พหูสุ หิ ปุพฺพโปตฺถเกสุ กณฺฐโช ตติยกฺขโร จ โอฏฺฐโช จตุตฺถกฺขโร จาติ ทฺเว อกฺขรา อญฺญมญฺญํ ปริวตฺติตฺวา ติฏฺฐนฺติฯ น เอกทฺวิติมิญฺชกนฺติ เอกมิญฺโช ปลณฺฑุโก น โหติ, ทฺวิมิญฺโช ภญฺชนโก น โหติ, ติมิญฺโช หริตโก น โหตีติ อตฺโถฯ กุรุนฺทิยํ ปน วุตฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ สงฺขาทิตฺวาติ ทนฺเตหิ จุณฺณวิจุณฺณํ กตฺวาฯ

[797] ปลณฺฑุโกติ สุกนฺทโก เอโก ลสุณวิเสโสฯ ภญฺชนกาทีนิ โลกสงฺเกโตปเทสโต ทฏฺฐพฺพานิฯ หีติ สจฺจํฯ ตสฺสาติ จาปลสุณสฺสฯ สภาเวเนวาติ สูปสมฺปากาทิํ วินา อตฺตโน สภาวโต เอวฯ ตนฺติ มาคธกํ, ปกฺขิปิตุนฺติ สมฺพนฺโธฯ หีติ สจฺจํฯ ยตฺถ กตฺถจีติ เยสุ เกสุจีติฯ ปฐมํฯ

2. ทุติยสิกฺขาปทํ

[799] ทุติเย สํทสฺสนํ พาธติ นิเสเธติ อสฺมิํ ฐาเนติ สมฺพาธนฺติ วจนตฺเถน ปฏิจฺฉนฺโนกาโส สมฺพาโธ นามาติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ปฏิจฺฉนฺโนกาเส’’ติฯ อุโภ อุปกจฺฉกาติ ทฺเว พาหุมูลาฯ เต หิ อุปริ ยํกิญฺจิ วตฺถุํ กจติ พนฺธติ เอตฺถาติ อุปกจฺฉกาติ วุจฺจนฺติฯ มุตฺตกรณนฺติ ปสฺสาวมคฺโคฯ โส หิ มุตฺตํ กโรติ อเนนาติ มุตฺตกรณนฺติ วุจฺจติฯ โลโม กตฺตียติ ฉินฺทียติ อิมายาติ กตฺตริ, ตาย วา, สุฏฺฐุ ทฬฺหํ โลมํ ฑํสตีติ สณฺฑาโส, โสเยว สณฺฑาสโก, เตน วา, ขุรติ โลมํ ฉินฺทตีติ ขุโร, เตน วา สํหราเปนฺติยาติ สมฺพนฺโธฯ สํหราเปนฺติยาติ อปเนนฺติยาติฯ ทุติยํฯ

3. ตติยสิกฺขาปทํ

[803] ตติเย มุตฺตกรณตลฆาตเนติ มุตฺตกรณสฺส ตลํ หนนํ ปหรณํ มุตฺตกรณตลฆาตนํ, ตสฺมิํ มุตฺตกรณตลฆาตเน นิมิตฺตภูเตฯ ตาว มหนฺตนฺติ อติวิย มหนฺตํฯ เกสเรนาปีติ กิญฺชกฺเขนาปิฯ โส หิ เก ชเล สรติ ปวตฺตตีติ เกสโรติ วุจฺจติฯ

[805] คณฺฑํ วาติ ปีฬกํ วาฯ วณํ วาติ อรุํ วาติฯ ตติยํฯ

4. จตุตฺถสิกฺขาปทํ

[806] จตุตฺเถ รญฺโญ โอโรธา ราโชโรธา, ปุราเณ ราโชโรธา ปุราณราโชโรธาติ วจนตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ปุราเณ’’ติอาทิฯ ‘‘คิหิภาเว’’ติ อิมินา ปุราเณติ เอตฺถ ณปจฺจยสฺส สรูปํ ทสฺเสติฯ จิราจิรนฺติ นิปาตปฏิรูปกํฯ เตน วุตฺตํ ‘‘จิเรน จิเรนา’’ติฯ ‘‘สกฺโกถา’’ติ อิมินา กถํ ตุมฺเห ราคจิตฺตํ ปฏิหนิตฺวา อตฺตานํ ธาเรถ ธาเรตุํ สกฺโกถาติ อตฺถํ ทสฺเสติฯ อนาโรจิเตปีติ ภูตโต อนาโรจิเตปิฯ

[807] ชตุนาติ ลาขายฯ ปฏฺฐทณฺฑเกติ ปฏุภาเวน ฐาติ ปวตฺตตีติ ปฏฺโฐ, โสเยว ทณฺโฑ ปฏฺฐทณฺโฑ, ตสฺส ปเวสนํ ปฏฺฐทณฺฑกํ, ตสฺมิํ นิมิตฺตภูเตฯ เอตนฺติ ‘‘ชตุมฏฺฐเก’’ติ เอตํ วจนนฺติฯ จตุตฺถํฯ

5. ปญฺจมสิกฺขาปทํ

[810] ปญฺจเม ‘‘อติคมฺภีร’’นฺติปทํ กิริยาวิเสสนนฺติ อาห ‘‘อติอนฺโต ปเวเสตฺวา’’ติฯ ‘‘อุทเกน โธวนํ กุรุมานา’’ติ อิมินา ‘‘อุทกสุทฺธิก’’นฺติปทสฺส อุทเกน สุทฺธิยา กรณนฺติ อตฺถํ ทสฺเสติฯ

[812] ทฺวงฺคุลปพฺพปรมนฺติ เอตฺถ ทฺเว องฺคุลานิ จ ทฺเว ปพฺพานิ จ ทฺวงฺคุลปพฺพํ, อุตฺตรปเท ปุพฺพปทโลโปฯ ทฺวงฺคุลปพฺพํ ปรมํ ปมาณํ เอตสฺส อุทกสุทฺธิกสฺสาติ ทฺวงฺคุลปพฺพปรมํฯ วิตฺถารโต ทฺวงฺคุลปรมํ, คมฺภีรโต ทฺวิปพฺพปรมนฺติ วุตฺตํ โหติฯ เตนาห ‘‘วิตฺถารโต’’ติอาทิฯ องฺคุลํ ปเวเสนฺติยาติ สมฺพนฺโธฯ หีติ สจฺจํฯ ‘‘จตุนฺนํ วา’’ติ อิทํ อุกฺกฏฺฐวเสน วุตฺตํ, ติณฺณมฺปิ ปพฺพํ น วฏฺฏติ, จตุนฺนํ ปน ปเควาติ อตฺโถติฯ ปญฺจมํฯ