เมนู

7. มหานามสิกฺขาปทวณฺณนา

ปณีตโภชนสิกฺขาปเท ‘‘มหานามสิกฺขาปเทน กาเรตพฺโพ’’ติ (กงฺขา. อฏฺฐ. ปณีตโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา) ยํ วุตฺตํ, ตสฺสตฺโถ สงฺฆวเสน ปวาริเต เภสชฺชตฺถาย สปฺปิอาทิเภสชฺชปญฺจกํ วิญฺญาเปติ เจ, ‘‘นเภสชฺเชน กรณีเยน เภสชฺชํ วิญฺญาเปตี’’ติ (ปาจิ. 309) วจเนน ปาจิตฺติยนฺติ (วชิร. ฏี. ปาจิตฺติย 310) ลิขิตํฯ ‘‘ตยา อิมินาว ปวาริตมฺหา, อมฺหากญฺจ อิมินา จ อิมินา จ อตฺโถ’’ติ ยถาภูตํ อาจิกฺขิตฺวา วิญฺญาเปตุํ คิลาโนว ลภติ, น อิตโรติ จ, ‘‘อญฺญสฺส อตฺถายา’’ติ อสฺส ญาตกปฺปวาริเต, อตฺตโน วา ญาตกปฺปวาริเตติ อตฺโถติ จ, ‘‘อปริยนฺตปฺปวารณาย ปวาริเต’’ติ สงฺฆวเสน, ปุคฺคลวเสน จ ปวาเรตฺวา ทายกาฯ ตสฺมา ‘‘สงฺฆปฺปวารณตา’’ติ วตฺวา ‘‘ปุคฺคลปฺปวารณตา’’ติ น วุตฺตนฺติ จ, ‘‘ปริยนฺตาติกฺกโม’’ติ วจเนน คิลาโน คหิโต, ตสฺมา ‘‘คิลานาคิลานตา’’ติ น วุตฺตํฯ เอวํ สนฺเตปิ ‘‘สงฺฆปฺปวารณาย ปวารณตา’’ติ ปาโฐติ จ ลิขิตํ, วีมํสิตพฺพํฯ

มหานามสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. อุยฺยุตฺตเสนาสิกฺขาปทวณฺณนา

หตฺถิอาทีสุ เอกเมกนฺติ อนฺตมโส เอกปุริสารุฬฺหหตฺถิมฺปิ, เอกํ สรหตฺถํ ปุริสมฺปิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ เอฬกโลมสทิสานิ, อิทํ ปน โลกวชฺชํ, อกุสลจิตฺตํ ติเวทน’’นฺติ ปาโฐฯ

อุยฺยุตฺตเสนาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. เสนาวาสสิกฺขาปทวณฺณนา

เกนจิ ปลิพุทฺธสฺสาติ เวริเกน วา อิสฺสเรน วา เกนจิ รุทฺธสฺสฯ เสนาปริกฺเขเปน วา ปริกฺเขปารหฏฺฐาเนน วา สญฺจรณฏฺฐานปริยนฺเตน วา ปริจฺฉินฺทิตพฺพาฯ

เสนาวาสสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อเจลกวคฺโค ปญฺจโมฯ

6. สุราปานวคฺโค

1. สุราปานสิกฺขาปทวณฺณนา

‘‘สุรา’’ติ วา ‘‘น วฏฺฏตี’’ติ วา ชานิตฺวา ปิวเน อกุสลเมวาติ ลิขิตํฯ อกุสลจิตฺตนฺติ เยภุยฺเยน ตํ สนฺธาย กิร วุตฺตํฯ อถ กสฺมา วินยฏฺฐกถายํ ‘‘อกุสเลเนว ปาตพฺพตายา’’ติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 329) วุตฺตนฺติ เจ? สจิตฺตกปกฺเข อกุสเลเนว ปาตพฺพตายาติฯ

สุราปานสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. องฺคุลิปโตทกสิกฺขาปทวณฺณนา

กายสํสคฺคสงฺฆาทิเสสาปตฺติภาเว สมาเนปิ ภิกฺขุนิยาปิ อนุปสมฺปนฺเนปิ ทุกฺกฏํ, อุปสมฺปนฺเน เอว ปาจิตฺติยนฺติ เอวํ ปุคฺคลาเปกฺขํ ทสฺเสตุํ ‘‘องฺคุลิปโตทเก ปาจิตฺติย’’นฺติ วุตฺตํฯ สติ กรณีเยติ เอตฺถ ปุริสํ สติ กรณีเย อามสโตติ อธิปฺปาโย, น อิตฺถิํฯ

องฺคุลิปโตทกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. หสธมฺมสิกฺขาปทวณฺณนา

‘‘จิกฺขลฺลํ วา’’ติ วจนโต สกฺขรมฺปิ ขิปนกีฬาย กีฬโต ทุกฺกฏเมวฯ อุปริโคปฺผเก ปาจิตฺติยํ, อญฺญตฺถ ทุกฺกฏนฺติ ปาจิตฺติยวตฺถุอตฺถวเสน ‘‘อุทเก หสธมฺเม ปาจิตฺติย’’นฺติ วุตฺตํฯ

อิทํ สญฺญาวิโมกฺขํ เจ, ติกปาจิตฺติยํ กถํ;

กีฬิตํว อกีฬาติ, มิจฺฉาคาเหน ตํ สิยาฯ

เอตฺตาวตา กถํ กีฬา, อิติ กีฬายํ เอวายํ;

อกีฬาสญฺญี โหเตตฺถ, วินยตฺถํ สมาทเยฯ

เอกนฺตากุสโล ยสฺมา, กีฬายาภิรตมโน;

ตสฺมา อกุสลํ จิตฺตํ, เอกเมเวตฺถ ลพฺภตีติฯ (วชิร. ฏี. ปาจิตฺติย 336);

หสธมฺมสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ