16. สทฺธิวิหาริกวตฺตกถา

[67] สมฺมาวตฺตนายํ วินิจฺฉโย เอวํ เวทิตพฺโพติ โยชนาฯ อุทฺเทสาทีหีติ อาทิสทฺเทน ปริปุจฺฉาทโย สงฺคณฺหาติฯ สงฺคหสทฺทสฺส สงฺเขปคหเณสุปิ วุตฺติโต ‘‘อนุคฺคโห’’ติ วุตฺตํฯ อถ วา สมฺมุขา สงฺคโห จ ปรมฺมุขา อนุคฺคโห จ กาตพฺโพฯ อามิเสน วา สงฺคโห, ธมฺเมน วา อนุคฺคโหฯ ทิฏฺฐธมฺมิกตฺถาย วา สงฺคโห, สมฺปรายิกตฺถาย วา อนุคฺคโหฯ โลกิยตฺถาย วา สงฺคโห, โลกุตฺตรตฺถาย วา อนุคฺคโห กาตพฺโพฯ ตตฺถาติ ยํ วุตฺตํ ‘‘อุทฺเทเสน ปริปุจฺฉาย โอวาเทน อนุสาสนียา’’ติฯ ตตฺถ อุทฺทิสนํ อุทฺเทโสติ วจนตฺเถน ปาฬิวาจนา อุทฺเทโส นามาติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อุทฺเทโสติ ปาฬิวาจนา’’ติฯ ‘‘ปาฬิยา อตฺถวณฺณนา’’ติ อิมินา ปุนปฺปุนํ, สมนฺตโต วา ปาฬิยา อตฺถสฺส ปุจฺฉนํ ปริปุจฺฉาติ อตฺถํ ทสฺเสติฯ วตฺถุสฺมินฺติ จาริตฺตวาริตฺตวตฺถุสฺมิํฯ อิทนฺติ จาริตฺตํฯ ปุน อิทนฺติ วาริตฺตํฯ ‘‘วจน’’นฺติ อิมินา โอวทนํ โอวาโทติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ โอติณฺเณ วตฺถุสฺมิํ ‘‘อิทํ กโรหิ, อิทํ มา กริตฺถา’’ติ วจนํ อนุสาสนี นามาติ โยชนาฯ ‘‘ปุนปฺปุนํ วจน’’นฺติ อิมินา อนุสาสนีติ เอตฺถ อนุสทฺทสฺส นอุปจฺฉินฺนตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘สเจ อุปชฺฌายสฺส ปตฺโต โหตี’’ติ สามญฺญโต วุตฺเตปิ น ปกติปตฺโต โหติ, อถ โข อติริตฺตปตฺโต โหตีติ อาห ‘‘อติเรกปตฺโต’’ติฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ ‘‘สเจ อุปชฺฌายสฺส จีวรํ โหตี’’ติอาทีสุ ปเทสุฯ อญฺโญปีติ ปตฺตจีวเรหิ อญฺโญปิฯ สมณปริกฺขาโรติ ฉตฺตุปาหนาทิ สมณปริกฺขาโรฯ อิธาติ สทฺธิวิหาริกวตฺเตฯ นเยนาติ ญาเยนฯ อุปฺปชฺชมานอุปายปริเยสนนฺติ อุปฺปชฺชมานสฺส, อุปฺปชฺชมานตฺถาย วา อุปายสฺส ปริเยสนํฯ อิโตติ ‘‘กินฺติ นุ โข สทฺธิวิหาริกสฺส ปริกฺขาโร อุปฺปชฺชิเยถา’’ติ ปาฬิโตฯ จีวรํ รชนฺเตนาติ เอตฺถ รชนฺเตน อุปชฺฌาเยนาติ อตฺโถ น ทฏฺฐพฺโพ, สทฺธิวิหาริเกนาติ อตฺโถ เอวาติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อุปชฺฌายโต อุปายํ สุตฺวา รชนฺเตนา’’ติฯ อุปชฺฌายโต อุปายนฺติ อุปชฺฌายโต ลทฺธํ อุปายํฯ

นสมฺมาวตฺตนาทิกถา

[68] อุปชฺฌายวตฺตนฺติ อุปชฺฌายมฺหิ วตฺติตพฺพํ วตฺตํฯ โสติ สทฺธิวิหาริโกฯ ทุกฺกฏํ อาปชฺชตีติ อสฺส, โส วา ทุกฺกฏํ อาปชฺชตีติ โยชนาฯ ปณาเมตพฺโพติ เอตฺถ ปปุพฺพ นมุธาตุ อตฺถปกรณาทิวเสน อิธ อปสาทนตฺโถติ อาห ‘‘อปสาเทตพฺโพ’’ติฯ อธิมตฺตนฺติ อธิกปฺปมาณํฯ เคหสิตเปมนฺติ เมตฺตาสิเนหํฯ วุตฺตปฏิปกฺขนเยนาติ กณฺหปกฺเข วุตฺเตน ปฏิปกฺเขน นเยนฯ อลํ ปณาเมตุนฺติ เอตฺถ อลํสทฺทสฺส อรหตฺถปฏิกฺขิตฺเตสุ ทฺวีสุ อตฺเถสุ อรหตฺโถติ อาห ‘‘ยุตฺโต ปณาเมตุ’’นฺติฯ

สาติสาโร โหตีติ เอตฺถ ปกติภาวํ อติกฺกมิตฺวา สรณํ ปวตฺตนํ อติสาโร, โทโสฯ สํวิชฺชติ โส เอตสฺสาติ สาติสาโรติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘สโทโส โหตี’’ติฯ ตสฺสตฺถํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘อาปตฺติํ อาปชฺชตี’’ติฯ อาปตฺตินฺติ ทุกฺกฏาปตฺติํฯ ตนฺติ วตฺตํฯ

เตสนฺติ สทฺธิวิหาริกานํฯ วตฺตนฺติ พหุกานํ สทฺธิวิหาริกานํ วตฺตํฯ สาทิยนํ วา…เป.… พาโล โหตีติ เอตฺถ พาลสฺส การณํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘สาทิยนํ วา อสาทิยนํ วา น ชานาตี’’ติฯ สาทิยนสฺส วา อสาทิยนสฺส วา อชานนตฺตา พาโล โหตีติ วุตฺตํ โหติฯ อชานนสฺส การณํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘พาโล โหตี’’ติฯ พาลตฺตา สาทิยนํ วา อสาทิยนํ วา น ชานาตีติ วุตฺตํ โหติฯ เตสูติ พหุเกสุ สทฺธิวิหาริเกสุฯ ตสฺสาติ วตฺตสมฺปนฺนภิกฺขุสฺสฯ เตสนฺติ อิตเรสํ สทฺธิวิหาริกานํฯ