เอเสว นโย ‘‘สพฺพปริจฺฉนฺนตา น โหตี’’ติ เอตฺถาปิฯ ปจฺจาคมิสฺสตีติ ปติ อาคมิสฺสติ, ปุน อาคมิสฺสตีติ อตฺโถฯ

พฺยญฺชนมตฺเตเนวาติ ‘‘สพฺพจฺฉนฺนา’’ติอาทิอกฺขรปทมตฺเตเนว, น อตฺถวเสนฯ ‘‘เอวญฺจ สตี’’ติ อิมินา อพฺยาปิตโทสํ ทสฺเสติฯ ตโตติ อนาปตฺติโต, ปริหาเยยฺยาติ สมฺพนฺโธฯ ตสฺมาติ ยสฺมา อนิยเตสุ วุตฺตํ, ตสฺมาฯ ตตฺถาติ อนิยเตสุฯ อิธาปีติ อิมสฺมิํ สิกฺขาปเทปิฯ ยํ ยนฺติ เสนาสนํฯ สพฺพตฺถาติ สพฺเพสุ เสนาสเนสุ, สหเสยฺยาปตฺติ โหตีติ สมฺพนฺโธฯ

[53] ทฺวีสุ อฏฺฐกถาวาเทสุ มหาอฏฺฐกถาวาโทว ยุตฺโตติ โส ปจฺฉา วุตฺโตฯ

อิมินาปีติ เสนมฺพมณฺฑเปนาปิฯ เอตนฺติ ชคติยา อปริกฺขิตฺตตํฯ ยถาติ ยํสทฺทตฺโถ ตติยนฺตนิปาโต, เยน เสนมฺพมณฺฑเปนาติ อตฺโถติฯ ปญฺจมํฯ

6. ทุติยสหเสยฺยสิกฺขาปทํ

[55] ฉฏฺเฐ อาคนฺตุกา วสนฺติ เอตฺถาติ อาวสโถ, อาวสโถ จ โส อคารญฺเจติ อาวสถาคารนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘อาคนฺตุกานํ วสนาคาร’’นฺติฯ มนุสฺสานํ สนฺติกา วจนํ สุตฺวาติ วจนเสโส โยเชตพฺโพฯ สาฏกนฺติ อุตฺตรสาฏกํ, นิวตฺถวตฺถนฺติปิ วทนฺติฯ อจฺจาคมฺมาติ ตฺวาปจฺจยนฺตปทสฺส สมฺพนฺธํ ทสฺเสตุมาห ‘‘ปวตฺโต’’ติฯ ยถา โอมสวาทสิกฺขาปเท อกฺโกเสตุกามตาย ขตฺติยํ ‘‘จณฺฑาโล’’ติ วทโต อลิกํ ภณโตปิ มุสาวาทสิกฺขาปเทน อนาปตฺติ, โอมสวาทสิกฺขาปเทเนว อาปตฺติ, เอวมิธาปิ มาตุคาเมน สห สยโต ปฐมสหเสยฺยสิกฺขาปเทน อนาปตฺติ, อิมินาว อาปตฺตีติ ทฏฺฐพฺพนฺติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. ธมฺมเทสนาสิกฺขาปทํ

[60] สตฺตเม มหาทฺวาเรติ พหิ ฐิเต มหาทฺวาเรฯ อาคมฺม, ปวิสิตฺวา วา วสนฏฺฐานตฺตา โอวรโก อาวสโถ นามาติ อาห ‘‘โอวรกทฺวาเร’’ติฯ สุนิคฺคเตนาติ สุฏฺฐุ พหิ นิกฺขมิตฺวา คเตน สทฺเทนฯ ‘‘อญฺญาตุ’’นฺติ ปทสฺส ‘‘น ญาตุ’’นฺติ อตฺถํ ปฏิกฺขิปนฺโต อาห ‘‘อาชานิตุ’’นฺติฯ อิมินา นการวิกาโร ออิติ นิปาโต น โหติ, อาอิติ อุปสคฺโคติ ปน ทสฺเสติฯ ‘‘วิญฺญุนา ปุริเสนา’’ติ เอตฺตกเมว อวตฺวา ‘‘ปุริสวิคฺคเหนา’’ติ วทนฺโต มนุสฺสปุริสวิคฺคหํ คเหตฺวา ฐิเตน ยกฺเขน เปเตน ติรจฺฉานคเตน สทฺธิํ ฐิตาย มาตุคามสฺส เทเสตุํ น วฏฺฏตีติ ทสฺเสติฯ น ยกฺเขนาติ ยกฺเขน สทฺธิํ ฐิตาย มาตุคามสฺส เทเสตุํ น วฏฺฏตีติ โยชนาฯ เอส นโย ‘‘น เปเตน, น ติรจฺฉานคเตนา’’ติ เอตฺถาปิฯ

[66] ฉปฺปญฺจวาจาหีติ เอตฺถ ‘‘ปญฺจา’’ติ วาจาสิลิฏฺฐวเสน วุตฺตํ กสฺสจิ ปโยชนสฺสาภาวาฯ ตตฺถาติ ‘‘ฉปฺปญฺจวาจาหี’’ติ ปเทฯ เอโก คาถาปาโท เอกา วาจาติ วทนฺโต จุณฺณิเย วิภตฺยนฺตํ เอกํ ปทํ เอกา วาจา นามาติ ทสฺเสติ, อตฺถโชตกปทํ วา วากฺยปทํ วา น คเหตพฺพํฯ ‘‘เอกํ ปทํ ปาฬิโต, ปญฺจ อฏฺฐกถาโต’’ติ อิมินา ‘‘ทฺเว ปทานิ ปาฬิโต, จตฺตาริ อฏฺฐกถาโต’’ติอาทินโยปิ คเหตพฺโพฯ ฉปทานติกฺกโมเยว หิ ปมาณํฯ ตสฺมินฺติ เอตฺถ สติ วิภตฺติวิปลฺลาเส ลิงฺคสฺสาปิ วิปลฺลาโส โหติ ‘‘ตสฺมิ’’นฺติ ปุลฺลิงฺเคน วุตฺตตฺตาฯ สติ จ วิภตฺติวิปลฺลาเส ‘‘ตสฺสา’’ติ อิตฺถิลิงฺคภาเวน ปวตฺตาฯ ‘‘มาตุคามสฺสา’’ติ นิยตปุลฺลิงฺคาเปกฺขนสฺส อสมฺภวโต อตฺถวเสน ‘‘เอกิสฺสา’’ติ อิตฺถิลิงฺคภาเวน วุตฺตํฯ อิมินา เภทลิงฺคนิสฺสิโต วิเสสนวิเสสฺโยปิ อตฺถีติ ทสฺเสติฯ ตุมฺหากนฺติ นิทฺธารณสมุทาโยฯ ‘‘สุณาถา’’ติ อวตฺวา อาโภโคปิ วฏฺฏตีติ อาห ‘‘ปฐม’’นฺติอาทิฯ ปฐมนฺติ จ ปฐมเมวฯ เตน วุตฺตํ ‘‘น ปจฺฉา’’ติฯ ปุฏฺโฐ หุตฺวา ภิกฺขุ กเถตีติ โยชนาติฯ สตฺตมํฯ