาสสีมาย สมฺมตาย สติยาติ สมฺพนฺโธฯ สมฺมตโต ปจฺฉาติ วา โยชนาฯ นิวิสตีติ นิวาสตฺถาย วิสติ ปวิสติฯ โสปีติ คาโมปิฯ สีมสงฺขฺยํเยวาติ อวิปฺปาสสีมโวหารเมวฯ อธิฏฺฐิตเตจีวริกา ภิกฺขู ปริหารํ ลภนฺตีติ อธิปฺปาโยฯ ยถา ปจฺฉา นิวิฏฺโฐ คาโม สีมสงฺขฺยํเยว คจฺฉติ, เอวนฺติ โยชนาฯ ‘‘ปวิสิสฺสามา’’ติ เคหานิ กตานิ, ‘‘ปวิสิสฺสามา’’ติ อาลโยปิ อตฺถีติ โยชนาฯ อาลโยปีติ อเปกฺโขปิฯ อปวิฏฺฐาติ เคหานิ อปวิฏฺฐาฯ เคหเมว ฉฑฺเฑตฺวาติ เคหํ ฉฑฺเฑตฺวา เอวฯ อิมินา เคเห ฉฑฺฑิเต สพฺพํ ฉฑฺฑิตเมวาติ ทสฺเสติฯ ปวิฏฺฐํ วา อคตํ วา เอกมฺปิ กุลํ อตฺถิ สเจติ โยชนาฯ เอตฺถ จ ‘‘เอกมฺปิ กุลํ ปวิฏฺฐํ วา’’ติ อิทํ นวคามํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ‘‘เอกมฺปิ กุลํ อคตํ วา’’ติ อิทํ โปราณกคามํ สนฺธายาติ ทฏฺฐพฺพํฯ

ตตฺราติ ‘‘วตฺตํ ชานิตพฺพ’’นฺติวจเนฯ อวิปฺปวาสสีมายนฺติ มหาสีมายฯ สา เอว หิ ยสฺมา อวิปฺปวาสกมฺมวาจาย พหุลปโยชนา โหติ, ตสฺมา อวิปฺปวาสสีมาติ วุจฺจติฯ อิตรายาติ อวิปฺปวาสสีมายฯ ตตฺถาติ ตาสุ ทฺวีสุ สีมาสุฯ นิราสงฺกฏฺฐาเนสุ ฐตฺวาติ เจติยงฺคณาทีนํ ขณฺฑสีมาย อโนกาสตฺตา วุตฺตํฯ ขณฺฑสีมญฺหิ สมฺมนนฺตา เจติยงฺคณาทิฏฺฐานํ ปหาย อญฺญสฺมิํ วิวิตฺโตกาเส วิหารปจฺจนฺตํ ขณฺฑิตฺวา สมฺมนนฺติฯ สมูหนิตุนฺติ อวิปฺปวาสสีมํ สมูหนิตุํฯ ปฏิพนฺธิตุํ น สกฺขิสฺสนฺเตวาติ อวิปฺปวาสํเยว ชานิตฺวา ขณฺฑสีมาย อญฺญาตตฺตา ปฏิพนฺธิตุํ น สกฺขิสฺสนฺเตวฯ สีมสมฺเภทนฺติ ขณฺฑสีมอวิปฺปวาสสีมานํ สมฺเภทํฯ สาสนนฺตรธาเนน วาติ สตฺถุ อาณาย อนฺตรธาเนน วาฯ สาธุกํ ปนาติ นิกฺกงฺขํ ปนฯ

76. คามสีมาทิกถา

[147] อุโปสถกมฺมสฺส วิสุํ คหิตตฺตา เสสกมฺมวเสน สมานสํวาสกตา คเหตพฺพา โคพลิพทฺทนเยน วา ปาริเสสนเยน วาฯ ตนฺติ สมานสํวาสเอกูโปสถภาวํฯ ‘‘อปริจฺฉินฺนายา’’ติ อิมินา อฏฺฐปิตายาติ เอตฺถ ฐปธาตุยา อธิปฺปายตฺถํ ทสฺเสติฯ คามํ วา นิคมํ วาติ เอตฺถ นครํ เกน สงฺคหิตนฺติ อาห ‘‘คามคฺคหเณน เจตฺถา’’ติอาทิฯ ตตฺถ เอตฺถาติ ‘‘คามํ วา นิคมํ วา’’ติ ปาเฐ, คามคฺคหเณนาติ สมฺพนฺโธฯ อถ วา เอตฺถาติ คามนิคมนคเรสุ, นครมฺปีติ สมฺพนฺโธฯ คามาทีนํ ปริจฺเฉทํ วิตฺถาเรน ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ตตฺถา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ตตฺถาติ คามนิคมนคเรสุฯ คามโภชกาติ คามํ ภุญฺชนฺตีติ คามโภชกาฯ พลินฺติ กรํฯ โส หิ ตํ นิสฺสาย คามโภชกา พลนฺติ ชีวนฺติ อเนนาติ พลีติ วุจฺจติฯ ยมฺปิ เอกํ ปเทสํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา เทตีติ โยชนาฯ คามเขตฺเตติ รญฺโญ อาณา ขิปิยติ เอตฺถาติ เขตฺตํ, คาโมเยว เขตฺตํ คามเขตฺตํ, ตสฺมิํฯ อยมฺปีติ อยํ ปเทโสปิฯ โสปีติ ปเทโสปิฯ วิสุํคาโม นามาติ โยชนาฯ โสปิ วิสุํคาโม คามสีมา โหติเยวาติ โยชนาฯ วิสุํ ปริจฺฉินฺทิตฺวา ทินฺโน คาโม วิสุํคาโมฯ ตสฺมาติ ยสฺมา วิสุํ คาโม โหติ, ตสฺมาฯ สา จาติ วิสุํคามสีมา จฯ อิตราติ วิสุํคามสีมโต อญฺญา ปกติคามนครนิคมสีมา จาติ โยชนาฯ

เอวนฺติ ‘‘อสมฺมตาย ภิกฺขเว’’ติอาทินา ปาเฐนฯ ตนฺติ สีมปริจฺเฉทํฯ อปริจฺฉินฺเนติ ราชูหิ อปริจฺฉินฺเนฯ ‘‘อฏวิปเทเส’’ติ อิมินา นตฺถิ คาโม เอตฺถาติ อคามโกติ วจนตฺถสฺส สรูปํ ทสฺเสติฯ วิชฺฌาฏวิสทิเสติ วิคตํ อคฺคิโน ฌายนเมตฺถาติ วิชฺฌา, โจราทโย มนุสฺเส อาภุโส ฏวนฺติ ปีฬยนฺติ เอตฺถาติ อาฏวิฯ วิชฺฌา จ สา อาฏวิ เจติ วิชฺฌาฏวิ, ตาย สทิเส วิชฺฌาฏวิสทิเสฯ เอตฺถ ปุริมนเย คามาทีหิ อาสนฺโน วา โหตุ, อนาสนฺโน วา เตหิ อปริจฺฉินฺโน อฏวิปเทโส คเหตพฺโพฯ ปจฺฉิมนเย ทูโร มนุสฺสานํ อนาคมนปโถ อาฏวิปเทโส คเหตพฺโพติ อยเมเตสํ วิเสโสฯ อสฺสาติ ภิกฺขุโนฯ สมนฺตาติ สมนฺตโตฯ อยํ สีมาติ อยํ สตฺตพฺภนฺตรสีมาฯ ตตฺถาติ สตฺตสุ อพฺภนฺตเรสุฯ สมนฺตา ฐิตสฺส วา นิสินฺนสฺส วา อพฺภนฺตเร อนฺโตโกฏฺฐาเส ชาตํ อพฺภนฺตรํ อฏฺฐวีสหตฺถปมาณํฯ