เสขิยกณฺฑํ

เสขิเยสุ สติปิ วีติกฺกเม อนาทริยาเปกฺขสฺเสว อาปตฺตีติ ทสฺสนตฺถํ การโก น วุตฺโตฯ อยญฺหิ วินยธมฺมตา, ยทิทํ สาเปกฺเข การกนิทฺเทโส, โส วุตฺตนิยเม วิธิ, ภุมฺมกรณญฺจฯ อฏฺฐงฺคุลาธิกมฺปิ โอตาเรตฺวา นิวาเสตุํ วฏฺฏติฯ ตโต ปรํ โอตาเรนฺตสฺส ทุกฺกฏนฺติ มหาอฏฺฐกถายํ วุตฺตํฯ อาราเม วาติ พุทฺธุปฏฺฐานาทิกาเลฯ ปารุปิตพฺพนฺติ อุตฺตราสงฺคกิจฺจวเสน วุตฺตํฯ

ฐตฺวาติ เอตฺถ คจฺฉนฺโตปิ ปริสฺสยาภาวํ โอโลเกตุํ ลภติเยวาติ (วชิร. ฏี. ปาจิตฺติย 582) ลิขิตํฯ ยถา วาสูปคตสฺส อนฺตรฆเร กายํ วิวริตฺวา นิสีทิตุํ วฏฺฏติ, ตถา ตสฺส สนฺติเก คนฺตุกามสฺสปิ กายพนฺธนํ อพนฺธิตฺวา สงฺฆาฏิํ อปารุปิตฺวา คามปฺปเวสนมนาโรเจตฺวา ยถากามํ คนฺตุํ วฏฺฏติฯ ตสฺมา อทฺธานมคฺคคมนกาเล เอโก ภิกฺขุ คามปฺปเวสนวตฺตํ ปูเรตฺวา คามํ ปวิสิตฺวา เอกํ อาวสถํ ปุรโตว ฐิตํ ปตฺวา ปริกฺขารํ ฐเปตฺวา วาสูปคโต เจ โหติ, อิตเรหิ ตสฺส สนฺติกํ ยถาสุขํ คนฺตุํ วฏฺฏติฯ โก ปน วาโท จตูหปญฺจาหํ วาสมธิฏฺฐาย วสิตภิกฺขูนํ สนฺติกํ คนฺตุญฺจ วาสูปคตานํ สนฺติกํ คนฺตุญฺจ วฏฺฏตีติฯ พุทฺธปูชมฺปิ ยถาสุขํ คนฺตุํ วฏฺฏติฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ อฏฺฐกถายํ ‘‘อนาปตฺติ การณํ ปฏิจฺจ ตหํ ตหํ โอโลเกตี’’ติฯ ตตฺถ การณํ นาม อามิสปูชาติ เวทิตพฺพาติ ลิขิตํฯ

ฉพฺพีสติสารุปฺปวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ยสฺมา ‘‘สมติตฺติโก ปิณฺฑปาโต ปฏิคฺคเหตพฺโพ’’ติ (ปาจิ. 602-603) วจนํ ปิณฺฑปาโต สมปุณฺโณ ปฏิคฺคเหตพฺโพติ ทีเปติ, ตสฺมา อตฺตโน หตฺถคเต ปตฺเต ปิณฺฑปาโต ทิยฺยมาโน ถูปีกโตปิ เจ โหติ, วฏฺฏตีติ ทีปิโต โหติฯ สูโปทนวิญฺญตฺติยํ มุเข ปกฺขิปิตฺวา วิปฺปฏิสาเร อุปฺปนฺเน ปุน อุคฺคิริตุกามสฺสาปิ สหสา เจ ปวิสติ, เอตฺถ อสญฺจิจฺจ ภุญฺชติ นามฯ วิญฺญตฺติกตญฺจ อกตญฺจ เอกสฺมิํ ฐาเน ฐิตํ สหสา อนุปธาเรตฺวา คเหตฺวา ภุญฺชติ, อสฺสติยา ภุญฺชติ นามฯ

สยํ ยานคโต หุตฺวา, ยถา ยานคตสฺส เจ;

อลํ วตฺถุํ ตถา นาลํ, สฉตฺโต ฉตฺตปาณิโนฯ

‘‘สูโปทนวิญฺญตฺติสิกฺขาปทํ เถยฺยสตฺถสมุฏฺฐานํ, กิริยํ, สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทน’’นฺติ ปาโฐฯ

เสขิยวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ภิกฺขุปาติโมกฺขวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

ภิกฺขุนีปาติโมกฺขวณฺณนา

ปาราชิกกณฺฑํ

อภิลาปมตฺตเมวาติ เอตฺถ ทหรวเสน ‘‘ภนฺเต’’ติ จ วุฑฺฒวเสน ‘‘อาวุโส’’ติ จ ตตฺถ ทุวิโธ อภิลาโป, อิธ ปน วุฑฺฒทหรานํ ‘‘อยฺยา’’ติ เอกเมวฯ

กายสํสคฺเค วุตฺตนเยนาติ เอตฺถ ตพฺพหุลนเยน กิริยสมุฏฺฐานตา วุตฺตาฯ ‘‘กายสํสคฺคํ สมาปชฺเชยฺยา’’ติ อวตฺวา ปน ‘‘สาทิเยยฺยา’’ติ วุตฺตตฺตา อกิริยโตปิ สมุฏฺฐาตีติ เวทิตพฺพํฯ ยถา เจตฺถ, เอวํ เหฏฺฐา ‘‘มนุสฺสิตฺถิยา ตโย มคฺเค เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนฺตสฺส อาปตฺติ ปาราชิกสฺสา’’ติอาทินา (ปารา. 56) นเยน กิริยสมุฏฺฐานตํ วตฺวา ตทนนฺตรํ ‘‘ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา มนุสฺสิตฺถิํ ภิกฺขุสฺส สนฺติกํ อาเนตฺวา วจฺจมคฺเคน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติ, โส เจ ปเวสนํ สาทิยตี’’ติอาทินา (ปารา. 58) นเยน อกิริยสมุฏฺฐานสฺสปิ วุตฺตตฺตา ปฐมปาราชิกายปิ ตพฺพหุลนเยเนว กิริยสมุฏฺฐานตา เวทิตพฺพาฯ น หิ ปเวสนสาทิยนาทิมฺหิ กิริยสมุฏฺฐานตา ทิสฺสติฯ

องฺคชาตจลนญฺเจตฺถ น สารโต ทฏฺฐพฺพํ ‘‘โส เจ ปเวสนํ น สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ น สาทิยติ, ฐิตํ น สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺสา’’ติ (ปารา. 58) เอตฺถ ฐิตนสาทิยเน ปกติยาปิ ปริปุณฺณจลนตฺตาฯ สาทิยนปจฺจยา ปฏิเสวนจลนญฺเจตฺถ น ทิสฺสเตวาติ ตพฺพหุลนเยเนว กิริยสมุฏฺฐานตา คเหตพฺพาฯ

อปิจ ภิกฺขุนิยาปิ ปฐมปาราชิเก ตสฺส สาทิยนสฺส สรูเปน วุตฺตตฺตา ตทนุรูปวเสน วิภงฺคนยมโนโลเกตฺวา ‘‘กิริยสมุฏฺฐาน’’มิจฺเจว วุตฺตํฯ ยถา เจเตสุ ตพฺพหุลนเยน กิริยสมุฏฺฐานตา วุตฺตา, ตถา สุราทีนํ อกุสเลเนว ปาตพฺพตาฯ