เมนู

5. ตลสตฺติกสิกฺขาปทํ

[454] ปญฺจเม ตลนฺติ หตฺถตลํฯ ตญฺหิ ตลติ ยํกิญฺจิ คหิตวตฺถุ ปติฏฺฐาติ เอตฺถาติ ‘‘ตล’’นฺติ วุจฺจติฯ สตฺตีติ กุนฺโตฯ โส หิ สกติ วิชฺฌิตุํ สมตฺเถตีติ ‘‘สตฺตี’’ติ วุจฺจติฯ ตลเมว สตฺติสทิสตฺตา ตลสตฺติกํ, สทิสตฺเถ โก, ตํ ตลสตฺติกํ อุปจาเรน คเหตฺวา ‘‘กายมฺปี’’ติ วุตฺตํฯ กายโต อญฺญํ วตฺถุมฺปิ ตลสตฺติกสงฺขาเตน กาเยน คเหตฺวา อุคฺคิรตฺตา วุตฺตํ ‘‘กายปฏิพทฺธมฺปี’’ติฯ ‘‘ปหารสมุจฺจิตา’’ติ เอตฺถ สํปุพฺโพ จ อุปุพฺโพ จ จิสทฺโท ปคุณนสงฺขาเต ปริจิเต วตฺตตีติ อาห ‘‘ปหารปริจิตา’’ติฯ ปหาเรน สํ ปุนปฺปุนํ อุจฺจิตา ปริจิตาติ อตฺโถฯ อิมเมวตฺถํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘ปุพฺเพปิ…เป.… อตฺโถ’’ติฯ อญฺญมฺปิ สชฺฌายนนยํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘ปหารสฺส อุพฺพิคา’’ติฯ ตสฺสาติ ตสฺส ปาฐสฺสฯ ปหารสฺสาติ ปหารโตฯ นิสฺสกฺกตฺเถ เจตํ สามิวจนํฯ ‘‘ภีตา’’ติ อิมินา ‘‘อุพฺพิคา’’ติ เอตฺถ อุปุพฺพ วิชธาตุสฺสตฺถํ ทสฺเสติฯ

[457-8] วิรทฺโธติ ปณฺณโก หุตฺวาฯ ปุพฺเพติ ปุริมสิกฺขาปเทฯ วุตฺเตสุ วตฺถูสูติ ‘‘โจรํ วา ปจฺจตฺถีกํ วา’’ติอาทินา วุตฺเตสุ วตฺถูสูติฯ ปญฺจมํฯ

6. อมูลกสิกฺขาปทํ

[459] ฉฏฺเฐ เตติ ฉพฺพคฺคิยาฯ โจเทนฺติ กิราติ สมฺพนฺโธฯ อากิณฺณโทสตฺตาติ เตสํ อากุลอาทีนวตฺตาฯ เอวนฺติ โจทิยมาเนฯ อตฺตปริตฺตาณนฺติ อตฺตโน ปริสมนฺตโต ตาณํ รกฺขนํ กโรนฺตา โจเทนฺตีติ โยชนาติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. สญฺจิจฺจสิกฺขาปทํ

[464] สตฺตเม อุปปุพฺพทหธาตุสฺส สกมฺมิกตฺตา การิตนฺโตคธภาวํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘อุปฺปาเทนฺตี’’ติฯ ‘‘อนุปสมฺปนฺนสฺสา’’ติ เอตฺถ อการสฺส สทิสตฺถํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘สามเณรสฺสา’’ติฯ สามเณโรปิ หิ อุปสมฺปนฺเนน สทิโส โหติ สณฺฐาเนน จ ปุริสภาเวน จฯ สามเณรสฺส กุกฺกุจฺจํ อุปทหตีติ สมฺพนฺโธฯ นิสินฺนํ มญฺเญ, นิปนฺนํ มญฺเญ, ภุตฺตํ มญฺเญ, ปีตํ มญฺเญ, กตํ มญฺเญติ โยชนาฯ นิสินฺนนฺติ นิสีทิตํฯ นิปนฺนนฺติ นิปชฺชิตนฺติฯ สตฺตมํฯ

8. อุปสฺสุติสิกฺขาปทํ

[471] อฏฺฐเม ‘‘อธิกรณชาตาน’’นฺติ เอตฺถ อธิกรณสฺส ปกรณโต วิวาทาธิกรณภาวญฺจ วิเสสนปรปทภาวญฺจ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อุปฺปนฺนวิวาทาธิกรณาน’’นฺติฯ ตตฺถ อุปฺปนฺนสทฺเทน ชาตสทฺทสฺสตฺถํ ทสฺเสติ ฯ วิวาทสทฺเทน อธิกรณสฺส สรูปํ ทสฺเสติฯ สุยฺยตีติ สุติ วจนํ, สุติยา สมีปํ อุปสฺสุติ ฐานนฺติ อตฺถํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘สุติสมีป’’นฺติฯ ‘‘สมีป’’นฺติ อิมินา อุปสทฺทสฺสตฺถํ ทสฺเสติฯ ‘‘ยตฺถา’’ติอาทินา ‘‘อุปสฺสุตี’’ติ เอตฺถ อุปสทฺทสฺส ปธานตฺตา ตสฺส สรูปํ ทสฺเสติฯ ยตฺถาติ ยสฺมิํ ฐาเนฯ มนฺเตนฺตนฺติ เอตฺถ อุปโยควจนสฺส ภุมฺมตฺเถ อธิปฺเปตตฺตา วุตฺตํ ‘‘มนฺตยมาเน’’ติฯ

[473] ‘‘วูปสมิสฺสามี’’ติ เอตฺถ อิธาตุยา คตฺยตฺถํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘วูปสมํ คมิสฺสามี’’ติฯ อการกภาวนฺติ นิทฺโทสภาวํฯ โสตุกามตาย คมนวเสน สิยา กิริยนฺติ โยชนาฯ ปรโตปิ เอเสว นโยติฯ อฏฺฐมํฯ

9. กมฺมปฏิพาหนสิกฺขาปทํ

[474] นวเม มยนฺติ ฉพฺพคฺคิยนามกา อมฺเหฯ กตตฺตาติ กมฺมานํ กตตฺตาฯ ธมฺโมติ ภูโต สภาโวฯ เอเตสูติ จตูสุ สงฺฆกมฺเมสูติฯ นวมํฯ

10. ฉนฺทํ อทตฺวาคมนสิกฺขาปทํ

[481] ทสเม โจเทติ ปรสฺส โทสํ อาโรเปตีติ โจทโกฯ เตน จ โจทเกน โจเทตพฺโพ โทสํ อาโรเปตพฺโพติ จุทิโต, โสเยว จุทิตโก, เตน จฯ ‘‘อนุวิชฺชโกติ จ วินยธโรฯ โส หิ โจทกจุทิตกานํ มตํ อนุมิเนตฺวา วิทติ ชานาตีติ อนุวิชฺชโกฯ เอตฺตาวตาปีติ เอตฺตเกนปิ ปมาเณนาติฯ ทสมํฯ