เมนู

สมถาสมถสฺสสาธารณวารวณฺณนา

[299] นวเม สมถาสมถสาธารณวาเร ‘‘สพฺเพ สมถา เอกโตว อธิกรณํ สเมนฺติ อุทาหุ นานา’’ติ ปุจฺฉนฺเตน ‘‘สมถา สมถสฺส สาธารณา, สมถา สมถสฺส อสาธารณา’’ติ วุตฺตํฯ วิวาทาทิอธิกรณกฺกเมน ตพฺพูปสมเหตุภูเต สมเถ อุทฺธรนฺโต ‘‘เยภุยฺยสิกา’’ติอาทิมาหฯ สมฺมุขาวินยํ วินา กสฺสจิ สมถสฺส อสมฺภวา เสสา ฉปิ สมถา สมฺมุขาวินยสฺส สาธารณา วุตฺตา, เตสํ ปน ฉนฺนํ อญฺญมญฺญาเปกฺขาภาวโต เต อญฺญมญฺญํ อสาธารณา วุตฺตาฯ ตพฺภาคิยวาเรปิ เอเสว นโยฯ

สมถาสมถสฺสสาธารณวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สมถสมฺมุขาวินยวาราทิวณฺณนา

[301-3] เอกาทสมวาเรปิ สมฺมุขาวินโยติอาทิ ปุจฺฉาฯ เยภุยฺยสิกา สติวินโยติอาทิ วิสชฺชนํฯ เอวํ วินยวาเร กุสล-วาเร ตโต ปเรสุปิ ปุจฺฉาวิสชฺชนปริจฺเฉโท เวทิตพฺโพฯ

ตตฺถ สมฺมุขาวินโย สิยา กุสโลติอาทีสุ ตสฺมิํ ตสฺมิํ วินยกมฺเม, วิวาทาทิมฺหิ จ นิยุตฺตปุคฺคลานํ สมุปฺปชฺชนกกุสลาทีนํ วเสน สมฺมุขาวินยาทีนํ, วิวาทาทีนญฺจ กุสลาทิภาโว เตน เตน อุปจาเรน วุตฺโตฯ ยสฺมา ปเนตสฺส สมฺมุขาวินโย นาม สงฺฆสมฺมุขตาทโย โหนฺติ, เตสญฺจ อนวชฺชสภาวตฺตา อกุสเล วิชฺชมาเนปิ อกุสลตฺตูปจาโร น ยุตฺโต อาปตฺตาธิกรณสฺส อกุสลตฺตูปจาโร วิย, ตสฺมา นตฺถิ สมฺมุขาวินโย อกุสโลติ อตฺโถฯ

[304] ตโต ปเรสุ ยตฺถ เยภุยฺยสิกา ลพฺภติ, ตตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภตีติอาทิ สมฺมุขาวินยสฺส อิตเรหิ สมเถหิ นิยเมน สํสฏฺฐตํ, อิตเรสํ ปน ฉนฺนํ อญฺญมญฺญํ สํสคฺคาภาวญฺจ ทสฺเสตุํ วุตฺตํฯ

สมถสมฺมุขาวินยวาราทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สํสฏฺฐวาราทิวณฺณนา

[306] อธิกรณนฺติ วา สมถาติ วา อิเม ธมฺมา สํสฏฺฐาติอาทิ สมถานํ อธิกรเณสุ เอว ยถารหํ ปวตฺติํ, อธิกรณานิ วินา เตสํ วิสุํ อฏฺฐานญฺจ ทสฺเสตุํ วุตฺตํฯ วินิพฺภุชิตฺวา นานากรณํ ปญฺญาเปตุนฺติ อธิกรณโต สมเถหิ วิโยเชตฺวา อสํสฏฺเฐ กตฺวา นานากรณํ อญฺญมญฺญํ อสํสฏฺฐตาย ฐิตภาวสงฺขาตํ นานตฺตํ ปญฺญาเปตุํ อธิกรณวูปสมกฺขเณ เอว เตสํ อสํสคฺคํ ปญฺญาเปตุํ กิํ สกฺกาติ ปุจฺฉติฯ

อธิกรณนฺติอาทิ คารยฺหวาททสฺสนํฯ โส มา เหวนฺติ โย เอวํ วทติ, โส ‘‘มา เอวํ วทา’’ติ วจนีโย อสฺส, น จ ลพฺภติ สมถานํ อญฺญตฺร อธิกรณา วูปสมลกฺขณนฺติ ปหานาวตฺถานสงฺขาตํ นานากรณํ ปฏิกฺขิปติฯ ลกฺขณโต ปน อธิกรเณหิ สมถานํ นานากรณํ อตฺเถวาติ ทฏฺฐพฺพํฯ สมถา อธิกรเณหิ สมฺมนฺตีติ อปโลกนาทีหิ จตูหิ กิจฺจาธิกรเณหิ สพฺเพปิ สมถา นิฏฺฐานํ คจฺฉนฺติ, นาญฺเญหีติ อิมมตฺถํ สนฺธาย วุตฺตํฯ เตเนว วกฺขติ ‘‘สมฺมุขาวินโย วิวาทาธิกรเณน น สมฺมติฯ อนุวาท…เป.… อาปตฺตาธิกรเณน น สมฺมติ, กิจฺจาธิกรเณน สมฺมตี’’ติอาทิ (ปริ. 311)ฯ

[307-313] วิวาทาธิกรณํ กติหิ สมเถหิ สมฺมตีติอาทิโก สมฺมติวาโรฯ ตทนนฺตโร สมฺมตินสมฺมติวาโร จ อธิกรเณหิ สมถานํ สํสฏฺฐตํ, วิสํสฏฺฐตญฺจ ทสฺเสตุํ วุตฺโตฯ สมถา สมเถหิ สมฺมนฺตีติอาทิโก สมถาธิกรณวาโร สมถานํ อญฺญมญฺญํ, อธิกรเณหิ จ อธิกรณานญฺจ อญฺญมญฺญํ, สมเถหิ จ วูปสมาวูปสมํ ทสฺเสตุํ วุตฺโตฯ

[314] สมุฏฺฐาเปติวาโร ปน อธิกรเณหิ อธิกรณานํ อุปฺปตฺติปฺปการทสฺสนตฺถํ วุตฺโตฯ น กตมํ อธิกรณนฺติ อตฺตโน สมฺภวมตฺเตน เอกมฺปิ อธิกรณํ น สมุฏฺฐาเปตีติ อตฺโถฯ กถญฺจรหิ สมุฏฺฐาเปตีติ อาห ‘‘อปิ จา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ชายนฺตีติ อนนฺตรเมว อนุปฺปชฺชิตฺวา ปรมฺปรปจฺจยา ชายนฺตีติ อธิปฺปาโยฯ ‘‘ธมฺโม อธมฺโม’’ติอาทินา อุภินฺนํ ปุคฺคลานํ วิวาทปจฺจยา อญฺญมญฺญเขมภงฺคา โหนฺติ, ตปฺปจฺจยา เตสํ ปกฺขํ ปริเยสเนน กลหํ วฑฺฒนฺตานํ วิวาโท กญฺจิ มหาปริสํ สงฺฆปริณายกํ ลชฺชิํ อาคมฺม วูปสมํ คจฺฉติฯ ตถา อวูปสมนฺเต ปน วิวาโท กเมน วฑฺฒิตฺวา สกเลปิ สงฺเฆ วิวาทํ สมุฏฺฐาเปติ, ตโต อนุวาทาทีนีติ เอวํ ปรมฺปรกฺกเมน วูปสมการณาภาเว จตฺตาริ อธิกรณานิ ชายนฺติฯ ตํ สนฺธายาห ‘‘สงฺโฆ วิวทติ วิวาทาธิกรณ’’นฺติฯ สงฺฆสฺส วิวทโต โย วิวาโท, ตํ วิวาทาธิกรณํ โหตีติ อตฺโถฯ เอส นโย เสเสสุปิฯ

สํสฏฺฐวาราทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ภชติวารวณฺณนา

[318] ตทนนฺตรวาเร ปน วิวาทาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานนฺติอาทิ อธิกรณานํ วุตฺตนเยน อญฺญมญฺญปจฺจยตฺเตปิ สํสคฺคภาวทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ วิวาทาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ วิวาทาธิกรณํ ภชตีติอาทีสุ วิวาทาธิกรณํ จตูสุ อธิกรเณสุ วิวาทาธิกรณภาวเมว ภชติ, นาญฺญาธิกรณภาวํ, จตูสุ อธิกรเณสุ วิวาทาธิกรณตฺตเมว นิสฺสิตํ วิวาทาธิกรณเมว ปริยาปนฺนํ วิวาทาธิกรณภาเวเนว สงฺคหิตนฺติ เอวมตฺโถ คเหตพฺโพฯ

[319] วิวาทาธิกรณํ สตฺตนฺนํ สมถานํ กติ สมเถ ภชตีติอาทิ ปน จตุนฺนํ อธิกรณานํ วูปสมเน สติ นิยตสมเถ ทสฺเสตุํ วุตฺตํฯ ตตฺถ กติ สมเถ ภชตีติ อตฺตโน อุปสมตฺถาย กิตฺตเก สมเถ อุปคจฺฉติ, กิตฺตเก สมเถ อาคมฺม วูปสมํ คจฺฉตีติ อตฺโถฯ กติ สมถปริยาปนฺนนฺติ อตฺตานํ วูปสเมตุํ กติสุ สมเถสุ เตหิ สมานวเสน ปวิฏฺฐํฯ กติหิ สมเถหิ สงฺคหิตนฺติ วูปสมํ กโรนฺเตหิ กติหิ สมเถหิ วูปสมกรณตฺถํ สงฺคหิตํฯ

ภชติวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ