สเจ ปน ทายกา ‘‘มยํ สงฺฆภตฺตํ กตฺตุกามา, เจติยปูชํ กตฺตุกามา, เอกสฺส ภิกฺขุโน ปริกฺขารํ ทาตุกามา, ตุมฺหากํ รุจิยา ทสฺสามฯ ภณถ, กตฺถ เทมา’’ติ (ปารา. อฏฺฐ. 2.660) วทนฺติ, เอวํ วุตฺเต เตน ภิกฺขุนา ‘‘ยตฺถ อิจฺฉถ, ตตฺถ เทถา’’ติ วตฺตพฺพาฯ

ปริณตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปตฺตวคฺโค ตติโยฯ

อิติ กงฺขาวิตรณิยา ปาติโมกฺขวณฺณนาย

วินยตฺถมญฺชูสายํ ลีนตฺถปฺปกาสนิยํ

นิสฺสคฺคิยวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปาจิตฺติยกณฺฑํ

1. มุสาวาทวคฺโค

1. มุสาวาทสิกฺขาปทวณฺณนา

สมฺปชานมุสาวาเทติ เอตฺถ มุสาติ อภูตํ อตจฺฉํ วตฺถุ, วาโทติ ตสฺส ภูตโต ตจฺฉโต วิญฺญาปนํ, สมฺปชานสฺส มุสาวาโท สมฺปชานมุสาวาโท, ตสฺมิํ สมฺปชานมุสาวาเทติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘ปุพฺเพ’’ติอาทิฯ โส จ ปน มุสาวาโท ปุพฺพภาคกฺขเณ, ตงฺขเณ จ วิชานนฺตสฺส โหติ ‘‘ปุพฺเพวสฺส โหติ ‘มุสา ภณิสฺส’นฺติ, ภณนฺตสฺส โหติ ‘มุสา ภณามี’’’ติ (ปาจิ. 4) วุตฺตตฺตาติ อาห ‘‘ปุพฺเพปิ ชานิตฺวา วจนกฺขเณปิ ชานนฺตสฺสา’’ติฯ เอตญฺหิ ทฺวยํ องฺคภูตํ, อิตรํ ปน โหตุ วา, มา วา, อการณเมตํฯ นนุ เจตํ ภณนเมว ญายตีติ อาห ‘‘ภณนญฺจ นามา’’ติอาทิฯ อภูตสฺสาติ อตจฺฉสฺสฯ

หตฺถกํ สกฺยปุตฺตนฺติ เอตฺถ หตฺถโกติ ตสฺส เถรสฺส นามํฯ สกฺยานํ ปุตฺโตติ สกฺยปุตฺโตฯ พุทฺธกาเล กิร สกฺยกุลโต อสีติ ปุริสสหสฺสานิ ปพฺพชิํสุ, เตสํ โส อญฺญตโรฯ อวชานิตฺวา ปฏิชานนาทิวตฺถุสฺมินฺติ เอตฺถ อวชานิตฺวา ปฏิชานนํ นาม ติตฺถิเยหิ สทฺธิํ กเถนฺโต อตฺตโน วาเท กญฺจิ โทสํ สลฺลกฺเขนฺโต ‘‘นายํ มม วาโท’’ติ อวชานิตฺวา ปุน กเถนฺโต กเถนฺโต นิทฺโทสตํ สลฺลกฺเขตฺวา ‘‘มเมว อยํ วาโท’’ติ ปฏิชานาติฯ อาทิสทฺเทน ปฏิชานิตฺวา อวชานนํ, อญฺเญนญฺญํ ปฏิจรณํ, สมฺปชานมุสาภาสนํ, สงฺเกตํ กตฺวา วิสํวาทกรณญฺจ สงฺคณฺหาติฯ อิทานิ อาปตฺติเภททสฺสนตฺถํ ‘‘อุตฺตริมนุสฺสธมฺมาโรจนตฺถ’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ

อนุปธาเรตฺวา สหสา ภณนฺตสฺสาติ อวีมํสิตฺวา เวเคน ทิฏฺฐมฺปิ ‘‘อทิฏฺฐํ เม’’ติอาทินา ภณนฺตสฺส ฯ ‘‘อญฺญํ ภณิสฺสามี’’ติ อญฺญํ ภณนฺตสฺสาติ โย มนฺทตฺตา โมมูหตฺตา ปกฺขลนฺโต ‘‘จีวร’’นฺติ วตฺตพฺเพ ‘‘จีร’’นฺติอาทีนิ ภณติ, อยํ ‘‘อญฺญํ ภณิสฺสามี’’ติ อญฺญํ ภณติ นามฯ