เมนู

6. ฉฏฺฐวคฺควณฺณนา

ทสเม ‘‘สมุฏฺฐานาทีนิ กถินสทิสานิ, อิทํ ปน กิริยากิริย’’นฺติ ปาโฐฯ

ฉฏฺฐวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. อฏฺฐมวคฺควณฺณนา

ปฐมทุติยตติเยสุ ‘‘คิหิคตา’’ติ วา ‘‘กุมาริภูตา’’ติ วา น วตฺตพฺพาฯ วทนฺติ เจ, กมฺมํ กุปฺปติฯ

เอกาทสเม ฉนฺทํ อวิสฺสชฺเชตฺวาติ ‘‘ยถาสุข’’นฺติ อวตฺวาฯ เอตฺถ ปน อยํ วินิจฺฉโย – ‘‘ปาริวาสิกฉนฺททาเนนา’’ติ อิทํ อุทฺธริตฺวา ‘‘วุฏฺฐิตาย ปริสายา’’ติ (ปาจิ. 1168) ปทภาชนํ วุตฺตํฯ เอตสฺส ปน สมนฺตปาสาทิกายํ ‘‘วุฏฺฐิตาย ปริสายาติ ฉนฺทํ วิสฺสชฺเชตฺวา กาเยน วา วาจาย วา ฉนฺทวิสฺสชฺชนมตฺเตน วา วุฏฺฐิตายา’’ติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 1167) วุตฺตํฯ อิธ ฉนฺทสฺส ปน อวิสฺสฏฺฐตฺตา กมฺมํ กาตุํ วฏฺฏตีติ วุตฺตํฯ ตสฺมา ฉนฺทํ อวิสฺสชฺเชตฺวาว ทฺวาทสหตฺถปาเส วิหริตฺวา ปุน สนฺนิปาตกรณญฺจ วฏฺฏตีติ ลิขิตํฯ

อฏฺฐมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. นวมวคฺควณฺณนา

ตติเย ‘‘เสสํ วุตฺตนเยน เวทิตพฺพํ, อิทํ ปน อกุสลจิตฺต’’นฺติ ปาโฐฯ

จตุตฺเถ วุตฺตนเยนาติ ตติเย วุตฺตนเยนฯ

เอกาทสเม ‘‘สมุฏฺฐานาทีนิ กถินสทิสานิ, อิทํ ปน กิริยากิริย’’นฺติ ปาโฐฯ

ทฺวาทสเม ‘‘สมุฏฺฐานาทีนิ ปทโสธมฺมสทิสานิ, อิทํ ปน กิริยากิริย’’นฺติ ปาโฐฯ

เตรสเม ‘‘สํกจฺจิกํ นาม อธกฺขกํ อุพฺภนาภิ, ตสฺสา ปฏิจฺฉาทนตฺถายา’’ติ (ปาจิ. 1226) ปาฬิยํ วุตฺตตฺตา อิธาปิ ‘‘อธกฺขกอุพฺภนาภิสงฺขาตสฺส สรีรสฺส ปฏิจฺฉาทนตฺถ’’นฺติ ปาโฐฯ อปริกฺเขเป อาปตฺติปริจฺเฉทํ สมนฺตปาสาทิกวเสน อคฺคเหตฺวา อิธ วุตฺตนเยน คเหตพฺพนฺติ ลิขิตํฯ

นวมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สุทฺธปาจิตฺติยวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สมุฏฺฐานวินิจฺฉยวณฺณนา

สมุฏฺฐานานํ วินิจฺฉเย ปน คิรคฺคสมชฺชาทีนิ ‘‘อจิตฺตกานิ โลกวชฺชานี’’ติ วุตฺตตฺตา ‘‘นจฺจ’’นฺติ วา ‘‘คนฺธ’’นฺติ วา อชานิตฺวาปิ ทสฺสเนน, วิลิมฺปเนน วา อาปชฺชนโต วตฺถุอชานนจิตฺเตน อจิตฺตกานิฯ ‘‘นจฺจ’’นฺติ วา ‘‘คนฺธ’’นฺติ วา ชานิตฺวา ปสฺสนฺติยา, วิลิมฺปนฺติยา วา อกุสลตฺตา เอว โลกวชฺชานิฯ โจริวุฏฺฐาปนาทีนิ ‘‘โจรี’’ติอาทินา วตฺถุํ ชานิตฺวา กรเณเยว อาปชฺชนตฺตา สจิตฺตกานิฯ อุปสมฺปทาทีนํ เอกนฺตากุสลจิตฺเตเนว อกตฺตพฺพตฺตา ปณฺณตฺติวชฺชานิฯ ‘‘อิธ สจิตฺตกาจิตฺตกตา ปณฺณตฺติชานนาชานนตาย อคฺคเหตฺวา วตฺถุชานนาชานนตาย คเหตพฺพ’’นฺติ ลิขิตํฯ อธิปฺเปตตฺตา สงฺเขปโต ทสฺสนาภาวา –

อจิตฺตกตฺตํ ทฺวิธา มตํ, วตฺถุปณฺณตฺติอญฺญาณา;

วุตฺตํ ญาณํ ทฺวิธา อิธ, สกนาเมน อญฺญาตํฯ

ปรนามญฺจ ชานนํ, วตฺถุสฺเสกํ พลกฺกาเร;

เอกธา สมจาริเก, ตสฺมิํ ตปฺปฏิพนฺโธติฯ

ปรนาเมน ชานนํ, ทฺวิธา มุตฺตาทิเก เอกํ;

เอกํ โลมาทิเก มตนฺติ, อยํ เภโท เวทิตพฺโพฯ

เสสเมตฺถ อุตฺตานํ, อนุตฺตานตฺเถ วุตฺตวินิจฺฉยตฺตา น อุทฺธฏนฺติ;

สมุฏฺฐานวินิจฺฉยวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ภิกฺขุนีปาติโมกฺขวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

กงฺขาวิตรณีปุราณฏีกา นิฏฺฐิตาฯ

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

กงฺขาวิตรณี-อภินวฏีกา