นิคมนกถาวณฺณนา

ยํ ปาติโมกฺขสฺส วณฺณนํ อารภินฺติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘มหาวิหารวาสีน’’นฺติ อิทํ ปุริมปจฺฉิมปเทหิ สทฺธิํ สมฺพนฺธิตพฺพํ, มหาวิหารวาสีนํ โปราณฏฺฐกถาหิ วาติ จฯ ปาฬิยตฺถญฺจ เกวลนฺติ สกลํ ปาฬิอตฺถญฺจ, อุภโตวิภงฺคญฺจาติ วุตฺตํ โหติฯ เอตฺถาติ เอติสฺสํ กงฺขาวิตรณิยํฯ ยสฺมา น หิ อตฺถีติ สมฺพนฺโธฯ ยนฺติ ยํ ปทํฯ สีหฬฏฺฐกถานยนฺติ สีหฬมาติกฏฺฐกถานยํฯ อฏฺฐกถาสารนฺติ สีหฬมาติกฏฺฐกถายํ อตฺถสารํ, อถ วา วินยฏฺฐกถาสุ อตฺถสารํฯ เตเนตํ ทสฺเสติ – สีหฬมาติกฏฺฐกถายํ อตฺถสารํ อาทาย อิมํ กงฺขาวิตรณิํ กโรนฺโต วินยฏฺฐกถาสุปิ อิธ วินิจฺฉเย โยคกฺขมํ อตฺถสารํ อาทาเยว อกาสินฺติฯ

อิทานิ สเทวกสฺส โลกสฺส อจฺจนฺตสุขาธิคมาย อตฺตโน ปุญฺญํ ปริณาเมนฺโต ‘‘ยถา จ นิฏฺฐํ สมฺปตฺตา’’ติอาทิคาถาทฺวยมาหฯ กลฺยาณนิสฺสิตาติ กุสลนิสฺสิตาฯ สพฺพสตฺตานนฺติ กามาวจราทิเภทานํ สพฺเพสํ สตฺตานํฯ

นิคมนกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นิคมนกถา

เอตฺตาวตา จ –

[1]

ลงฺกิสฺสโร โย วิชิตาริราโช;

ราชา ปรกฺกนฺตภุโช ยสสฺสี;

ติธาคตํ สีหฬเมกรชฺชํ;

อกา นิกายญฺจ ตถา สมคฺคํฯ

[2]

ปุเร ปุลตฺถิมฺหิ วเร ปุรานํ;

มชฺฌมฺหิ นานารตนากรานํ;

อนนฺตสมฺปตฺติภราภิราเม;

วราจลุตฺตงฺคฆราภิราเมฯ

[3]

อเภชฺชปาการสุโคปุรสฺมิํ ;

นิรากุลาเนกกุลากุลสฺมิํ;

มุนินฺททาฐงฺกุรวาสภูเต;

โย โลจนานนฺทวเห วสนฺโตฯ

[4]

สุผุลฺลิตพฺโภรุหสาทุสีต

ปสนฺนนีเรหิ ชลาสเยหิ;

สุปุปฺผิตาเนกกทมฺพชมฺพุ-

ปุนฺนาคนาคาทิหิ วาภิรมฺเมฯ

[5]

สุธาวทาเตหิ มโนหเรหิ;

ปาการปนฺตีหิ จ โคปุเรหิ;

วิกิณฺณมุตฺตาผลสนฺนิเภหิ;

วิโลกนีเยหิ สุธาตเลหิฯ

[6]

กตฺวาน ปาสาทสหสฺสรมฺเม;

ตหิํ ตหิํ ปีติกเร วิหาเร;

มหาทโย เชตวนาทโยปิ;

สุสํยมานํ ยตินํ อทาสิฯ

[7]

โย สาทุภูตํ จตุปจฺจยญฺจ;

คุณปฺปสนฺโน สมเณสุ เตสุ;

นิจฺจํ มโหฆํ วิย วตฺตยนฺโต;

โยเชติ เต คนฺถวิปสฺสนาสุฯ

[8]

การิเตสุ วิหาเรสุ, เตน เตสุ ยสสฺสินา;

รมฺโม โย ปจฺฉิมาราโม, ปุปฺผารามาทิโสภิโตฯ

[9]

ปริเวณมฺหิ นาเมน, ตหิํ โจฬกุลนฺติเก;

ปาสาเท ทสฺสนียมฺหิ, วสนฺโต กรุณาปโรฯ

[10]

สิสฺโส สสีกรสฺวจฺฉ-สีลาจารสฺส ธีมโต;

สาริปุตฺตมหาเถร-มหาสามิสฺส ตาทิโนฯ

[11]

ธีราเนกคุโณเฆน, เถเรน สุจิวุตฺตินา;

วินยฏฺฐิติกาเมน, สุเมเธนาภิยาจิโตฯ

[12]

โส พุทฺธนาคตฺเถโรหํ, ภิกฺขูนํ ปรมํ หิตํ;

มหาวิหารวาสีนํ, ยตีนํ สมยานุคํฯ

[13]

วินยตฺถาทิมญฺชูสํ , ลีนตฺถสฺส ปกาสนิํ;

มาติกฏฺฐกถาเยมํ, อกาสิํ สาธุ วณฺณนํฯ

[14]

สายํ สุโพธา พุธวณฺณนียา;

สํวณฺณนา สตฺตสหสฺสมตฺตา;

นิรากโรนฺตี วินยมฺหิ โมหํ;

ตมํ จรนฺตี สสิ เขว ภาตุฯ

[15]

อากงฺขมาเนน ปรตฺถมิฏฺฐํ;

มหตฺถสารํ สุวินิจฺฉยญฺจ;

สํวณฺณนํ สาธุ ปกุพฺพตา ยํ;

จิตํ มยา ปุญฺญมนปฺปภูตํฯ

[16]

ปุญฺเญน เตนาจิตทานสีล-

มยาทินาเนกวิเธน เจว;

สตฺตา อนีฆา สุขิโน อเวรา;

ปปฺโปนฺตุ สพฺเพ สุคติํ สิวญฺจฯ

[17]

สทฺธิํ ยโถปทฺทวมนฺตเรน;

คตา หิ ลีนตฺถปทีปนียํ;

ตถา ชนานํ อปิ ธมฺมยุตฺตา;

มโนรถา สิทฺธิมุเปนฺตุ นิจฺจํฯ

[18]

กาเล ปวสฺสนฺตุ สทา ปโยทา;

ธมฺเมน ปาเลนฺตุ มหิํ มหินฺทา;

สตฺตา ปสนฺนา รตนตฺตยสฺมิํ;

ทานาทิปุญฺญาภิรตา ภวนฺตูติฯ

วินยตฺถมญฺชูสา ลีนตฺถปฺปกาสนีนามิกากงฺขาวิตรณีอภินวฏีกา นิฏฺฐิตาฯ