1. ปฐมสิกฺขาปท-อตฺถโยชนา

ติํสกานนฺตรํ ติํสกานํ อนนฺตเร กาเล ฉสฏฺฐิสตสงฺคหา ฉอุตฺตรสฏฺฐิอธิกสเตหิ สิกฺขาปเทหิ สงฺคหิตา เย ธมฺมา สงฺคีติกาเรหิ สงฺคีตา, ทานิ อิมสฺมิํ กาเล เตสมฺปิ ธมฺมานํ อยํ วณฺณนา โหตีติ โยชนาฯ

[793] ตตฺถาติ เตสุ ฉสฏฺฐิสตสงฺคเหสุ สิกฺขาปเทสุ, ปฐมสิกฺขาปเทติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘ทฺเว ตโย’’ติ เอตฺถ วาสทฺโท ลุตฺตนิทฺทิฏฺโฐติ อาห ‘‘ทฺเว วา ตโย วา’’ติฯ โผฏลเกติ กนฺเท, มิญฺเช วาฯ เอตนฺติ ‘‘คณฺฑิเก’’ติ เอตํ นามํฯ ‘‘ปมาณ’’นฺติอิมินา มตฺตสทฺโท ปมาณตฺโถว, น อปฺปตฺโถ, นาปิ อวธารณตฺโถติ ทสฺเสติฯ ลสุณนฺติ เสตวณฺณมูลํ มหากนฺทํฯ มหากนฺโท หิ พฺยญฺชนสมฺปากาทีสุ อามคนฺธานํ อภิภวนตฺตา ลสียติ กนฺตียตีติ ลสุณนฺติ วุจฺจติฯ

สุวณฺณหํสโยนินฺติ สุวณฺณมเยน ปตฺเตน ยุตฺตํ หํสโยนิํฯ ชาติสฺสโรติ ชาติํ ภวํ สรติ ชานาตีติ ชาติสฺสโรฯ อถาติ ชาติสฺสรสฺส นิปฺผนฺนตฺตาฯ นิปฺผนฺนตฺโถ หิ อถสทฺโทฯ ปุพฺพสิเนเหนาติ ปุพฺเพ มนุสฺสภเว ภาวิเตน สิเนเหนฯ ตาสนฺติ ปชาปติยา จ ติสฺสนฺนํ ธีตรานญฺจฯ ตํ ปนาติ ปตฺตํ ปนฯ

[795] มคเธสูติ มคธรฏฺเฐ ฐิเตสุ ชนปเทสุฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ อิธาติ ‘‘ลสุณํ ขาเทยฺยา’’ติปเทฯ ตมฺปีติ มาคธกมฺปิฯ คณฺฑิกลสุณเมวาติ คณฺโฑ โผโฏ เอตสฺสตฺถีติ คณฺฑิกํฯ คณฺฑสทฺโท หิ โผฏปริยาโย, พหุตฺเถ อิกปจฺจโยฯ พหุคณฺฑิกลสุณนฺติ หิ วุตฺตํ โหติฯ คณฺฑสทฺโท หิ โผเฏ จ กโปเล จาติ ทฺวีสุ อตฺเถสุ วตฺตติ, อิธ ปน โผเฏ วตฺตตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ โปตฺถเกสุ ปน โอฏฺฐเชน จตุตฺถกฺขเรน ปาโฐ อตฺถิ, โส วีมํสิตฺวา คเหตพฺโพฯ