6. เอฬกโลมสิกฺขาปทวณฺณนา

อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺนสฺสาติ อทฺธานเมว มคฺโค อทฺธานมคฺโค, ตํ ปฏิปนฺนสฺสาติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘อทฺธานสงฺขาต’’นฺติอาทิฯ อทฺธานสทฺเทน วิเสสิตตฺตา ปน ‘‘ทีฆมคฺค’’นฺติ วุตฺตํฯ อทฺธานคมนสมยสฺส วิภงฺเค ‘‘อทฺธโยชนํ คจฺฉิสฺสามีติ ภุญฺชิตพฺพ’’นฺติอาทิวจนโต (ปาจิ. 218) อทฺธโยชนมฺปิ อทฺธานมคฺโค โหติฯ เอฬกโลมานิ เจตานิ อทฺธานมคฺคโต อญฺญตฺถ อุปฺปนฺนานิ ปฏิคฺคเหตุํ น วฏฺฏนฺติ, ยโต ‘‘อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺนสฺสา’’ติอาทิกํ วุตฺตนฺติ อนุโยคํ สนฺธายาห ‘‘สพฺพญฺเจต’’นฺติอาทิฯ ตตฺถ สพฺพญฺเจตนฺติ ‘‘ภิกฺขุโน ปเนว อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺนสฺส เอฬกโลมานิ อุปฺปชฺเชยฺยุ’’นฺติอาทิกํ เอตํ สพฺพํฯ วตฺถุมตฺตทีปนเมวาติ ‘‘เตน โข ปน สมเยน อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน โกสเลสุ ชนปเท สาวตฺถิํ คจฺฉนฺตสฺส อนฺตรามคฺเค เอฬกโลมานิ อุปฺปชฺชิํสู’’ติอาทิกสฺส (ปารา. 571) วตฺถุมตฺตสฺส ทีปนเมวฯ ยตฺถ กตฺถจีติ อทฺธานโต อญฺญตฺถาปิ ยตฺถ กตฺถจิ ฐาเนสุฯ สหตฺถาติ กรณตฺเถ นิสฺสกฺกวจนนฺติ อาห ‘‘สหตฺเถนา’’ติฯ ลกฺขณวจนญฺเจตํ, ตสฺมา เยน เกนจิ สรีราวยเวนาติ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ เตนาห ‘‘อตฺตนา หริตพฺพานีติ อตฺโถ’’ติฯ อสนฺเต หารเกติ เอตฺถ ปทานํ อนฺโตคธาวธารณโต อวธารณตฺโถ ลพฺภตีติ อาห ‘‘อสนฺเตเยวา’’ติอาทิฯ

เอตฺถ จ ‘‘อิมานิ เม, ภนฺเต, เอฬกโลมานิ ติโยชนํ อติกฺกามิตานิ นิสฺสคฺคิยานี’’ติอาทินา (ปารา. 573) นิสฺสชฺชนวิธานํ เวทิตพฺพํฯ ติกปาจิตฺติยนฺติ อติเรกติโยชเน อติเรกติโยชนสญฺญิเวมติกอูนกสญฺญีนํ วเสน ตีณิ ปาจิตฺติยานิฯ วาสาธิปฺปาเยน คนฺตฺวา ตโต ปรํ หรเณติ ยตฺถ คโต, ตตฺถ อุทฺเทสปริปุจฺฉาทีนํ วา ปจฺจยาทีนํ วา อลาเภน ตโต ปรํ อญฺญตฺถ หรเณ, ตโตปิ อญฺญตฺถาติ เอวํ โยชนสตมฺปิ หรเณ อนาปตฺติฯ อจฺฉินฺนํ วา นิสฺสฏฺฐํ วาติ โจเรหิ อจฺฉินฺนํ วา วินยกมฺมกตํ วาฯ กตภณฺฑนฺติ กตํ ภณฺฑํ กมฺพลโกชวสนฺถตาทิ ยํ กิญฺจิ อนฺตมโส สุตฺตเกน พทฺธมตฺตมฺปิฯ เตนาห ‘‘อนฺตมโส’’ติอาทิฯ