2. องฺคุลิปโตทกสิกฺขาปทํ

[330] ทุติเย องฺคุลีหิ ปตุชฺชนํ องฺคุลิปโตโท, โสเยว องฺคุลิปโตทโกติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘องฺคุลีหี’’ติอาทิฯ อุตฺตนฺโตติ อวตปนฺโตฯ อวตปนฺโตติ จ อตฺถโต กิลมนฺโตเยวาติ อาห ‘‘กิลมนฺโต’’ติฯ กิลมนฺโต หุตฺวาติ โยชนาฯ อสฺสาสคหเณน ปสฺสาโสปิ คเหตพฺโพติ อาห ‘‘อสฺสาสปสฺสาสสญฺจาโร’’ติฯ ตมฺปีติ ภิกฺขุนิมฺปีติฯ ทุติยํฯ

3. หสธมฺมสิกฺขาปทํ

[335] ตติเย ปกาเรน กรียติ ฐปียตีติ ปกตํ ปญฺญตฺตนฺติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ยํ ภควตา’’ติอาทิฯ ยนฺติ สิกฺขาปทํฯ

[336] หสสงฺขาโต ธมฺโม สภาโว หสธมฺโมติ วุตฺเต อตฺถโต กีฬิกาเยวาติ อาห ‘‘กีฬิกา วุจฺจตี’’ติฯ

[337] โคปฺผกานนฺติ จรณคณฺฐิกานํฯ เต หิ ปาเท ปาทํ ฐปนกาเล อญฺญมญฺญูปริ ฐปนโต โคปียนฺตีติ โคปฺผา, เต เอว โคปฺผกาติ วุจฺจนฺติฯ ปาทสฺส หิ อุปริ ปาทํ ฐปนกาเล เอกสฺส อุปริ เอโก น ฐเปตพฺโพฯ เตนาห ภควา ‘‘ปาเท ปาทํ อจฺจาธายา’’ติ (ที. นิ. 2.196; ม. นิ. 1.423; อ. นิ. 3.16)ฯ โอฏฺฐโช ทุติโยฯ โอโรหนฺตสฺส ภิกฺขุโนติ สมฺพนฺโธฯ

[338] ผิยาริตฺตาทีหีติ อาทิสทฺเทน ลงฺการาทโย สงฺคณฺหาติฯ เกจิ วทนฺตีติ สมฺพนฺโธฯ ปตนุปฺปตนวาเรสูติ ปตนวาร อุปฺปตนวาเรสุฯ ตตฺถาติ ตสฺสํ ขิตฺตกถลายํฯ หีติ สจฺจํ , ยสฺมา วาฯ ฐเปตฺวา กีฬนฺตสฺสาติ สมฺพนฺโธฯ ลิขิตุํ วฏฺฏติ กีฬาธิปฺปายสฺส วิรหิตตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ กีฬาธิปฺปาเยน อตฺถโชตกํ อกฺขรํ ลิขนฺตสฺสาปิ อาปตฺติเยวาติ วทนฺติฯ เอตฺถาติ อิมสฺมิํ สิกฺขาปเทติฯ ตติยํฯ

4. อนาทริยสิกฺขาปทํ

[342] จตุตฺเถ ธมฺโม นาม ตนฺติเยวาติ อาห ‘‘ตนฺตี’’ติฯ ปเวณีติ ตสฺเสว เววจนํฯ ‘‘ตํ วา น สิกฺขิตุกาโม’’ติ เอตฺถ ตํสทฺทสฺส อตฺถมาวิกาตุํ วุตฺตํ ‘‘เยน ปญฺญตฺเตนา’’ติฯ วินเย อปญฺญตฺตํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘อปญฺญตฺเตนา’’ติ อาห ‘‘สุตฺเต วา อภิธมฺเม วา อาคเตนา’’ติฯ

[344] ปเวณิยาติ อุปาลิอาทิกาย อาจริยปรมฺปรสงฺขาตาย ตนฺติยาฯ กุรุนฺทิยํ วุตฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ มหาปจฺจริยํ วุตฺตนฺติ สมฺพนฺโธฯ ตํ สพฺพนฺติ กุรุนฺทิวาทมหาปจฺจริวาทสงฺขาตํ สพฺพํ ตํ วจนํฯ ปเวณิยา อาคเตติ ปเวณิยา อาคตสงฺขาเต มหาอฏฺฐกถาวาเทติฯ จตุตฺถํฯ

[345] ปญฺจเม มนุสฺสวิคฺคเหติ มนุสฺสวิคฺคหปาราชิเกติฯ ปญฺจมํฯ

6. โชติสิกฺขาปทํ

[350] ฉฏฺเฐ ชนปทสฺส นามตฺตา พหุวจนวเสน ‘‘ภคฺเคสู’’ติ ปาฬิยํ วุตฺตํฯ สุสุมารสณฺฐาโน ปพฺพตสงฺขาโต คิริ เอตฺถาติ สุสุมารคิริ, เอตสฺส วา มาปิตกาเล สุสุมาโร คิรติ สทฺทํ นิคฺคิรติ เอตฺถาติ สุสุมารคิรีติ อตฺถมนเปกฺขิตฺวา วุตฺตํ ‘‘นครสฺส นาม’’นฺติฯ ตํ ปนาติ วนํ ปนฯ ‘‘มิคาน’’นฺติอาทินา มิคานํ อภโย ทียติ เอตฺถาติ มิคทาโยติ อตฺถํ ทสฺเสติฯ

[352] ‘‘โชติเก’’ติปทสฺส โชติสฺส อคฺคิสฺส กรณํ โชติกนฺติ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ ‘‘โชติกรเณ’’ติฯ

[354] ‘‘สมาทหิตุกามตายา’’ติปทํ ‘‘อรณิสณฺฐาปนโต’’ติปเท เหตุฯ ชาลาติ สิขาฯ สา หิ ชลติ ทิพฺพตีติ ชาลาติ วุจฺจติฯ

ปติลาตํ อุกฺขิปตีติ เอตฺถ ‘‘ปติตาลาต’’นฺติ วตฺตพฺเพ ตการโลปํ กตฺวา สนฺธิวเสน ปติลาตนฺติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘อลาตํ ปติตํ อุกฺขิปตี’’ติฯ อลาตนฺติ อุมฺมุกฺกํฯ ตญฺหิ อาทิตฺตํ หุตฺวา อติอุณฺหตฺตา น ลาตพฺพํ น คณฺหิตพฺพนฺติ อลาตนฺติ วุจฺจติฯ อวิชฺฌาตนฺติ ฌายนโต ฑยฺหนโต อวิคตํ อลาตนฺติ สมฺพนฺโธฯ ฌายนํ ฑยฺหนํ ฌาตํ, วิคตํ ฌาตํ อิมสฺสาลาตสฺสาติ วิชฺฌาตํฯ