ปาฬิยํ อนาปตฺติ วสฺสจฺเฉทสฺสาติ วสฺสจฺเฉทสมฺพนฺธินิยา อนาปตฺติยา เอวมตฺโถฯ มนฺตภาสาติ มนฺตาย ปญฺญาย กถนํฯ ‘‘นวมภิกฺขุนิโต ปฏฺฐายา’’ติ อิทํ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อฏฺฐนฺนํ ภิกฺขุนีนํ ยถาวุฑฺฒํ อวเสสานํ ยถากติก’’นฺติ (จูฬว. 426) วจนโต อาทิโต อฏฺฐนฺนํ ภิกฺขุนีนํ ปจฺจุฏฺฐาตพฺพตฺตา วุตฺตํฯ

‘‘อิธ น กปฺปนฺตีติ วทนฺโตปิ ปจฺจนฺติเมสุ อาปชฺชตี’’ติอาทินา สญฺจิจฺจ กปฺปิยํ อกปฺปิยนฺติ วา อกปฺปิยํ กปฺปิยนฺติ วา กเถนฺตสฺส สพฺพตฺถ ทุกฺกฏนฺติ ทสฺเสติฯ

ปุพฺพกรณนฺติ วุจฺจตีติ อฏฺฐกถาสุ วุตฺตํ, ตานิ อิธ ปริวาเร อุทฺธฏานีติ อธิปฺปาโยฯ อิธาธิปฺเปตานิ ปน ทสฺเสนฺโต ‘‘ฉนฺทปาริสุทฺธี’’ติอาทิมาหฯ

จตุกฺกวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปญฺจกวารวณฺณนา

[325] ปญฺจเกสุ อาปุจฺฉิตฺวา จารสฺส อภาโวติ ปิณฺฑปาติกสฺส ‘‘นิมนฺติโต สภตฺโต’’ติ อิมสฺส องฺคสฺส อภาวา เตน สิกฺขาปเทน ตสฺส สพฺพถา อนาปตฺตีติ อธิปฺปาโย ฯ สุสานํ เนตฺวา ปุน อานีตกนฺติ สุสาเน เปตกิจฺจํ กตฺวา นิกฺขนฺเตหิ นฺหตฺวา ฉฑฺฑิตานิ นิวตฺถปารุตวตฺถานิ เอวํ วุจฺจนฺติฯ

ปาฬิยํ ปญฺจหากาเรหีติ ปญฺจหิ อวหารงฺเคหิฯ วตฺถุโต ปน ครุกลหุกเภเทน ปาราชิกถุลฺลจฺจยทุกฺกฏานิ วุตฺตานิฯ อิตฺถิปุริสสํโยคาทิกํ กิเลสสมุทาจารเหตุกํ ปฏิภานจิตฺตกมฺมํ นามฯ ปญฺหาสหสฺสํ ปุจฺฉีติ สมถวิปสฺสนากมฺมฏฺฐาเนสุ ปญฺหาสหสฺสํ สมฺมชฺชิตฺวา ฐิตํ ทหรํ ปุจฺฉิฯ อิตโรปิ ทหโร อตฺตโน คตมคฺคตฺตา สพฺพํ วิสฺสชฺเชสิ, เตน เถโร ปสีทิฯ วตฺตํ ปริจฺฉินฺทีติ วตฺตํ นิฏฺฐาเปสิฯ กิํ ตฺวํ อาวุโสติอาทิกํ เถโร ขีณาสโว สมฺมชฺชนานิสํสํ สพฺเพสํ ปากฏํ กาตุํ อโวจาติ ทฏฺฐพฺพํฯ

‘‘ชณฺณุเกหิ ปติฏฺฐาย ปทเจติย’’นฺติ ปาฐเสโสฯ โจทนํ กาเรสฺสามีติ ภควตา อตฺตานํ โจทาเปสฺสามิ, อตฺตานํ นิคฺคณฺหาเปสฺสามีติ อตฺโถฯ

เอตฺตกํ คยฺหูปคนฺติ เอตฺตกํ อธิกรณวูปสมตฺถาย คเหตพฺพวจนนฺติ ยถา สุตฺวา วิญฺญาตุํ สกฺโกติ, เอวํ อนุคฺคณฺหนฺโตติ โยชนาฯ เอตฺถ จ ‘‘อตฺตโน ภาสปริยนฺตํ อนุคฺคเหตฺวา ปรสฺส ภาสปริยนฺตํ อนุคฺคเหตฺวา’’ติ เอกํ, ‘‘อธมฺเมน กโรตี’’ติ เอกํ, ‘‘อปฺปฏิญฺญายา’’ติ เอกญฺจ กตฺวา ปุริเมหิ ทฺวีหิ ปญฺจงฺคานิ เวทิตพฺพานิฯ วตฺถุนฺติ เมถุนาทิวีติกฺกมํฯ กถานุสนฺธิวินิจฺฉยานุโลมสนฺธิวเสน วตฺถุํ น ชานาตีติ โจทเกน วา จุทิตเกน วา วุตฺตกถานุสนฺธินา เตสํ วจนปฏิวจนานุรูเปน วทนฺโต กถานุสนฺธินา วตฺถุํ น ชานาติ นาม, ตญฺจ สุตฺตวิภงฺเค วินีตวตฺถุสงฺขาเตน วินิจฺฉยานุโลเมเนว วทนฺโต วินิจฺฉยานุโลมสนฺธิวเสน วตฺถุํ น ชานาติ นามฯ ญตฺติกมฺมํ นาม โหตีติ ญตฺติกมฺมํ นิฏฺฐิตํ นาม โหตีติ น ชานาตีติ สมฺพนฺโธฯ ญตฺติยา กมฺมปฺปตฺโตติ ญตฺติยา นิฏฺฐิตายปิ กมฺมปฺปตฺโต เอว โหติฯ อนุสฺสาวนฏฺฐาเน เอว กมฺมํ นิฏฺฐิตํ โหตีติ ญตฺติกมฺมํ นิฏฺฐิตํ นาม โหติ, ตํ ญตฺติยา การณํ น ชานาตีติ อตฺโถฯ

ปาฬิยํ ปญฺจ วิสุทฺธิโยติ อาปตฺติโต วิสุทฺธิเหตุตฺตา, วิสุทฺเธหิ กตฺตพฺพโต จ ปาติโมกฺขุทฺเทสา วุตฺตาฯ

ปญฺจกวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ฉกฺกวาราทิวณฺณนา

[326] ฉกฺกาทีสุ ปาฬิยํ ฉ อคารวาติ พุทฺธธมฺมสงฺฆสิกฺขาสุ, อปฺปมาเท, ปฏิสนฺถาเร จ ฉ อคารวา, เตสุ เอว จ ฉ คารวา เวทิตพฺพาฯ ‘‘ฉพฺพสฺสปรมตา ธาเรตพฺพ’’นฺติ อิทํ วิภงฺเค อาคตสฺส ปรมสฺส ทสฺสนํฯ

[328] ปาฬิยํ อาคเตหิ สตฺตหีติ ‘‘ปุพฺเพวสฺส โหติ มุสา ภณิสฺส’’นฺติอาทินา มุสาวาทสิกฺขาปเท (ปาจิ. 4) อาคเตหิ สตฺตหิฯ