จกฺกสมารุฬฺหาติ จ อิริยาปถจกฺกํ วา สกฏจกฺกํ วา สมารุฬฺหาติ อตฺโถฯ มาตุคามสิกฺขาปเทนาติ (ปาจิ. 413 อาทโย) สปฺปาณกวคฺเค สตฺตมสิกฺขาปเทนฯ

สํวิธานสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. นาวาภิรุหนสิกฺขาปทวณฺณนา

กีฬาปุเรกฺขาโรติ โลกสฺสาทมิตฺตสนฺถววเสน กีฬาปุเรกฺขาโรฯ ตเถวาติ กีฬาวเสเนวฯ อคามกตีรปสฺเสนาติ อทฺธโยชนพฺภนฺตเร คามานํ อภาวโต อคามกตีรปสฺเสนฯ ปาฬิยํ ‘‘อุทฺธํคามินิํ วา อโธคามินิํ วา’’ติ (ปาจิ. 186) วจนโต ปน วาปิสมุทฺทาทีสุ กีฬาปุเรกฺขารตายปิ คจฺฉนฺตสฺส อนาปตฺติฯ เตนาห ‘‘สมุทฺเท ปน ยถาสุขํ คนฺตุํ วฏฺฏตี’’ติฯ วิสงฺเกเตนาติ อิธาปิ กาลวิสงฺเกเตเนว อนาปตฺติ, ติตฺถวิสงฺเกเตน, ปน นาวาวิสงฺเกเตน วา คจฺฉนฺตสฺส อาปตฺติเยวฯ

เสสนฺติ สทฺธิํ สมุฏฺฐานาทีหิ อวเสสํ, เกจิ ปน ‘‘กีฬาปุเรกฺขาโร ‘สํวิทหิตฺวา’ติ (สารตฺถ. ฏี. ปาจิตฺติย 3.188) วจนโต อิมํ สิกฺขาปทํ อกุสลจิตฺตํ โลกวชฺชํ, ตสฺมา เสสํ นาม ฐเปตฺวา ‘ปณฺณตฺติวชฺชํ ติจิตฺต’นฺติ อิทํ ทฺวยํ อวเสส’’นฺติ วทนฺติ, ตํ น คเหตพฺพํฯ กีฬาปุเรกฺขารตาย หิ อภิรุหิตฺวาปิ คามนฺตโรกฺกมเน, อทฺธโยชนาติกฺกเม วา สํเวคํ ปฏิลภิตฺวา อรหตฺตํ วา สจฺฉิกเรยฺย, นิทฺทํ วา โอกฺกเมยฺย, กมฺมฏฺฐานํ วา มนสิ กโรนฺโต คจฺเฉยฺย, กุโต จสฺส อกุสลจิตฺตสมงฺคิตา, เยนิทํ สิกฺขาปทํ อกุสลจิตฺตํ, โลกวชฺชญฺจ สิยาติฯ

นาวาภิรุหนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. ปริปาจิตสิกฺขาปทวณฺณนา

ปริปาจิตนฺติ ปริปากมาปาทิตํ, ยถา ลภติ, ตถา กตฺวา ฐปิตนฺติ วุตฺตํ โหติฯ เตนาห ‘‘เนว ตสฺสา’’ติอาทิ ตสฺสาติ โย ปริภุญฺเชยฺย, ตสฺส ภิกฺขุโนฯ ภิกฺขุสฺส คุณํ ปกาเสตฺวาติ ‘‘อยฺโย ภาณโก, อยฺโย พหุสฺสุโต’’ติอาทินา (ปาจิ. 195) คุณํ ปกาเสตฺวา ฯ ปิณฺฑปาตนฺติ ปญฺจนฺนํ โภชนานํ อญฺญตรํฯ กมฺมสาธโนยํ สมารมฺภสทฺโทติ อาห ‘‘สมารทฺธ’’นฺติฯ ปฏิยาทิตสฺสาติ สมฺปาทิตสฺสฯ ยสฺมา ญาตกปฺปวาริเตหิ ภิกฺขุสฺส อตฺถาย อสมารทฺโธปิ ปิณฺฑปาโต อตฺถโต สมารทฺโธว โหติ ยถาสุขํ หราเปตพฺพโต, ตสฺมา ‘‘ญาตกปฺปวาริตานํ วา สนฺตก’’นฺติ วุตฺตํฯ

อุภยตฺถาติ ปริปาจิตาปริปาจิเตสุฯ อวเสเสติ ภิกฺขุนิปริปาจิเตปิ ยาคุขชฺชกผลาผลาทิเก สพฺพตฺถฯ นิมิตฺโตภาสปริกถาวิญฺญตฺติวเสน ปน อวเสเสปิ ทุกฺกฏโต น มุจฺจติฯ

ปริปาจิตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. รโหนิสชฺชสิกฺขาปทวณฺณนา

อุปรีติ อเจลกวคฺเคฯ อุปนนฺทสฺส จตุตฺถสิกฺขาปเทนาติ อปฺปฏิจฺฉนฺเน มาตุคาเมน สทฺธิํ รโหนิสชฺชสิกฺขาปเทน (ปาจิ. 284 อาทโย)ฯ ตญฺหิ อุปนนฺทตฺเถรํ อารพฺภ ปญฺญตฺเตสุ จตุตฺถภาวโต ‘‘อุปนนฺทสฺส จตุตฺถสิกฺขาปท’’นฺติ วุตฺตํฯ ยทิ เอกปริจฺเฉทํ, อถ กสฺมา วิสุํ ปญฺญตฺตนฺติ อาห ‘‘อฏฺฐุปฺปตฺติวเสน ปน วิสุํ ปญฺญตฺต’’นฺติฯ ตตฺถ อฏฺฐุปฺปตฺติวเสนาติ อตฺถสฺส อุปฺปตฺติวเสน, ภิกฺขุนิยา เอว รโหนิสชฺชาย อุปฺปตฺติวเสนาติ อตฺโถฯ อยํ เหตฺถาธิปฺปาโย – จตุตฺถสิกฺขาปทวตฺถุโต อิมสฺส สิกฺขาปทสฺส วตฺถุโน ปฐมํ อุปฺปนฺนตฺตา เอกปริจฺเฉเทปิ อิทํ ปฐมํ วิสุํ ปญฺญตฺตนฺติฯ

รโหนิสชฺชสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

โอวาทวคฺโค ตติโยฯ

4. โภชนวคฺโค