[102] กินฺติ กิํ วจนํฯ เยนาติ เยน พฺยาธินา กเถตุํ น สกฺโกติ, ตาทิโส พฺยาธิ มุเข โหตีติ โยชนาฯ ตปฺปจฺจยาติ ตโต กถิตการณาติฯ ทุติยํฯ

3. อุชฺฌาปนกสิกฺขาปทํ

[103] ตติเย ภิกฺขู อุชฺฌาเปนฺตีติ เอตฺถ ‘‘ภิกฺขู’’ติ การิตกมฺมตฺตา กรณตฺเถ อุปโยควจนนฺติ อาห ‘‘เตหิ ภิกฺขูหี’’ติฯ โอการวิปรีโต อุกาโรติ จ เฌสทฺโท ญาณตฺโถติ จ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อวชานาเปนฺตี’’ติฯ ‘‘ตํ อายสฺมนฺต’’นฺติ ปทํ ‘‘อวชานาเปนฺตี’’ติ ปเท ธาตุกมฺมํฯ อเนกตฺถตฺตา ธาตูนํ เฌสทฺโท โอโลกนตฺโถ จ จินฺตนตฺโถ จ โหติ, เตนาห ‘‘โอโลกาเปนฺตี’’ติอาทิฯ เอตฺถาติ ‘‘ภิกฺขู อุชฺฌาเปนฺตี’’ติ ปเทฯ ฉนฺทายาติ ฉนฺทตฺถํฯ เยสํ เสนาสนานิ จ ปญฺญเปติ, ภตฺตานิ จ อุทฺทิสติ, เตสํ อตฺตนิ เปมตฺถนฺติ อตฺโถฯ อฏฺฐกถายํ ปน ‘‘ฉนฺทายาติ ฉนฺเทนา’’ติ วุตฺตํฯ อิมินา ลิงฺควิปลฺลาสนโย วุตฺโตฯ ปเรสํ อตฺตโน เปเมนาติ อตฺโถฯ ปกฺขปาเตนาติ อตฺตโน ปกฺเข ปาตาปเนนฯ

[105] อุชฺฌาเปนฺติ อเนนาติ อุชฺฌาปนกํฯ ขิยฺยนฺติ อเนนาติ ขิยฺยนกนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘เยน วจเนนา’’ติอาทิฯ

[106] อุปสมฺปนฺนํ สงฺเฆน สมฺมตํ มงฺกุกตฺตุกาโมติ สมฺพนฺธํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อุปสมฺปนฺนํ สงฺเฆน สมฺมต’’นฺติอาทิฯ สมฺพชฺฌนํ สมฺพนฺโธ, กาตพฺโพติ โยชนาฯ อุปสมฺปนฺนสฺส สงฺเฆน สมฺมตสฺส อวณฺณํ กตฺตุกาโม อยสํ กตฺตุกาโมติ วิภตฺติวิปริณาเมน สมฺพนฺธํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘วิภตฺติวิปริณาโม กาตพฺโพ’’ติฯ ‘‘วเสนา’’ติ ปทํ วิภตฺติวิปริณาโม กาตพฺโพ’’ติ ปเท วิเสสนํฯ ยสฺมา วิเสโส นตฺถิ, ตสฺมา กตนฺติ โยชนาฯ ตนฺติ ‘‘ขิยฺยนก’’นฺติ ปทํฯ โส จ ภิกฺขูติ อุชฺฌาปนโก จ ขิยฺยนโก จ โส จ ภิกฺขุฯ อถาติ ตสฺมา อุชฺฌาปนกขิยฺยนกกรตฺตาฯ อสฺสาติ ภิกฺขุโนฯ อสฺสาติ ภเวยฺยฯ

‘‘อุปสมฺปนฺน’’นฺติ ปทํ ‘‘อุชฺฌาเปตี’’ติ ปเท ธาตุกมฺมํ ‘‘อนุปสมฺปนฺน’’นฺติ ปทํ การิตกมฺมํ, ‘‘อนุปสมฺปนฺน’’นฺติ ปทํ ‘‘อุชฺฌาเปตี’’ติ การิตกิริยํ อเปกฺขิตฺวา กมฺมํ โหติฯ ‘‘ขิยฺยตี’’ติ สุทฺธกิริยาย อเปกฺขาย วิภตฺติวิปลฺลาโส โหตีติ อาห ‘‘ตสฺส วา’’ติอาทิฯ ตสฺสาติ อนุปสมฺปนฺนสฺส สนฺติเกติ สมฺพนฺโธฯ ตนฺติ สงฺเฆน สมฺมตํ อุปสมฺปนฺนํฯ ‘‘สงฺเฆน อสมฺมต’’นฺติ เอตฺถ น อปโลกนกมฺเมน อสมฺมตํ, กมฺมวาจาย ปน อสมฺมตนฺติ อาห ‘‘กมฺมวาจายา’’ติอาทิฯ ทฺเว ตโย หุตฺวา กมฺมวาจาย สมฺมนิตุมสกฺกุเณยฺยตฺตา อสมฺมตนฺติ จ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ยตฺรา’’ติอาทิฯ ยตฺราติ ยสฺมิํ วิหาเรฯ ‘‘อนุปสมฺปนฺนํ สงฺเฆน สมฺมต’’นฺติ เอตฺถ อนุปสมฺปนฺนสฺส สมฺมุติโย ทาตุมสกฺกุเณยฺยตฺตา ปุพฺพโวหารวเสน สมฺมตนฺติ วุตฺตนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘กิญฺจาปี’’ติอาทิฯ ตนฺติ อนุปสมฺปนฺนภาเว ฐิตํฯ พฺยตฺตสฺสาติ วิยตฺตสฺสฯ สงฺเฆน วา กโตติ โยชนาติฯ ตติยํฯ

4. ปฐมเสนาสนสิกฺขาปทํ

[108] จตุตฺเถ หิมเมว หิมนฺโต, หิมนฺเต นิยุตฺโต เหมนฺติโก, กาโลติ อาห ‘‘เหมนฺตกาเล’’ติฯ โอตาเปนฺตา ปกฺกมิํสูติ สมฺพนฺโธฯ กาลสทฺทสฺส สมฺพนฺธิสทฺทตฺตา สมฺพนฺธาเปกฺโขติ อาห ‘‘ยสฺส กสฺสจี’’ติฯ หิมวสฺเสนาติ หิเมน จ วสฺเสน จฯ

[110] ‘‘วสฺสิโก’’ติ น สงฺเกตาติ อวสฺสิกสงฺเกตาฯ ‘‘อฏฺฐ มาเส’’ติ สามญฺญโต วุตฺเตปิ ‘‘อวสฺสิกสงฺเกเต’’ติ วิเสสิตตฺตา เหมนฺติกคิมฺหิกมาสาเยว คเหตพฺพาติ อาห ‘‘จตฺตาโร เหมนฺติเก’’ติอาทิฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ รุกฺเขฯ น อูหทนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘กากา วา’’ติ เอตฺถ วาสทฺโท สมฺปิณฺฑนตฺโถฯ เตนาห ‘‘อญฺเญ วา สกุนฺตา’’ติฯ ตสฺมาติ ยสฺมา อนุชานาติ, ตสฺมาฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ รุกฺเข, วิสฺสมิตฺวา คจฺฉนฺตีติ โยชนาฯ ยสฺมินฺติ รุกฺเข, กตฺวา วสนฺตีติ โยชนาฯ อฏฺฐ มาเส เอวาติ สมฺภวโต อาห ‘‘เยสุ ชนปเทสู’’ติอาทิ ฯ เตสุปีติ ชนปเทสุปิฯ อวสฺสิกสงฺเกเต เอวาติ สมฺภวโต อาห ‘‘ยตฺถา’’ติอาทิฯ