เมนู

4. จตุตฺถปาราชิกสิกฺขาปทํ

[675] จตุตฺเถ เมถุนราเคน อวสฺสุตา นาธิปฺเปตา, กายสํสคฺคราเคน อวสฺสุตาวาธิปฺเปตาติ อาห ‘‘กายสํสคฺคราเคน อวสฺสุตา’’ติ ฯ ‘‘ปุริสปุคฺคลสฺสา’’ติปทํ น หตฺถสทฺเทน สมฺพนฺธิตพฺพํ, คหณสทฺเทเนว สมฺพนฺธิตพฺพนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ยํ ปุริสปุคฺคเลนา’’ติอาทิฯ นฺติ คหณํ, ‘‘หตฺถคฺคหณ’’นฺติ วุตฺตวจนํ อุปลกฺขณมตฺตเมวาติ อาห ‘‘อญฺญมฺปี’’ติอาทิฯ ตตฺถ ‘‘อญฺญมฺปี’’ติ หตฺถคหณโต อิตรมฺปิฯ อปาราชิกกฺเขตฺเตติ อุพฺภกฺขเก อโธชาณุมณฺฑเลฯ อสฺสาติ ‘‘หตฺถคฺคหณ’’นฺติปทสฺสฯ เอตฺถาติ ‘‘อสทฺธมฺมสฺส ปฏิเสวนตฺถายา’’ติปเทฯ กายสํสคฺโคติ กายสํสคฺโค เอวฯ เตน วุตฺตํ ‘‘น เมถุนธมฺโม’’ติฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ เอตฺถาติ กายสํสคฺคคหเณฯ สาธกนฺติ ญาปกํฯ

ติสฺสิตฺถิโยติ ภุมฺมตฺเถ เจตํ อุปโยควจนํฯ ตีสุ อิตฺถีสูติ หิ อตฺโถ, ติสฺโส อิตฺถิโย อุปคนฺตฺวาติ วา โยเชตพฺโพฯ เอเสว นโย ปรโตปิฯ ยํ เมถุนํ อตฺถิ, ตํ น เสเวติ โยชนาฯ น เสเวติ จ น เสวติฯ ติการสฺส หิ เอกาโรฯ ตโย ปุริเสติ ตีสุ ปุริเสสุ, เต วา อุปคนฺตฺวาฯ ตโย จ อนริยปณฺฑเกติ ตีสุ อนริยสงฺขาเตสุ อุภโตพฺยญฺชนเกสุ จ ปณฺฑเกสุ จ, เต วา อุปคนฺตฺวาติ โยชนาฯ น จาจเร เมถุนํ พฺยญฺชนสฺมินฺติ อตฺตโน นิมิตฺตสฺมิํ เมถุนํ น จ อาจรติฯ อิทํ อนุโลมปาราชิกํ สนฺธาย วุตฺตํฯ เฉชฺชํ สิยา เมถุนธมฺมปจฺจยาติ เมถุนธมฺมการณา เฉชฺชํ สิยา, ปาราชิกํ ภเวยฺยาติ อตฺโถฯ กุสเลหีติ ปญฺหาวิสชฺชเน เฉเกหิ, เฉกกาเมหิ วาฯ อยํ ปญฺโห อฏฺฐวตฺถุกํ สนฺธาย วุตฺโตฯ

ปญฺหาวิสชฺชนตฺถาย จินฺเตนฺตานํ เสทโมจนการณตฺตา ‘‘เสทโมจนคาถา’’ติ วุตฺตาฯ วิรุชฺฌตีติ ‘‘น เมถุนธมฺโม’’ติ วจเนน ‘‘เฉชฺชํ สิยา เมถุนธมฺมปจฺจยา’’ติ วจนํ วิรุชฺฌติ, น สเมตีติ อตฺโถฯ อิติ เจ วเทยฺย, น วิรุชฺฌติฯ กสฺมา? เมถุนธมฺมสฺส ปุพฺพภาคตฺตาติ โยชนาฯ อิมินา เมถุนธมฺมสฺส ปุพฺพภาคภูโต กายสํสคฺโคว อุปจาเรน ตตฺถ เมถุนธมฺมสทฺเทน วุตฺโต, น ทฺวยํทฺวยสมาปตฺตีติ ทีเปติฯ หิสทฺโท วิตฺถารโชตโกฯ ปริวาเรเยว วุตฺตานีติ สมฺพนฺโธฯ วณฺณาวณฺโณติ สุกฺกวิสฏฺฐิฯ

ธนมนุปฺปาทานนฺติ สญฺจริตฺตํ ‘‘อิมินา ปริยาเยนา’’ติ อิมินา เลเสน สมีปูปจาเรนาติ อตฺโถฯ เอเตนุปาเยนาติ ‘‘หตฺถคฺคหณํ สาทิเยยฺยา’’ติปเท วุตฺตอุปาเยนฯ สพฺพปเทสูติ สพฺเพสุ ‘‘สงฺฆาฏิกณฺณคฺคหณํ สาทิเยยฺยา’’ติอาทีสุ ปเทสุฯ อปิ จาติ เอกํเสน, วิเสสํ วกฺขามีติ อธิปฺปาโยฯ ‘‘เอวํนามกํ ฐาน’’นฺติ อิมินา ‘‘อิตฺถํนามํ อิมสฺส ฐานสฺสา’’ติ วจนตฺถํ ทีเปติฯ

[676] เอกนฺตริกาย วาติ เอตฺถ วาสทฺเทน ทฺวนฺตริกาทีนิปิ สงฺคยฺหนฺติฯ เยน เตนาติ เยน วา เตน วาฯ ทฺวิติจตุปฺปญฺจฉวตฺถูนิ เปยฺยาลวเสน วา วาสทฺเทน วา คเหตพฺพานิฯ อปิ จาติ กิญฺจ ภิยฺโย, วตฺตพฺพวิเสสํ วกฺขามีติ อธิปฺปาโยฯ เอตฺถาติ ‘‘อาปตฺติโย เทเสตฺวา’’ติ วจเนฯ หีติ สจฺจํฯ วุตฺตนฺติ ปริวาเร วุตฺตํฯ ตตฺราติ ปุริมวจนาเปกฺขํฯ เทสิตา อาปตฺติ คณนูปิกาติ โยชนาฯ เอกํ วตฺถุํ อาปนฺนา ยา ภิกฺขุนีติ โยชนาฯ ธุรนิกฺเขปํ กตฺวาติ ‘‘อิมญฺจ วตฺถุํ, อญฺญมฺปิ จ วตฺถุํ นาปชฺชิสฺสามี’’ติ ธุรนิกฺเขปํ กตฺวาฯ ยา ปน สอุสฺสาหาว เทเสตีติ โยชนาติฯ จตุตฺถํฯ

สาธารณาติ ภิกฺขุนีหิ สาธารณาฯ เอตฺถาติ ‘‘อุทฺทิฏฺฐา โข อยฺยาโย’’ติอาทิวจเนฯ

อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย

ภิกฺขุนิวิภงฺเค ปาราชิกกณฺฑวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ

2. สงฺฆาทิเสสกณฺฑํ

1. ปฐมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปท-อตฺถโยชนา

ปาราชิกานนฺตรสฺสาติ ปาราชิกานํ อนนฺตเร ฐปิตสฺส, สงฺคีตสฺส วา, สงฺฆาทิเสสกณฺฑสฺสาติ สมฺพนฺโธฯ อยํ อีทิสา อนุตฺตานตฺถวณฺณนา อนุตฺตานานํ ปทานํ อตฺถสฺส วณฺณนา ทานิ อิมสฺมิํกาเล ภวิสฺสตีติ โยชนาฯ