เมนู

โย ปน ปวาเรตฺวา พาลตาย วา สติสมฺโมเสน วา น เทติ, โส วิญฺญาเปตพฺโพฯ โย ‘‘มยฺหํ เคหํ ปวาเรมี’’ติ วทติ, ตสฺส เคหํ คนฺตฺวา ยถาสุขํ นิสีทิตพฺพํ นิปชฺชิตพฺพํ, น กิญฺจิ คเหตพฺพํฯ โย ปน ‘‘ยํ มยฺหํ เคเห อตฺถิ, ตํ ปวาเรมี’’ติ วทติ, ยํ ตตฺถ กปฺปิยํ, ตํ วิญฺญาเปตพฺพํฯ เคเห ปน นิสีทิตุํ วา นิปชฺชิตุํ วา น ลพฺภติฯ ตสฺเสวตฺถายาติ ‘‘อญฺญสฺสา’’ติ ลทฺธโวหารสฺส ตสฺเสว พุทฺธรกฺขิตสฺส วา ธมฺมรกฺขิตสฺส วา อตฺถายฯ อตฺตโน ธเนน คณฺหนฺตสฺสาติ อตฺตโน กปฺปิยภณฺเฑน กปฺปิยโวหาเรเนว คณฺหนฺตสฺส เจตาเปนฺตสฺส, ปริวตฺตาเปนฺตสฺสาติ อตฺโถฯ

อญฺญาตกวิญฺญตฺติสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. ตตุตฺตริสิกฺขาปทวณฺณนา

ตํ-สทฺโท เจตฺถ ปกตตฺถวจโนฯ เจติ นิปาตมตฺตํฯ เจติ วา ยทีติ อตฺโถ, ตสฺส ‘‘ปวาเรยฺยา’’ติ อิมินา สมฺพนฺโธ เวทิตพฺโพฯ ปวาเรยฺย เจติ ยทิ ปวาเรยฺยาติ อตฺโถฯ ‘‘อภีติ อุปสคฺโค’’ติ (สารตฺถ. ฏี. 2.523-524) อิมินา ตสฺส อตฺถวิเสสาภาวํ ทสฺเสติฯ เตนาห ‘‘หริตุนฺติ อตฺโถ’’ติฯ ปวารสทฺทสฺส อิจฺฉายํ วตฺตมานตฺตา ‘‘อิจฺฉาเปยฺยา’’ติ วุตฺตํฯ อิจฺฉํ อุปฺปาเทยฺยาติ ปจฺจเย อิจฺฉํ อุปฺปาเทยฺยฯ อุปนิมนฺตนาเยตํ อธิวจนํฯ เตนาห ‘‘ยาวตฺตก’’นฺติอาทิฯ เนกฺขมฺมนฺติ ปพฺพชฺชํฯ ทฏฺฐูติ ทฏฺฐุํฯ ฉนฺทานุรกฺขณตฺถญฺเหตฺถ อนุนาสิกโลโปฯ เขมโตติ นิพฺภยโตฯ กาเยน วา วาจาย วา อภิหริตฺวา นิมนฺเตยฺยาติ สมฺพนฺโธฯ ยถา จ กาเยน อภิหเรยฺย, วาจาย จ, ตํ วิธิํ ทสฺเสตุํ ‘‘อุปเนตฺวา’’ติอาทิ วุตฺตํ สอนฺตรนฺติ อนฺตรวาสกสหิตํฯ อุตฺตรนฺติ อุตฺตราสงฺคํฯ ปรมนฺติ อวสานํฯ อสฺส จีวรสฺสาติ อสฺส สมุทายภูตสฺส หริตพฺพสฺส จีวรสฺสฯ ตคฺคุณสํวิญฺญาโณ หิ อยํ พาหิรตฺถสมาโส ยถา ‘‘ลมฺพกณฺโณ’’ติ ทฏฺฐพฺพํฯ เตนาห ‘‘นิวาสเนนา’’ติอาทิฯ อุกฺกฏฺฐปริจฺเฉเทน หิ สพฺเพ ตํปรมํเยว คเหตุํ ลภนฺติฯ

ยสฺมา อจฺฉินฺนสพฺพจีวเรน ติจีวรมตฺตเกเนว ภิกฺขุนา เอวํ ปฏิปชฺชิตพฺพํ, อญฺเญน ปน อญฺญถาปิ, ตสฺมา ตํ วิภาคํ ทสฺเสตุํ ‘‘ตตฺรายํ วินิจฺฉโย’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อธิฏฺฐิตจีวรสฺสาติ ติจีวราธิฏฺฐานนเยน วา ปริกฺขารโจฬวเสน วา เยน เกนจิ อธิฏฺฐิตจีวรสฺส, อิทญฺจ เยภุยฺเยน อธิฏฺฐหิตฺวา จีวรํ ปริภุญฺชโต วุตฺตํ, น ปน อนธิฏฺฐิตจีวรสฺส จีวเร อจฺฉินฺเน อยํ วิธิ น สมฺภวตีติฯ ยสฺส วา ติจีวรโต อธิกมฺปิ จีวรํ อญฺญตฺถ อตฺถิ, ตตฺถ นตฺถิ, เตนาปิ ตทา ตตฺถ อภาวโต ทฺเว สาทิตุํ วฏฺฏติฯ ปกติยาว สนฺตรุตฺตเรน จรตีติ (สารตฺถ. ฏี. 2.523-524) อตฺถตกถินตฺตา วา สาสงฺกสิกฺขาปทวเสน วา อวิปฺปวาสสมฺมุติวเสน วา ตติยสฺส อลาเภน วา จรติฯ ‘‘ทฺเว นฏฺฐานี’’ติ อธิการตฺตา วุตฺตํ ‘‘ทฺเว สาทิตพฺพานี’’ติฯ เอกํ สาทิยนฺเตเนว สโม ภวิสฺสตีติ ติณฺณํ จีวรานํ ทฺวีสุ นฏฺเฐน เอกํ สาทิยนฺเตน สโม ภวิสฺสติ อุภินฺนมฺปิ สนฺตรุตฺตรปรมตาย อวฏฺฐานโตฯ ยสฺส เอกํเยว โหติ อญฺเญน เกนจิ การเณน วินฏฺฐเสสจีวรตฺตาฯ

ปญฺจสุ นฏฺเฐสูติ ติจีวรํ อุทกสาฏิกา สํกจฺจิกาติ อิเมสุ ปญฺจสุ จีวเรสุ นฏฺเฐสุฯ ‘‘เอกสฺมิํ วา นฏฺเฐ’’ติ วจนวิปริณามํ กตฺวา โยเชตพฺพํฯ ตโต อุตฺตรีติ สนฺตรุตฺตรปรมโต อุตฺตริฯ

เสสกํ อาหริสฺสามีติ ทฺเว จีวรานิ กตฺวา ‘‘เสสกํ ปุน อาหริสฺสามี’’ติ อตฺโถฯ เสสกํ ตุยฺหํเยว โหตูติ วุตฺตสฺสาติ ทานสมเย เอวํ วุตฺตสฺสฯ สเจ ปน ‘‘เสสกํ อาหริสฺสามี’’ติ วตฺวา คเหตฺวา คมนสมเยปิ ‘‘เสสกํ ตุยฺหํเยว โหตู’’ติ วทนฺติ, ลทฺธกปฺปิยเมวฯ น อจฺฉินฺนนฏฺฐการณา ทินฺนนฺติ พาหุสจฺจาทิคุณวเสน ทินฺนํฯ วุตฺตนเยนาติ ‘‘ญาตกปฺปวาริเต วา วิญฺญาเปนฺตสฺส, สมเย จ อญฺญสฺส วา ญาตกปฺปวาริเต ตสฺเสวตฺถาย วิญฺญาเปนฺตสฺส’’ติ วุตฺตนเยนฯ

ตตุตฺตริสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. ปฐมอุปกฺขฏสิกฺขาปทวณฺณนา

ภิกฺขุํ ปเนว อุทฺทิสฺสาติ เอตฺถ ปนาติ นิปาตมตฺตํ, ตถา เอว-สทฺโทปิฯ เตนาห ‘‘อิตฺถนฺนามสฺสา’’ติอาทิฯ อปทิสิตฺวาติ กเถตฺวา, อารพฺภาติ วา อตฺโถฯ อญฺญาตกสฺส คหปติสฺสาติ อญฺญาตกคหปตินาติ อตฺโถฯ กรณตฺเถ หิ อิทํ สามิวจนํฯ อฏฺฐกถายํ ปน อิทํ สุวิญฺเญยฺยนฺติ น วิจาริตํฯ จีวรํ เจตาเปนฺติ ปริวตฺเตนฺติ เอเตนาติ จีวรเจตาปนฺนํ (สารตฺถ. ฏี. 2.528-529), จีวรมูลํ, -กาโร ปเนตฺถ อาคโม, ‘‘จีวรเจตาปน’’นฺติปิ ปฐนฺติฯ ตํ ปน ยสฺมา หิรญฺญาทีสุ อญฺญตรํ โหติ, ตสฺมา ‘‘หิรญฺญาทิก’’นฺติ วุตฺตํฯ ตตฺถ หิรญฺญนฺติ กหาปโณ วุจฺจติฯ อาทิสทฺเทน สุวณฺณาทีนํ คหณํฯ อุปกฺขฏนฺติ อุปฏฺฐาปิตํฯ ตํ อุปกฺขรณํ เตสํ ตถา สชฺชิตนฺติ อาห ‘‘อุปกฺขฏํ โหตีติ สชฺชิตํ โหตี’’ติฯ สํหริตฺวา ฐปิตนฺติ ราสิํ กตฺวา ฐปิตํฯ ปริวตฺตนญฺจ อกตสฺส การาปนํ, กตสฺส กิณนนฺติ อาห ‘‘กาเรตฺวา วา กิณิตฺวา วาติ อตฺโถ’’ติฯ อจฺฉาเทสฺสามีติ ปารุเปสฺสามีติ วุตฺตํ โหติฯ เตนาห ‘‘โวหารวจนเมต’’นฺติฯ โวหารวจนนฺติ จ อุปจารวจนนฺติ อตฺโถฯ

‘‘ตตฺร เจ โส ภิกฺขู’’ติอาทีสุ โก ปทสมฺพนฺโธติ อาห ‘‘ยตฺร โส คหปติ วา’’ติอาทิฯ ปุพฺเพ อปฺปวาริโตติ ‘‘ทสฺสามิ, กีทิเสน เต, ภนฺเต, จีวเรน อตฺโถ, กีทิสํ เต จีวรํ เจตาเปมี’’ติ ปุพฺเพ อวุตฺโตฯ อุปสงฺกมิตฺวาติ คนฺตฺวาฯ ปทภาชเน ปจุรโวหารวเสน ‘‘ฆรํ คนฺตฺวา’’ติ (ปารา. 529) วุตฺตํฯ เอตฺถ จ ปจุรโวหารวเสนาติ เยภุยฺยโวหารวเสนฯ เยภุยฺเยน หิ ฆรสามิกํ ทฏฺฐุกามา ตสฺส ฆรํ คจฺฉนฺตีติ ตเถว พหุลโวหาโรฯ วิกปฺปนฺติ วิสิฏฺโฐ กปฺโป วิกปฺโป, วิ-สทฺโท เจตฺถ วิสิฏฺฐตฺโถฯ เตนาห ‘‘วิสิฏฺฐกปฺป’’นฺติฯ อิมินา วจนตฺถมาหฯ ‘‘อธิกวิธาน’’นฺติ อิมินา ปน อธิปฺปายตฺถํฯ ยถา ปน ตมาปชฺชตีติ เยนากาเรน ตํ วิกปฺปํ อาปชฺชติฯ ตํ ทสฺเสตุนฺติ ตํ อาการํ ทสฺเสตุํฯ

‘‘สาธู’’ติ อยํ สทฺโท สมฺปฏิจฺฉนสมฺปหํสนสุนฺทรายาจนาทีสุ ทิสฺสติฯ