เมนู

9. อญฺญภาคิยสิกฺขาปทวณฺณนา

อญฺญภาคสฺสาติ อญฺญโกฏฺฐาสสฺส, ยํ โจเทตุกาโม, ตสฺส ชาติอาทิโต อญฺญสฺส ติรจฺฉานชาติอาทิโกฏฺฐาสสฺสาติ วุตฺตํ โหติฯ อิทนฺติ นปุํสกนิทฺเทเสน ฉคลกาทิํ นิทฺทิสติ, อยํ ฉคลกาทิโกติ อตฺโถ, อธิกรณสทฺทาเปกฺขาย วา นปุํสกนิทฺเทโส, อิทํ ฉคลกาทิสงฺขาตํ อธิกรณนฺติ วุตฺตํ โหติฯ อญฺญภาโค วาติ ติรจฺฉานชาติอาทิเภโท อญฺโญ โกฏฺฐาโส วาฯ อสฺสาติ ฉคลกาทิกสฺส อญฺญภาคิยํ ฉคลกาทิฯ เอตฺถ จ ‘‘อญฺญภาคสมฺพนฺธิ อญฺญภาคิย’’นฺติ ปฐมวิคฺคหสฺส อตฺโถ, ‘‘อญฺญภาควนฺตํ อญฺญภาคิย’’นฺติ ทุติยวิคฺคหสฺสฯ ฐเปตฺวา ปน ติรจฺฉานชาติอาทิกํ ปรมตฺถโต วิสุํ ฉคลกาทิเก อสติปิ ‘‘ปฏิมาย สรีร’’นฺติอาทีสุ วิย อเภเทปิ เภทกปฺปนาย ปวตฺตโลกโวหารวเสน ‘‘อญฺญภาคสฺส อิทํ, อญฺญภาโค วา อสฺส อตฺถี’’ติ วุตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ อธิกรียติ เอตฺถาติ อธิกรณํฯ เตนาห ‘‘อาธาโร เวทิตพฺโพ’’ติฯ อาธรียติ อสฺมินฺติ อาธาโร, ปติฏฺฐานํฯ เตนาห ‘‘วตฺถุ อธิฏฺฐานนฺติ วุตฺตํ โหตี’’ติฯ

อิทานิ ‘‘อญฺญภาคสฺส อิท’’นฺติอาทินา สงฺเขเปน วุตฺตเมวตฺถํ เกวลํ นยทสฺสนตฺถํ อฏฺฐุปฺปตฺติยํ อาคตเมว คเหตฺวา วิภชนฺโต ‘‘โย หิ โส’’ติอาทิมาหฯ เตน นนุ อนาคเต เอวํ โจเทนฺตานํ ปาปภิกฺขูนํ เลโสกาสปิทหนตฺถํ อิทํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ, น ปน เมตฺติยภูมชกานํฯ เตสญฺหิ อาทิกมฺมิกตฺตา อนาปตฺติ, ตสฺมา สามญฺเญน อตฺโถ วิภชิตพฺโพฯ น ปน ‘‘โย หิ โส อฏฺฐุปฺปตฺติยํ ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต’’ติอาทินา วิเสเสนาติ เอทิสี โจทนา อนวกาสาติ ทฏฺฐพฺพํฯ หีติ การณตฺเถ นิปาโต, ยสฺมาติ วุตฺตํ โหติฯ อฏฺฐุปฺปตฺติยนฺติ อตฺถสฺส อุปฺปตฺติ อตฺถุปฺปตฺติ, อตฺถุปฺปตฺติเยว อฏฺฐุปฺปตฺติ, ตสฺสํ อฏฺฐุปฺปตฺติยํ, สิกฺขาปทสฺส นิทาเนติ วุตฺตํ โหติฯ ฉคลโกติ เสตฉคลโกฯ โสติ ฉคลโกฯ อิมสฺส ปน ‘‘โหตี’’ติ อิมินา สมฺพนฺโธฯ อญฺญสฺส…เป.… ฉคลกภาวสฺส จาติ ‘‘ติรจฺฉานชาติยา เจว ฉคลกภาวสฺส จา’’ติ สงฺขาตสฺส อญฺญสฺส ภาคสฺส โกฏฺฐาสสฺส, ปกฺขสฺสาติ อตฺโถฯ

กุโตยมญฺโญ, ยโต ‘‘อญฺญสฺส ภาคสฺสา’’ติ วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ยฺวายํ…เป.… ตโต’’ติฯ ตตฺถ มนุสฺสชาติ เจว ภิกฺขุภาโว จาติ โย อยํ ภาโค โกฏฺฐาโส ปกฺโขติ สมฺพนฺโธ, ‘‘มนุสฺสชาติ เจว ภิกฺขุภาโว จา’’ติ สงฺขาโต โย อยํ ภาโค โกฏฺฐาโส ปกฺโขติ อตฺโถฯ ตโตติ ‘‘มนุสฺสชาติ เจว ภิกฺขุภาโว จา’’ติ ภาคโตฯ โส วา อญฺญภาโคติ ยถาวุตฺตติรจฺฉานชาติฉคลกภาวสงฺขาโต โส อญฺญภาโค วาฯ อสฺสาติ ฉคลกสฺสฯ อตฺถีติ อุปลพฺภติฯ