‘‘มนุสฺสวิคฺคหปาราชิกวณฺณนาย’’นฺติ ปทํ ‘‘วุตฺต’’นฺติ ปเท สามญฺญาธาโรฯ ภิกฺขุ อชฺโฌตฺถโฏ โหตีติ สมฺพนฺโธฯ โอปาเตติ อาวาเฏฯ โส หิ อวปตนฏฺฐานตฺตา ‘‘โอปาโต’’ติ วุจฺจติฯ รุกฺขนฺติ อชฺโฌตฺถฏรุกฺขํฯ ภูมินฺติ โอปาตถิรภูมิํฯ ชีวิตเหตูติ นิมิตฺตตฺเถ ปจฺจตฺตวจนํ, ชีวิตการณาติ อตฺโถฯ ‘‘ภิกฺขุนา’’ติ ปทํ ‘‘นิกฺขาเมตุ’’นฺติ ปเท ภาวกตฺตา, การิตกตฺตา วาฯ ‘‘อชฺโฌตฺถฏภิกฺขุ’’นฺติ วา ‘‘โอปาตภิกฺขุ’’นฺติ วา การิตกมฺมํ อชฺฌาหริตพฺพํฯ ตตฺถาติ อนาปตฺติภาเว, อนาปตฺติภาวสฺส วาฯ เอตสฺสาติ สุตฺตสฺสฯ ปโร ปน การุญฺเญน กโรตีติ สมฺพนฺโธฯ เอตมฺปีติ การุญฺญมฺปิฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาติฯ ปฐมํฯ

2. อญฺญวาทกสิกฺขาปทํ

[94] ทุติเย อนาจารนฺติ อจริตพฺพํ กายวจีทฺวารวีติกฺกมํฯ สพฺพนามสฺส อนิยมตฺถตฺตา อิธ วจนนฺติ อาห ‘‘อญฺเญน วจเนน อญฺญํ วจน’’นฺติฯ โสติ ภิกฺขุ, วทตีติ สมฺพนฺโธฯ โกติ โก ปุคฺคโลฯ กินฺติ กิํ อาปตฺติํฯ กิสฺมินฺติ กิสฺมิํ วตฺถุสฺมิํฯ กินฺติ กิํ กมฺมํฯ กนฺติ กํ ปุคฺคลํฯ กินฺติ กิํ วจนํฯ

เอตฺถาติ ‘‘โก อาปนฺโน’’ติอาทิปาฬิยํฯ ‘‘ภิกฺขูหี’’ติ ปทํ ‘‘วุตฺโต’’ติ ปเท กตฺตาฯ อสารุปฺปนฺติ ภิกฺขูนํ อสารุปฺปํฯ เอโสติ เอโส อตฺโถ, วิภโวติ อตฺโถฯ เอตนฺติ วตฺถุฯ ภณนฺโต วา หุตฺวา อญฺเญนญฺญํ ปฏิจรตีติ สมฺพนฺโธฯ เอตฺถาติ ปฏิจฺฉนฺนาสเนฯ โสตนฺติ โสตทฺวารํฯ จกฺขุนฺติ จกฺขุทฺวารํฯ

[98] อญฺญนฺติ ปุจฺฉิตตฺถโต อญฺญํ อปุจฺฉิตมตฺถํฯ ภาวปฺปธาโนยํ กตฺตุนิทฺเทโสติ อาห ‘‘อญฺเญนญฺญํ ปฏิจรณสฺเสตํ นาม’’นฺติฯ ตุณฺหีภาวสฺสาติ อภาสนสฺสฯ อาตฺยูปสคฺโค ลุตฺตนิทฺทิฏฺโฐติ อาห ‘‘อาโรเปตู’’ติฯ เอวํ ‘‘อโรปิเต’’ติ เอตฺถปิฯ เตนาห ‘‘อนาโรปิเต’’ติฯ

[101] ตนฺติ อญฺญวาทกวิเหสกโรปนกมฺมํฯ อสฺสาติ ภเวยฺย, โหติ วาฯ

[102] กินฺติ กิํ วจนํฯ เยนาติ เยน พฺยาธินา กเถตุํ น สกฺโกติ, ตาทิโส พฺยาธิ มุเข โหตีติ โยชนาฯ ตปฺปจฺจยาติ ตโต กถิตการณาติฯ ทุติยํฯ

3. อุชฺฌาปนกสิกฺขาปทํ

[103] ตติเย ภิกฺขู อุชฺฌาเปนฺตีติ เอตฺถ ‘‘ภิกฺขู’’ติ การิตกมฺมตฺตา กรณตฺเถ อุปโยควจนนฺติ อาห ‘‘เตหิ ภิกฺขูหี’’ติฯ โอการวิปรีโต อุกาโรติ จ เฌสทฺโท ญาณตฺโถติ จ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อวชานาเปนฺตี’’ติฯ ‘‘ตํ อายสฺมนฺต’’นฺติ ปทํ ‘‘อวชานาเปนฺตี’’ติ ปเท ธาตุกมฺมํฯ อเนกตฺถตฺตา ธาตูนํ เฌสทฺโท โอโลกนตฺโถ จ จินฺตนตฺโถ จ โหติ, เตนาห ‘‘โอโลกาเปนฺตี’’ติอาทิฯ เอตฺถาติ ‘‘ภิกฺขู อุชฺฌาเปนฺตี’’ติ ปเทฯ ฉนฺทายาติ ฉนฺทตฺถํฯ เยสํ เสนาสนานิ จ ปญฺญเปติ, ภตฺตานิ จ อุทฺทิสติ, เตสํ อตฺตนิ เปมตฺถนฺติ อตฺโถฯ อฏฺฐกถายํ ปน ‘‘ฉนฺทายาติ ฉนฺเทนา’’ติ วุตฺตํฯ อิมินา ลิงฺควิปลฺลาสนโย วุตฺโตฯ ปเรสํ อตฺตโน เปเมนาติ อตฺโถฯ ปกฺขปาเตนาติ อตฺตโน ปกฺเข ปาตาปเนนฯ

[105] อุชฺฌาเปนฺติ อเนนาติ อุชฺฌาปนกํฯ ขิยฺยนฺติ อเนนาติ ขิยฺยนกนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘เยน วจเนนา’’ติอาทิฯ

[106] อุปสมฺปนฺนํ สงฺเฆน สมฺมตํ มงฺกุกตฺตุกาโมติ สมฺพนฺธํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อุปสมฺปนฺนํ สงฺเฆน สมฺมต’’นฺติอาทิฯ สมฺพชฺฌนํ สมฺพนฺโธ, กาตพฺโพติ โยชนาฯ อุปสมฺปนฺนสฺส สงฺเฆน สมฺมตสฺส อวณฺณํ กตฺตุกาโม อยสํ กตฺตุกาโมติ วิภตฺติวิปริณาเมน สมฺพนฺธํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘วิภตฺติวิปริณาโม กาตพฺโพ’’ติฯ ‘‘วเสนา’’ติ ปทํ วิภตฺติวิปริณาโม กาตพฺโพ’’ติ ปเท วิเสสนํฯ ยสฺมา วิเสโส นตฺถิ, ตสฺมา กตนฺติ โยชนาฯ ตนฺติ ‘‘ขิยฺยนก’’นฺติ ปทํฯ โส จ ภิกฺขูติ อุชฺฌาปนโก จ ขิยฺยนโก จ โส จ ภิกฺขุฯ อถาติ ตสฺมา อุชฺฌาปนกขิยฺยนกกรตฺตาฯ อสฺสาติ ภิกฺขุโนฯ อสฺสาติ ภเวยฺยฯ