เมนู

12. ทุพฺพจสิกฺขาปทวณฺณนา

ทุกฺเขน วตฺตพฺโพ อนุสาสิตุํ อสกฺกุเณยฺโย สภาโว อสฺสาติ ทุพฺพจชาติโก, วิโลมภาวีฯ เตนาห ‘‘ทุพฺพจสภาโว’’ติอาทิฯ วตฺตุํ อสกฺกุเณยฺโยติ กิสฺมิญฺจิ วุจฺจมาเน อสหนโต โอวทิตุํ อสกฺกุเณยฺโยฯ อุทฺทิสียตีติ อุทฺเทโส, ปาติโมกฺโข, ตสฺมิํ ปริยาปนฺนา อนฺโตคธา อุทฺเทสปริยาปนฺนา, เตสุ อุทฺเทสปริยาปนฺเนสุฯ เตนาห ‘‘อุทฺเทเส’’ติอาทิฯ อถ สพฺพาเนว สิกฺขาปทานิ กถํ ปาติโมกฺขุทฺเทสปริยาปนฺนานีติ อาห ‘‘ยสฺส สิยา อาปตฺติ, โส ‘อาวิกเรยฺยา’ติ เอวํ สงฺคหิตตฺตา’’ติฯ ‘‘ยสฺส สิยา อาปตฺตี’’ติ อิมินา สพฺพาปิ อาปตฺติโย นิทานุทฺเทเส สงฺคหิตา เอว โหนฺติฯ สิกฺขาปเทสูติ อธิสีลสิกฺขาย อธิคมูปายภูเตสุ วินยปญฺญตฺตีสูติ อตฺโถฯ โส ปน ปากโฏเยวาติ อฏฺฐกถายํ น วุตฺโตฯ ปญฺจหิ สหธมฺมิเกหีติ ภิกฺขุภิกฺขุนิสามเณรสามเณริสิกฺขมานาหิฯ สิกฺขิตพฺพตฺตาติ ลพฺภมานวเสน สิกฺขิตพฺพตฺตาฯ ตถา หิ เตหิ ยถาสกํ สิกฺขา สิกฺขียติ, น สพฺพาฯ พุทฺธปญฺญตฺเตนาติ พุทฺเธน ฐปิเตน, วิหิเตนาติ อตฺโถฯ อถ วา สหธมฺมิเกน สการเณน วุจฺจมาโนติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ วจนายาติ นิสฺสกฺเก สมฺปทานวจนนฺติ อาห ‘‘ตโต มม วจนโต’’ติฯ

ทุพฺพจสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

13. กุลทูสกสิกฺขาปทวณฺณนา

นครสฺสาปิ คามวิเสสตฺตา อิธ คามคฺคหเณเนว นครมฺปิ คหิตนฺติ อาห ‘‘นครมฺปิ คาเม อนฺโตคธเมวา’’ติ, วา-สทฺเทน วา อนุตฺตวิกปฺปตฺเถน คหณนฺติ เอวํ วุตฺตํฯ เอตฺถ จ อปาการปริกฺเขโป สาปโณ นิคโม, สปาการาปณํ นครํ, ตํตํวิปรีโต คาโมติ อิเมสํ ติณฺณํ วิเสโส ทฏฺฐพฺโพฯ กุลานิ ทูเสตีติ ขตฺติยพฺราหฺมณเวสฺสสุทฺทวเสน จตฺตาริ กุลานิ วิการํ อาปาเทติฯ ทูเสนฺโต จ น อสุจิกทฺทมาทีหิ ทูเสติ, อถ โข อตฺตโน ทุปฺปฏิปตฺติยา เตสํ ปสาทํ วินาเสติฯ เตนาห ‘‘ปุปฺผทานาทีหี’’ติอาทิฯ ตตฺถ หริตฺวา วา หราเปตฺวา วา ปกฺโกสิตฺวา วา ปกฺโกสาเปตฺวา วา สยํ วา อุปคตานํ (ปารา. อฏฺฐ. 2.436-437) ยสฺส กสฺสจิ อตฺตโน สนฺตกสฺส ปุปฺผสฺส กุลสงฺคหตฺถาย ทานํ ปุปฺผทานํ, ตํ อาทิ เยสํ เต ปุปฺผทานาทโย, เตหิ ปุปฺผทานาทีหิฯ อาทิสทฺเทน (ปารา. 437) ผลทานจุณฺณมตฺติกาทนฺตกฏฺฐเวฬุเวชฺชิกาชงฺฆเปสนิกานํ คหณํฯ สทฺธํ วินาเสนฺโตติ ตถา อกโรนฺเตสุ อญฺเญสุ เปสเลสุ ภิกฺขูสุ อปฺปสาทํ อทสฺสนํ คเมนฺโตฯ ปุปฺผทานาทีหิ จ เตหิ กตสงฺคเหหิ อญฺเญ เปสเล ตถา อกโรนฺเต เต มนุสฺสา อิสฺสนฺติ น อลฺลียนฺตีติ โส เตสํ ปสาทํ วินาเสติ นามาติ ทฏฺฐพฺพํฯ ปาปกา สมาจาราติ พุทฺธปฺปฏิกุฏฺฐตฺตา ลามกา สมาจารา ฯ เต ปน ยสฺมา กุลสงฺคหตฺถํ มาลาวจฺฉโรปนาทโย อิธ อธิปฺเปตา, ตสฺมา ‘‘มาลาวจฺฉโรปนาทโย’’ติ วุตฺตํฯ อารามาทีนมตฺถาย ปน กปฺปิยโวหาราทีหิ โรปาปนาทิกํ วฏฺฏติฯ ตตฺถ มาลาวจฺฉนฺติ ตรุณปุปฺผรุกฺขํฯ ตรุณกา หิ ปุปฺผรุกฺขาปิ ปุปฺผคจฺฉาปิ ‘‘มาลาวจฺฉา’’ตฺเวว วุจฺจนฺติ, ตสฺส โรปนํ มาลาวจฺฉโรปนํ, ตํ อาทิ เยสํ เต มาลาวจฺฉโรปนาทโยฯ อาทิสทฺเทน เจตฺถ โรปาปนสิญฺจนสิญฺจาปนโอจินนโอจินาปนคนฺถนคนฺถาปนานํ คหณํฯ

มาติกายํ ทิสฺสนฺตีติ เย ปจฺจกฺขโต ปสฺสนฺติ, เตหิ ทิสฺสนฺติฯ สุยฺยนฺตีติ เย ปรโต สุณนฺติ, เตหิ โสตทฺวาเรน สุตฺวา อุปธารียนฺติฯ ทุฏฺฐานีติ ทูสิตานิฯ อลํ เต อิธ วาเสนาติ ตว อิธ วาเสน อลํ, มา อิธ ตว วาโส โหตูติ อตฺโถฯ วารณตฺโถ หิ อิธ อลํ-สทฺโทฯ ปพฺพาชนียกมฺมกโตติ โจเทตฺวา สาเรตฺวา อาปตฺติํ อาโรเปตฺวา ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ, อิเม อสฺสชิปุนพฺพสุกา’’ติอาทินา (ปารา. 434) ปทภาชเน วุตฺตาย ญตฺติจตุตฺถกมฺมวาจาย กตปพฺพาชนียกมฺโมฯ ยสฺมิญฺจ วิหาเร วสตีติ คามโต พหิวิหารมาหฯ เนว ตสฺมิํ คาเม…เป.… จริตุํ ลภตีติ สเจปิ คาโม วา นิคโม วา ทฺวาทสโยชนปรโม โหติ, ติโยชนปรโม จ วิหาโร โหติ, เนว ตสฺมิํ คาเม วา นิคเม วา ปิณฺฑาย จริตุํ ลภติ, น วิหาเร วสิตุํฯ ตสฺมิํ วิหาเร วสนฺเตน สามนฺตคาเมปิ ปิณฺฑาย น จริตพฺพํ, สามนฺตวิหาเรปิ วสนฺเตน ตสฺมิํ คาเม ปิณฺฑาย น จริตพฺพํฯ สามนฺตวิหาเร วสนฺเตน ปน สามนฺตคาเม จริตุํ วฏฺฏติฯ อาปชฺชิตพฺพา อาปตฺติโยติ กุลสงฺคหตฺถํ อตฺตโน สนฺตกทาเน ทุกฺกฏํ, อิสฺสรวตาย สงฺฆสนฺตกทาเน ถุลฺลจฺจยํ, ปสยฺห ทาเน ปาราชิกนฺติ อิมา อาปตฺติโยฯ มาติกายํ ‘‘ปกฺกมตา ยสฺมา’’ติ ปพฺพาชนียกมฺมกตสฺส วตฺตวเสน วุตฺตํฯ อาทิมฺหิ ปน ปพฺพาชนียกมฺมวเสน ทฏฺฐพฺพํฯ อสฺสชิปุนพฺพสุเกติ อสฺสชิญฺเจว ปุนพฺพสุกญฺจฯ

กุลทูสกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ