ภณิเตติ ภณเนฯ ชานิตฺวาติ ชานิตฺวา เอวฯ เอวกาโร เหตฺถ อชฺฌาหริตพฺโพ, เตน วุตฺตํ ‘‘น อชานิตฺวา’’ติฯ ยานิ ปญฺจ สิกฺขาปทานีติ โยชนาฯ อสฺสาติ สามเณรสฺสฯ ฐปนตฺถายาติ สิกฺขาปทานํ ฐปนตฺถายฯ อยนฺติ ปาราชิโกฯ วิเสโสติ ภิกฺขูนํ ปาจิตฺติยโต วิเสโสฯ

ปฏิปกฺขวเสนาติ ‘‘อนรหํ อสมฺมาสมฺพุทฺโธ’’ติอาทินา จ ‘‘ทฺวากฺขาโต’’ติอาทินา จ ‘‘ทุปฺปฏิปฺปนฺโน’’ติอาทินา จ ปฏิวิรุทฺธวเสน ครหนฺโต สามเณโร นิวาเรตพฺโพติ สมฺพนฺโธฯ กณฺฑกนาสนายาติ กณฺฑกนามกสฺส สามเณรสฺส ทณฺฑกมฺมนาสนายฯ ตํ ลทฺธินฺติ อวณฺณภาสนทิฏฺฐิํฯ อจฺจยนฺติ อติกฺกมํ, โทสํ วาฯ เทสาเปตพฺโพติ ‘‘อจฺจโย มํ ภนฺเต อจฺจคมา’’ติอาทินา เทสาเปตพฺพาฯ ตํ ยุตฺตนฺติ ‘‘ลิงฺคนาสนาย นาเสตพฺโพ’’ติ ตํ วจนํ ปติรูปํฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ อิธาติ ขนฺธเก, ‘‘สามเณรํ นาเสตุ’’นฺติวจเน วาฯ

‘‘เอเสว นโย’’ติ วุตฺตวจนํ ปากฏํ กโรนฺโต อาห ‘‘สสฺสตุจฺเฉทานญฺหี’’ติอาทิฯ อญฺญตรทิฏฺฐิโก สามเณโรติ โยชนาฯ เอตฺถาติ ทสสุ นาสนงฺเคสุฯ ‘‘กาม’’นฺติปเทน ปุนรุตฺตินิรตฺถกโทสาโรปเนน ครหํ ทสฺเสติฯ ‘‘ปนา’’ติปเทน เตสํ โทสานํ ปหาเนน สมฺภาวนํ ทสฺเสติฯ อพฺรหฺมจาริํ สามเณรนฺติ สมฺพนฺโธฯ อุปสมฺปาเทตุํ วฏฺฏตีติ อุปสมฺปาทนํ วฏฺฏติฯ ภิกฺขุนิทูสโก สามเณโรติ สมฺพนฺโธฯ ปพฺพชฺชมฺปีติ เอตฺถ ปิสทฺทสฺส ครหตฺถภาวํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘ปเคว อุปสมฺปท’’นฺติฯ เอตมตฺถนฺติ เอตาทิสมตฺถํฯ

47. ปณฺฑกวตฺถุกถา

[109] ทหรตรุณสทฺทานํ เววจนตฺตา วุตฺตํ ‘‘ทหเร…เป.… ตรุเณ’’ติฯ โมฬิคลฺลสทฺโท ถูลสรีรวาจโก อนิปฺผนฺนปาฏิปทิโกติ อาห ‘‘โมฬิคลฺเลติ ถูลสรีเร’’ติฯ หตฺถิภณฺเฑติ เอตฺถ หตฺถิสงฺขาตํ ภณฺฑํ เอเตสนฺติ หตฺถิภณฺฑาติ วุตฺเต หตฺถิโคปกาติ อาห ‘‘หตฺถิโคปเก’’ติฯ อภิธาเน (อภิธานปฺปทีปิกายํ 367 คาถายํ) ปน ‘‘หตฺถิเมณฺโฑ’’ติ ปาโฐ อตฺถิฯ