38. อุชฺฌานสญฺญีสิกฺขาปทวณฺณนา
อุชฺฌายติ เอเตนาติ อุชฺฌานํ, จิตฺตํ, ตสฺมิํ สญฺญา อุชฺฌานสญฺญาติ อาห ‘‘อุชฺฌานสญฺญี’’ติอาทิฯ โอโลเกนฺตสฺสาติ ปเรสํ ปตฺตํ โอโลเกนฺตสฺสฯ
อุชฺฌานสญฺญีสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
39. กพฬสิกฺขาปทวณฺณนา
‘‘มยูรณฺฑํ อติมหนฺต’’นฺติ วจนโต มยูรณฺฑปฺปมาโณปิ กพโฬ น วฏฺฏติฯ เกจิ ปน ‘‘มยูรณฺฑโต มหนฺโตว น วฏฺฏติ, น มยูรณฺฑปฺปมาโณ’’ติปิ วทนฺติ, ตํ น คเหตพฺพํฯ กุกฺกุฏณฺฑํ อติขุทฺทกนฺติ เอตฺถาปิ เอเสว นโย, คิลานสฺส ปน อติขุทฺทกํ กพฬํ กโรโตปิ อนาปตฺติฯ
กพฬสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
41-42. อนาหฏสิกฺขาปทวณฺณนา
สกลํ หตฺถนฺติ สกลา องฺคุลิโยฯ หตฺถสทฺโท เจตฺถ ตเทกเทเสสุ องฺคุลีสุ ทฏฺฐพฺโพ ‘‘หตฺถมุทฺทา’’ติอาทีสุ วิยฯ เอวญฺจ กตฺวา สพฺพคฺคหณํ สมตฺถิตํ โหติฯ อญฺญถา สกลํ หตฺถํ มุเข ปเวเสตุมสกฺกุเณยฺยตฺตา สพฺพคฺคหณมสมตฺถิตเมว สิยาฯ สมุทาเย ปวตฺตสฺส จ โวหารสฺส อวยเวปิ ปวตฺตนโต เอกงฺคุลิมฺปิ ตโต เอกเทสมฺปิ มุเข ปกฺขิปิตุํ น วฏฺฏติฯ
อนาหฏสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
43. สกพฬสิกฺขาปทวณฺณนา
ตตฺตเก สติ วฏฺฏตีติ ตตฺตเก มุขมฺหิ สติ กเถตุํ วฏฺฏติฯ
สกพฬสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
50-51. จปุจปุการกสิกฺขาปทวณฺณนา
‘‘จปุ จปู’’ติ เอวํ สทฺทํ กตฺวาติ ‘‘จปุ จปู’’ติ เอวํ อนุกรณสทฺทํ กตฺวาฯ ‘‘ปญฺจวีสติเมปิ เอเสว นโย’’ติ อิมินา ‘‘สุรุสุรุการกนฺติ ‘สุรู สุรู’ติ เอวํ สทฺทํ กตฺวา’’ติ อิมมตฺถมติทิสติฯ
จปุจปุการกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
ติํสโภชนปฺปฏิสํยุตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
57. ฉตฺตปาณิสิกฺขาปทวณฺณนา
ยํ กิญฺจิ ฉตฺตนฺติ เสตจฺฉตฺตกิลญฺชจฺฉตฺตปณฺณจฺฉตฺเตสุ ยํ กิญฺจิ ฉตฺตํฯ ยมฺปิ ตตฺถชาตกทณฺฑเกน กตํ เอกปณฺณจฺฉตฺตํ โหติ, ตมฺปิ ฉตฺตเมวฯ ยตฺถ กตฺถจิ สรีราวยเวติ อํสอูรุอาทิเก ยตฺถ กตฺถจิ สรีราวยเวติฯ
ฉตฺตปาณิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
60. อาวุธปาณิสิกฺขาปทวณฺณนา
สพฺพาปิ ธนุวิกตีติ จาปโกทณฺฑาทิเภทา สพฺพาปิ ธนุวิกติฯ จาโปติ (สารตฺถ. ฏี. ปาจิตฺติย 3.637) มชฺเฌ วงฺกา กาชทณฺฑสทิสา ธนุวิกติฯ โกทณฺโฑติ วฏฺฏลทณฺฑา ธนุวิกติฯ ปฏิมุกฺกนฺติ ปเวสิตํ ลคฺคิตํฯ ยาว น คณฺหาตีติ ยาว หตฺเถน น คณฺหาติ, อยเมว วา ปาโฐฯ ตาว วฏฺฏตีติ ตาว ธมฺมํ เทเสตุํ วฏฺฏติฯ
อาวุธปาณิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
61-62. ปาทุกสิกฺขาปทวณฺณนา
เกวลํ อกฺกนฺตสฺสาติ เกวลํ ปาทุกํ อกฺกมิตฺวา ฐิตสฺสฯ ปฏิมุกฺกสฺสาติ ปฏิมุญฺจิตฺวา ฐิตสฺสฯ เตนาห ‘‘ปเวเสตฺวา ฐานวเสนา’’ติฯ
ปาทุกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ
