‘‘ชณฺณุเกหิ ปติฏฺฐาย ปทเจติย’’นฺติ ปาฐเสโสฯ โจทนํ กาเรสฺสามีติ ภควตา อตฺตานํ โจทาเปสฺสามิ, อตฺตานํ นิคฺคณฺหาเปสฺสามีติ อตฺโถฯ

เอตฺตกํ คยฺหูปคนฺติ เอตฺตกํ อธิกรณวูปสมตฺถาย คเหตพฺพวจนนฺติ ยถา สุตฺวา วิญฺญาตุํ สกฺโกติ, เอวํ อนุคฺคณฺหนฺโตติ โยชนาฯ เอตฺถ จ ‘‘อตฺตโน ภาสปริยนฺตํ อนุคฺคเหตฺวา ปรสฺส ภาสปริยนฺตํ อนุคฺคเหตฺวา’’ติ เอกํ, ‘‘อธมฺเมน กโรตี’’ติ เอกํ, ‘‘อปฺปฏิญฺญายา’’ติ เอกญฺจ กตฺวา ปุริเมหิ ทฺวีหิ ปญฺจงฺคานิ เวทิตพฺพานิฯ วตฺถุนฺติ เมถุนาทิวีติกฺกมํฯ กถานุสนฺธิวินิจฺฉยานุโลมสนฺธิวเสน วตฺถุํ น ชานาตีติ โจทเกน วา จุทิตเกน วา วุตฺตกถานุสนฺธินา เตสํ วจนปฏิวจนานุรูเปน วทนฺโต กถานุสนฺธินา วตฺถุํ น ชานาติ นาม, ตญฺจ สุตฺตวิภงฺเค วินีตวตฺถุสงฺขาเตน วินิจฺฉยานุโลเมเนว วทนฺโต วินิจฺฉยานุโลมสนฺธิวเสน วตฺถุํ น ชานาติ นามฯ ญตฺติกมฺมํ นาม โหตีติ ญตฺติกมฺมํ นิฏฺฐิตํ นาม โหตีติ น ชานาตีติ สมฺพนฺโธฯ ญตฺติยา กมฺมปฺปตฺโตติ ญตฺติยา นิฏฺฐิตายปิ กมฺมปฺปตฺโต เอว โหติฯ อนุสฺสาวนฏฺฐาเน เอว กมฺมํ นิฏฺฐิตํ โหตีติ ญตฺติกมฺมํ นิฏฺฐิตํ นาม โหติ, ตํ ญตฺติยา การณํ น ชานาตีติ อตฺโถฯ

ปาฬิยํ ปญฺจ วิสุทฺธิโยติ อาปตฺติโต วิสุทฺธิเหตุตฺตา, วิสุทฺเธหิ กตฺตพฺพโต จ ปาติโมกฺขุทฺเทสา วุตฺตาฯ

ปญฺจกวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ฉกฺกวาราทิวณฺณนา

[326] ฉกฺกาทีสุ ปาฬิยํ ฉ อคารวาติ พุทฺธธมฺมสงฺฆสิกฺขาสุ, อปฺปมาเท, ปฏิสนฺถาเร จ ฉ อคารวา, เตสุ เอว จ ฉ คารวา เวทิตพฺพาฯ ‘‘ฉพฺพสฺสปรมตา ธาเรตพฺพ’’นฺติ อิทํ วิภงฺเค อาคตสฺส ปรมสฺส ทสฺสนํฯ

[328] ปาฬิยํ อาคเตหิ สตฺตหีติ ‘‘ปุพฺเพวสฺส โหติ มุสา ภณิสฺส’’นฺติอาทินา มุสาวาทสิกฺขาปเท (ปาจิ. 4) อาคเตหิ สตฺตหิฯ

[329] ตํ กุเตตฺถ ลพฺภาติ ตํ อนตฺถสฺส อจรณํ เอตฺถ เอตสฺมิํ ปุคฺคเล, โลกสนฺนิวาเส วา กุโต เกน การเณน สกฺกา ลทฺธุนฺติ อาฆาตํ ปฏิวิเนติฯ

[330] สสฺสโต โลโกติอาทินา วเสนาติ ‘‘สสฺสโต โลโก, อสสฺสโต โลโกฯ อนฺตวา โลโก, อนนฺตวา โลโกฯ ตํ ชีวํ ตํ สรีรนฺติ วา, อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรนฺติ วาฯ โหติ ตถาคโต ปรมฺมรณา, น โหติ ตถาคโต ปรมฺมรณาฯ โหติ จ น โหติ จ ตถาคโต ปรมฺมรณา, เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรมฺมรณา’’ติ (ม. นิ. 1.269) เอวํ อาคตา ทส อนฺตคฺคาหิกา ทิฏฺฐิโย สนฺธาย วุตฺตํฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิอาทโยติ มิจฺฉาทิฏฺฐิมิจฺฉาสงฺกปฺปาทโย อฏฺฐมิจฺฉาญาณมิจฺฉาวิมุตฺตีหิ สทฺธิํ ทส มิจฺฉตฺตาฯ ตตฺถ มิจฺฉาญาณนฺติ มิจฺฉาทิฏฺฐิสมฺปยุตฺโต โมโหฯ อวิมุตฺตสฺเสว วิมุตฺตสญฺญิตา มิจฺฉาวิมุตฺติ นามฯ

วิปรีตาติ สมฺมาทิฏฺฐิอาทโย สมฺมาญาณสมฺมาวิมุตฺติปริโยสานา ทสฯ ตตฺถ สมฺมาวิมุตฺติ อรหตฺตผลํ, ตํสมฺปยุตฺตํ ปน ญาณํ วา ปจฺจเวกฺขณญาณํ วา สมฺมาญาณนฺติ เวทิตพฺพํฯ

เอกุตฺตริกนโย นิฏฺฐิโตฯ

อุโปสถาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนาวณฺณนา

[332] อุโปสถาทิปุจฺฉาสุ ปวารณคาถาติ ทิฏฺฐาทีหิ ตีหิ ฐาเนหิ ปวารณาวาจา เอวฯ เอวํ วุตฺตานํ ปน ฉนฺโทวิจิติลกฺขเณน วุตฺตชาติเภทา คาถาฯ

ฉกฺกวาราทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

มหาวคฺควณฺณนานโย นิฏฺฐิโตฯ

ปญฺญตฺติวคฺโค