เมนู

อสฺส อตฺตโนติ อธมฺมาทิอตฺถํ สนฺธาย วทติ, น ปุคฺคลํ, อสฺส อธมฺมาทิอตฺถสงฺขาตสฺส อตฺตโน สรูปสฺส ยา อนุรูปา ทิฏฺฐีติ อตฺโถฯ ลทฺธิํ นิกฺขิปิตฺวาติ อนุรูปลทฺธิํ ฉฑฺเฑตฺวา, อคฺคเหตฺวาติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘อธมฺมาทีสุ ธมฺมาทิลทฺธิโก หุตฺวา’’ติฯ อถ วา อตฺตโน ลทฺธิํ นิคูหิตฺวา ปุคฺคลานุคุณํ ตถา พฺยากโรนฺโต น ยถาทิฏฺฐิยา พฺยากตา นามฯ อิมสฺมิํ ปกฺเข อธมฺมาทีสุ ธมฺมาทิลทฺธิโก หุตฺวาติ เอตฺถ อธมฺมาทีสุ ธมฺมาทิลทฺธิโก วิย หุตฺวาติ อตฺโถ คเหตพฺโพฯ

นปฺปฏิปฺปสฺสมฺภนวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

โวหารวคฺคาทิวณฺณนา

[424] กมฺมญตฺตีติ กมฺมภูตา ญตฺติฯ อนุสฺสาวนนิรเปกฺขา ญตฺติกมฺมภูตา ญตฺตีติ อตฺโถฯ กมฺมปาทญตฺติ นาม ญตฺติทุติยกมฺมาทีสุ อนุสฺสาวนกมฺมสฺส ปาทภูตา อธิฏฺฐานภูตา ญตฺติฯ นวสุ ฐาเนสูติ โอสารณาทีสุ นวสุ ฐาเนสุฯ ทฺวีสุ ฐาเนสูติ ญตฺติทุติยญตฺติจตุตฺถกมฺเมสุฯ

สุตฺตานุโลมนฺติ อุภโตวิภงฺเค สุตฺตานุโลมภูเต มหาปเทเส สนฺธาย วุตฺตํฯ วินยานุโลมนฺติ ขนฺธกปริวารานุโลมภูเต มหาปเทเสฯ สุตฺตนฺติเก จตฺตาโร มหาปเทเสติ สุตฺตาภิธมฺมปิฏเกสุ อนุญฺญาตปฏิกฺขิตฺตสุตฺตานุโลมวเสน นยโต คเหตพฺเพ จตฺตาโร อตฺเถฯ

[425] ทิฏฺฐีนํ อาวิกมฺมานีติ อาปตฺติลทฺธีนํ ปกาสนานิ, อาปตฺติเทสนากมฺมานีติ อตฺโถฯ

ยถา จตูหิ ปญฺจหิ ทิฏฺฐิ อาวิกตา โหตีติ ยถา อาวิกเต จตูหิ ปญฺจหิ เอกีภูเตหิ เอกสฺส ปุคฺคลสฺส สนฺติเก อาปตฺติ เทสิตา นาม โหติ, เอวํ เทเสตีติ อตฺโถฯ เอวํ เทเสนฺโต จ อตฺตนา สทฺธิํ ตโย วา จตฺตาโร วา ภิกฺขู คเหตฺวา เอกสฺส สนฺติเก เทเสติฯ เอวํ เทเสตุํ น วฏฺฏติฯ เทสิตา จ อาปตฺติ น วุฏฺฐาติ, เทสนาปจฺจยา ทุกฺกฏญฺจ โหติฯ ทฺวินฺนํ ติณฺณํ ปน เอกโต เทเสตุํ วฏฺฏติฯ

[444] อทสฺสเนนาติ อิมสฺส อกปฺปิยํ ปริวชฺเชนฺตานํ วินยธรานํ ปฏิปตฺติยา อทสฺสเนน , เตสํ ทิฏฺฐานุคติํ อนาปชฺชเนนาติปิ อตฺโถ คเหตพฺโพฯ

อกปฺปิเย กปฺปิยสอญตายาติ รชตาทิอกปฺปิเย ติปุอาทิสญฺญิตาย ปุจฺฉิตฺวา วา อญฺเญสํ วา วุจฺจมานํ อสุณนฺโต อาปชฺชตีติ เอตฺถ ปุจฺฉิตฺวา อสุณนฺโต วา ปุจฺฉิยมานํ อสุณนฺโต วาติ ปจฺเจกํ โยเชตพฺพํฯ เอกรตฺตาติกฺกมาทิวเสนาติ อธิฏฺฐิตจีวเรน วิปฺปวสิตฺวา เอกรตฺตาติกฺกเมน ปาจิตฺติยํ อาปชฺชติฯ อาทิ-สทฺเทน ฉรตฺตาติกฺกมาทีนํ สงฺคโหฯ

[450] อนตฺถํ กลิสาสนนฺติ อนตฺถาวหํ โกธวจนํ อาโรเปนฺโต โทสํ อาโรเปนฺโต อุปทฺทวาย ปริสกฺกตีติ อตฺโถฯ

[454] โวหารนิรุตฺติยนฺติ ตสฺส ตสฺส อตฺถสฺส วาจกสทฺเท ปเภทคตญาณปฺปตฺโต น โหตีติ อตฺโถฯ

[455] ปริมณฺฑลพฺยญฺชนาโรปเน กุสโล น โหตีติ ปริมณฺฑเลน ปทพฺยญฺชเนน วตฺถุํ, ปเรหิ วุตฺตํ ชานิตุญฺจ อสมตฺโถติ อตฺโถฯ

[458] อนุสฺสาวเนนาติ อนุ อนุ กถเนนฯ เตนาห ‘‘นนุ ตุมฺเห’’ติอาทิ, ยํ อโวจุมฺห, สฺวายํ ปกาสิโตติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถ นฺติ อิทํ ยสฺมา วจนาเปกฺขํ น โหติ, วจนตฺถาเปกฺขเมว, ตสฺมา เตน วจเนน นานากรณาภาวํ ปกาสยิสฺสามาติ ยมตฺถํ อโวจุมฺหาติ อตฺโถ คเหตพฺโพฯ เตเนว ‘‘สฺวาย’’นฺติ ปุลฺลิงฺควเสน ปฏินิทฺเทโส กโต, ตสฺส โส อยํ นานากรณาภาโวติ อตฺโถฯ

[467] มญฺจปทาทีสุปิ นฬาฏํ ปฏิหญฺเญยฺยาติ อนฺธกาเร จมฺมขณฺฑํ ปญฺญเปตฺวา วนฺทิตุํ โอนมนฺตสฺส นฬาฏํ วา อกฺขิ วา มญฺจาทีสุ ปฏิหญฺญติฯ เอเตน วนฺทโตปิ อาปตฺติอภาวํ วตฺวา วนฺทนาย สพฺพถา ปฏิกฺเขปาภาวญฺจ ทีเปติฯ เอวํ สพฺพตฺถ สุตฺตนฺตเรหิ อปฺปฏิกฺขิตฺเตสุฯ นคฺคาทีสุ ปน วนฺทิตุํ น วฏฺฏตีติฯ เอกโต อาวฏฺโฏติ เอกสฺมิํ โทสาคติปกฺเข ปริวตฺโต ปวิฏฺโฐติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘สปตฺตปกฺเข ฐิโต’’ติฯ วนฺทิยมาโนติ โอนมิตฺวา วนฺทิยมาโนฯ วนฺทิตพฺเพสุ อุทฺเทสาจริโย, นิสฺสยาจริโย จ ยสฺมา นวกาปิ โหนฺติ, ตสฺมา เต วุฑฺฒา เอว วนฺทิยาติ เวทิตพฺพาฯ

[470] ปุพฺเพ วุตฺตเมวาติ สหเสยฺยาทิปณฺณตฺติวชฺชํฯ อิตรนฺติ สจิตฺตกํฯ

โวหารวคฺคาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อปรทุติยคาถาสงฺคณิกํ

กายิกาทิอาปตฺติวณฺณนา

[474] ‘‘กติ อาปตฺติโย’’ติอาทินา อุปาลิตฺเถเรน วินยสฺส ปาฏวตฺถํ สยเมว ปุจฺฉิตฺวา วิสฺสชฺชนํ กตํฯ ภิกฺขุนีนํเยว…เป.… อฏฺฐวตฺถุกา นามาติ ภิกฺขุนีนํ ปญฺญตฺตา เอกา เอว อาปตฺติ อฏฺฐวตฺถุกา นามาติ อตฺโถฯ

[475] กมฺมญฺจ กมฺมปาทกา จาติ เอตฺถ ยสฺมา ญตฺติกมฺเมสุ ญตฺติ สยเมว กมฺมํ โหติ, ญตฺติทุติยญตฺติจตุตฺเถสุ กมฺเมสุ อนุสฺสาวนสงฺขาตสฺส กมฺมสฺส ญตฺติปาทกภาเวน ติฏฺฐติ, ตสฺมา อิมานิ ทฺเว ‘‘ญตฺติกิจฺจานี’’ติ วุตฺตานิฯ

ปาจิตฺติเยน สทฺธิํ ทุกฺกฏา กตาติ ทสสุปิ สิกฺขาปเทสุ เอกโตอุปสมฺปนฺนาย วเสน วุตฺตทุกฺกฏํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ปฐมสิกฺขาปทมฺหีติ ภิกฺขุโนวาทวคฺคสฺส ปฐมสิกฺขาปทวิภงฺเค (ปาจิ. 144 อาทโย)ฯ อธมฺมกมฺเมติ ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติกมฺเม อธมฺมกมฺเม ชาเต อาปชฺชิตพฺพา ทฺเว อาปตฺตินวกา, ธมฺมกมฺเม ทฺเว อาปตฺตินวกาติ จตฺตาโร นวกา วุตฺตาฯ อามกธญฺญํ วิญฺญาเปตฺวา ภุญฺชนฺติยา วิญฺญาปนาทิปุพฺพปโยเค ทุกฺกฏํ, อชฺโฌหาเร ปาจิตฺติยํฯ ปาจิตฺติเยน สทฺธิํ ทุกฺกฏา กตาเยวาติ วุตฺตํฯ

วิชหนฺตี ติฏฺฐตีติอาทีสุ ยทา ภิกฺขุนิยา เอเกน ปาเทน หตฺถปาสํ วิชหิตฺวา ฐตฺวา กิญฺจิ กมฺมํ กตฺวา ตโต อปเรน ปาเทน วิชหิตฺวา ฐาตุกามตา อุปฺปชฺชติ, ตทา สา ยถากฺกมํ ‘‘วิชหนฺตี ติฏฺฐติ, วิชหิตฺวา ติฏฺฐตี’’ติ อิมํ โวหารํ ลภติฯ อญฺญถา หิสฺสา คามูปจารโมกฺกนฺติยา วิเสโส น สิยา หตฺถปาสวิชหนสฺสาปิ คมนตฺตาฯ นิสีทติ วา นิปชฺชติ วาติ เอตฺถาปิ ยถาวุตฺตาธิปฺปาเยน อทฺธาสเนน หตฺถปาสํ วิชหนฺตี นิสีทติ, สกเลน วา อาสเนน วิชหิตฺวา นิสีทติ, อทฺธสรีเรน วิชหนฺตี นิปชฺชติ, สกเลน สรีเรน วิชหิตฺวา นิปชฺชตีติ โยเชตพฺพํฯ

กายิกาทิอาปตฺติวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ