นิสีทเน จ ยา สิกฺขาติ ปมาณาติกฺกนฺตนิสีทนการาปเน ยํ สิกฺขาปทํฯ ตถา วสฺสิกา ยา จ สาฏิกาติ เอตฺถาปิฯ

ปาฬิยํ สตํ สตฺตติ ฉจฺเจวิเม โหนฺติ อุภินฺนํ อสาธารณาติ ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีหิ อสาธารณา ฉจตฺตารีส, ภิกฺขุนีนํ ภิกฺขูหิ อสาธารณา ติํสาธิกํ สตญฺจาติ เอวํ อุภินฺนํ อสาธารณา จ ฉสตฺตติอธิกํ สตํ สิกฺขาปทานีติ อตฺโถฯ สตํ สตฺตติ จตฺตารีติ อุภินฺนํ สาธารณสิกฺขานํ คณนา จตุสตฺตติอธิกํ สตํ สิกฺขาปทานีติ อตฺโถฯ

วิภตฺติโยติ อาปตฺติกฺขนฺธา เจว อุโปสถปวารณาทโย จ อธิปฺเปตาฯ เต หิ ปาราชิกาทิเภเทน, ภิกฺขุอุโปสถาทิเภเทน จ วิภชียนฺติฯ เตนาห ‘‘วิภตฺติโย’’ติอาทิฯ เตสนฺติ อฏฺฐนฺนํ ปาราชิกาทีนํฯ ทฺวีหีติอาทิ วิวาทาธิกรณาทีนํ สมเถหิ วูปสมทสฺสนํฯ

สตฺตนคเรสุ ปญฺญตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปาราชิกาทิอาปตฺติวณฺณนา

[339] อิทนฺติ ‘‘ปาราชิกนฺติ ยํ วุตฺต’’นฺติอาทินา วุตฺตํ วจนํ สนฺธาย วทติฯ อิทญฺหิ เหฏฺฐา ‘‘ครุก ลหุก’’นฺติอาทินา อุทฺธฏปญฺเหสุ อนาคตมฺปิ ‘‘สพฺพานิเปตานิ วิยากโรหิ, หนฺท วากฺยํ สุโณม เต’’ติ เอตฺถ ยถาวุตฺตานิ อญฺญานิปิ ‘‘สพฺพานิเปตานิ วิยากโรหิ, หนฺท วากฺยํ สุโณมา’’ติ เอวํ คหิตเมวาติ ทสฺเสนฺโต ‘‘อิมินา ปน อายาจนวจเนน สงฺคหิตสฺสา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ

อติวสฺสตีติ โอวสฺสติ, วสฺโสทกํ ปวิสตีติ อตฺโถฯ ธมฺมานนฺติ ยถา จตุปจฺจเย ธารยตีติ ธมฺโม, เตสํฯ เตนาห ‘‘สงฺขตธมฺมาน’’นฺติฯ คาถาสงฺคณิกนฺติ คาถาสงฺคโห, เต เต อตฺถา คาถาหิ สงฺคเหตฺวา คณียนฺติ กถียนฺติ เอตฺถาติ หิ คาถาสงฺคณิกํฯ

ปาราชิกาทิอาปตฺติวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปฐมคาถาสงฺคณิกวณฺณนานโย นิฏฺฐิโตฯ

อธิกรณเภทํ

อุกฺโกฏนเภทาทิกถาวณฺณนา

[341] ‘‘อลํ อาวุโส’’ติ อตฺตปจฺจตฺถิเก สญฺญาเปตฺวาติ ปตฺตจีวราทิอตฺถาย อลํ ภณฺฑนาทิกรณนฺติ วิวาทาทีสุ โทสทสฺสนมตฺเตน สญฺญาเปตฺวา อญฺญมญฺญํ ขมาเปตฺวา วูปสเมนฺติ, น ปน อญฺญมญฺญํ อาปตฺตานาปตฺติทสฺสนวเสนาติ อธิปฺปาโยฯ เตนาห ‘‘ปาฬิมุตฺตกวินิจฺฉเยเนวา’’ติฯ

วิสมานิ กายกมฺมาทีนิ นิสฺสิโต ภิกฺขุ วิสมนิสฺสิโต นาม, มิจฺฉาทิฏฺฐินิสฺสิโต คหนนิสฺสิโต, พลวนฺเต ปุริเส นิสฺสิโต พลวนิสฺสิโต นามาติ ทสฺเสนฺโต ‘‘เอโก วิสมานี’’ติอาทิมาหฯ

อุกฺโกฏนเภทาทิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อธิกรณนิทานาทิวณฺณนา

[342] อาปตฺติํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนกอาปตฺติวเสนาติ ปเรสํ, อตฺตโน จ อาปตฺติํ ปฏิจฺฉาเทนฺตานํ วชฺชปฏิจฺฉาทีนํ ปาราชิกาทิอาปตฺติเมว สนฺธาย วุตฺตํ, น สพฺพาปตฺติโยฯ กิจฺจํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนกกิจฺจานนฺติ อุกฺเขปนียาทิกมฺมํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนกานํ ตทนุวตฺติกาย ภิกฺขุนิยา ยาวตติยานุสฺสาวนานํ กิจฺจานํ วเสน, น สพฺเพสํ กิจฺจานํ วเสนาติฯ

[344] ปาฬิยํ ‘‘กติหิ อธิกรเณหี’’ติ ปุจฺฉาย ‘‘เอเกน อธิกรเณน กิจฺจาธิกรเณนา’’ติ วุตฺตํฯ ‘‘กติสุ ฐาเนสู’’ติ ปุจฺฉาย ‘‘ตีสุ ฐาเนสุ สงฺฆมชฺเฌ, คณมชฺเฌ, ปุคฺคลสฺส สนฺติเก’’ติ วุตฺตํฯ ‘‘กติหิ สมเถหี’’ติ ปุจฺฉาย ‘‘ตีหิ สมเถหี’’ติ วุตฺตํฯ ตีหิปิ เอเตหิ เอโก วูปสมนปฺปกาโรว ปุจฺฉิโต, วิสฺสชฺชิโต จาติ เวทิตพฺโพฯ

[348] วิวาทาธิกรณํ โหติ อนุวาทาธิกรณนฺติอาทีสุ วิวาทาธิกรณเมว อนุวาทาธิกรณาทิปิ โหตีติ ปุจฺฉาย วิวาทาธิกรณํ วิวาทาธิกรณเมว โหติ, อนุวาทาทโย น โหตีติ วิสฺสชฺชนํฯ

อธิกรณนิทานาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ