เมนู

นสมฺมาวตฺตนาทิกถา

[68] อุปชฺฌายวตฺตนฺติ อุปชฺฌายมฺหิ วตฺติตพฺพํ วตฺตํฯ โสติ สทฺธิวิหาริโกฯ ทุกฺกฏํ อาปชฺชตีติ อสฺส, โส วา ทุกฺกฏํ อาปชฺชตีติ โยชนาฯ ปณาเมตพฺโพติ เอตฺถ ปปุพฺพ นมุธาตุ อตฺถปกรณาทิวเสน อิธ อปสาทนตฺโถติ อาห ‘‘อปสาเทตพฺโพ’’ติฯ อธิมตฺตนฺติ อธิกปฺปมาณํฯ เคหสิตเปมนฺติ เมตฺตาสิเนหํฯ วุตฺตปฏิปกฺขนเยนาติ กณฺหปกฺเข วุตฺเตน ปฏิปกฺเขน นเยนฯ อลํ ปณาเมตุนฺติ เอตฺถ อลํสทฺทสฺส อรหตฺถปฏิกฺขิตฺเตสุ ทฺวีสุ อตฺเถสุ อรหตฺโถติ อาห ‘‘ยุตฺโต ปณาเมตุ’’นฺติฯ

สาติสาโร โหตีติ เอตฺถ ปกติภาวํ อติกฺกมิตฺวา สรณํ ปวตฺตนํ อติสาโร, โทโสฯ สํวิชฺชติ โส เอตสฺสาติ สาติสาโรติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สโทโส โหตี’’ติฯ ตสฺสตฺถํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘อาปตฺติํ อาปชฺชตี’’ติฯ อาปตฺตินฺติ ทุกฺกฏาปตฺติํฯ นฺติ วตฺตํฯ

เตสนฺติ สทฺธิวิหาริกานํฯ วตฺตนฺติ พหุกานํ สทฺธิวิหาริกานํ วตฺตํฯ สาทิยนํ วา…เป.… พาโล โหตีติ เอตฺถ พาลสฺส การณํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘สาทิยนํ วา อสาทิยนํ วา น ชานาตี’’ติฯ สาทิยนสฺส วา อสาทิยนสฺส วา อชานนตฺตา พาโล โหตีติ วุตฺตํ โหติฯ อชานนสฺส การณํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘พาโล โหตี’’ติฯ พาลตฺตา สาทิยนํ วา อสาทิยนํ วา น ชานาตีติ วุตฺตํ โหติฯ เตสูติ พหุเกสุ สทฺธิวิหาริเกสุฯ ตสฺสาติ วตฺตสมฺปนฺนภิกฺขุสฺสฯ เตสนฺติ อิตเรสํ สทฺธิวิหาริกานํฯ

ราธพฺราหฺมณวตฺถุกถา

[69] กิญฺจาปิ อายสฺมา สาริปุตฺโต ชานาตีติ โยชนาฯ อิมินา ‘‘กิํ นุ โข อชานนฺโต ปุจฺฉี’’ติ อาสงฺกํ นิวาเรติฯ ภควา อนุญฺญาตุกาโม โหตีติ สมฺพนฺโธฯ ปนสทฺโท ครหตฺโถ, ตถา ชานนฺโตปีติ อตฺโถฯ ลหุกนฺติ เหตุอนฺโตคธวิเสสนํฯ ลหุกตฺตา ปฏิกฺขิปิตฺวาติ วุตฺตํ โหติฯ อสฺสาติ ภควโต, อชฺฌาสยนฺติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘อชฺฌาสยํ วิทิตฺวา’’ติวจนสฺส ยุตฺติํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘พุทฺธานํ หี’’ติอาทิฯ หีติ สจฺจํฯ อยญฺจาติ สาริปุตฺตตฺเถโร จฯ อคฺโคติ โกฏิอุกฺกํโสฯ เสฏฺโฐติ ปวโร อุตฺตโมฯ

‘‘พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลนา’’ติ เอตฺถ พฺยตฺตปฏิพลานํ วิเสสํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘พฺยตฺโต นามา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ยสฺส สาฏฺฐกถํ วินยปิฏกวาจุคฺคตํ ปวตฺตติ, อยํ พฺยตฺโต นามาติ โยชนา ตสฺมินฺติ วินยปิฏกํ วาจุคฺคตภิกฺขุมฺหิฯ ยสฺสาติ ภิกฺขุโนฯ สุคฺคหิตนฺติ สาฏฺฐกถาย สุฏฺฐุ คหิตํฯ อยมฺปีติ ปิสทฺโท ปุริมภิกฺขุํ อเปกฺขติฯ อิมสฺมิํ อตฺเถติ อิมสฺมิํ วตฺถุมฺหิ, อิมสฺมิํ วิสเยติ อตฺโถฯ พฺยติเรกานฺวยวเสน ปฏิพลํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘โย ปนา’’ติอาทิฯ โย ปน น สกฺโกตีติ สมฺพนฺโธฯ กสฺมาติ อาห ‘‘กาสโสสเสมฺหาทินา วา’’ติอาทิฯ ตตฺถ กาโส จ โสโส จ เสมฺโห จ, เต อาทโย ยสฺส เคลญฺญสฺสาติ กาสโสสเสมฺหาทิ, อาทิสทฺเทน เอฬมูคาทโย สงฺคณฺหาติฯ โอฏฺโฐ จ ทนฺโต จ ชิวฺหา จ, ตา อาทโย เยสํ ตาลุอาทีนนฺติ โอฏฺฐทนฺตชิวฺหาทโย, เตสํฯ ปทพฺยญฺชเนหีติ ปทอกฺขเรหิฯ พฺยญฺชนสทฺโท เหตฺถ อกฺขรวาจโกฯ หาเปตีติ คลตฺตา หาเปติฯ อญฺญถา วา วตฺตพฺพนฺติ อญฺเญน สิถิลาทินา อากาเรน วา วตฺตพฺพํฯ อญฺญถา วทตีติ อญฺเญน ธนิตาทิอากาเรน วทติฯ ตพฺพิปรีโตติ ตสฺส อปฏิพลสฺส วิปรีโต ภิกฺขูติ สมฺพนฺโธฯ ตโตติ ชานาเปตพฺพโตฯ นฺติ ยํ อาการํ ธาตุกมฺมเมตํ, สงฺโฆติ การิตกมฺมเมตํฯ อิธ การิตกมฺมํ กิโต วทติฯ

[71] อุปสมฺปนฺนสมนนฺตราติ เอตฺถ อุปสมฺปนฺนสฺส สมนนฺตราติ อตฺถํ นิวาเรนฺโต อาห ‘‘อุปสมฺปนฺโน หุตฺวาว สมนนฺตรา’’ติฯ