หตฺเถ ฐปาเปตฺวา หตฺเถน ปหรณํ ปน นิฏฺฐิตรชนสฺส จีวรสฺส อลฺลกาเล กาตพฺพํฯ อิทํ ปน ผลกมุคฺคเรหิ ฆฏฺฏนํ สุกฺขกาเล ถทฺธภาววิโมจนตฺถนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ อมฺพณนฺติ เอกโทณิกนาวาผลเกหิ โปกฺขรณีสทิสํ กตํฯ ปานียภาชนนฺติปิ วทนฺติฯ รชนโทณีติ เอกทารุนาว กตํ รชนภาชนํฯ อุทกโทณีปิ เอกทารุนาว กตํ อุทกภาชนํฯ

ภูมตฺถรณํ กาตุํ วฏฺฏตีติ อกปฺปิยจมฺมํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ตตฺถ ภูมตฺถรณสงฺเขเปน สยิตุมฺปิ วฏฺฏติเยวฯ ‘‘ปจฺจตฺถรณคติก’’นฺติ อิมินา มญฺจาทีสุ อตฺถริตพฺพํ มหาจมฺมํ เอฬกจมฺมํ นามาติ ทสฺเสติฯ

ฉตฺตมุฏฺฐิปณฺณนฺติ ตาลปณฺณํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ปตฺตกฏาหนฺติ ปตฺตปจนกฏาหํฯ

อวิสฺสชฺชิยวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นวกมฺมทานกถาวณฺณนา

[323] ปาฬิยํ ปิณฺฑนิกฺเขปนมตฺเตนาติอาทีสุ ขณฺฑผุลฺลฏฺฐาเน มตฺติกาปิณฺฑฏฺฐปนํ ปิณฺฑนิกฺเขปนํ นามฯ นวกมฺมนฺติ นวกมฺมสมฺมุติฯ อคฺคฬวฏฺฏิ นาม กวาฏพนฺโธฯ ฉาทนํ นาม ติณาทีหิ เคหจฺฉาทนํฯ พนฺธนํ นาม ทณฺฑวลฺลิอาทีหิ ฉทนพนฺธนเมวฯ จตุหตฺถวิหาเรติ วิตฺถารปฺปมาณโต วุตฺตํฯ อุพฺเพธโต ปน อเนกภูมกตฺตา วฑฺฒกีหตฺเถน วีสติหตฺโถปิ นานาสณฺฐานวิจิตฺโตปิ โหติฯ เตนสฺส จตุวสฺสิกํ นวกมฺมํ วุตฺตํฯ เอวํ เสเสสุปิฯ

ปาฬิยํ สพฺเพ วิหาเรติ ภุมฺมตฺเถ อุปโยคพหุวจนํฯ เอกสฺส สพฺเพสุ วิหาเรสุ นวกมฺมํ เทตีติ อตฺโถฯ สพฺพกาลํ ปฏิพาหนฺตีติ นวกมฺมิกา อตฺตโน คาหิตํ วรเสยฺยํ สมฺปตฺตานํ ยถาวุฑฺฒํ อกตฺวา อุตุกาเลปิ ปฏิพาหนฺติฯ

‘‘สเจ โส อาวาโส ชีรตี’’ติอาทิ ปาฬิมุตฺตกวินิจฺฉโยฯ มญฺจฏฺฐานํ ทตฺวาติ มญฺจฏฺฐานํ ปุคฺคลิกํ ทตฺวาฯ ติภาคนฺติ ตติยภาคํฯ

เอวํ วิสฺสชฺชนมฺปิ ถาวเรน ถาวรปริวตฺตนฏฺฐาเน เอว ปวิสติ, น อิตรถา สพฺพเสนาสนานํ วินสฺสนโตฯ สเจ สทฺธิวิหาริกานํ ทาตุกาโม โหตีติ สเจ โส สงฺฆสฺส ภณฺฑกฏฺฐปนฏฺฐานํ วา อญฺเญสํ ภิกฺขูนํ วสนฏฺฐานํ วา ทาตุํ น อิจฺฉติ, อตฺตโน สทฺธิวิหาริกานญฺเญว ทาตุกาโม โหติ, ตาทิสสฺส ตุยฺหํ ปุคฺคลิกเมว กตฺวา ชคฺคาติ น สพฺพํ ตสฺส ทาตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ ตตฺถ ปน กตฺตพฺพวิธิํ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘กมฺม’’นฺติอาทิฯ เอวญฺหีติอาทิมฺหิ วยานุรูปํ ตติยภาเค วา อุปฑฺฒภาเค วา คหิเต ตํ ภาคํ ทาตุํ ลภตีติ อตฺโถฯ

เยนาติ เตสุ ทฺวีสุ ภิกฺขูสุ เยนฯ โส สามีติ ตสฺสา ภูมิยา วิหารกรเณ โสว สามี, ตํ ปฏิพาหิตฺวา อิตเรน น กาตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ โส หิ ปฐมํ คหิโตฯ อกตฏฺฐาเนติ จยาทีนํ อกตปุพฺพฏฺฐาเนฯ จยํ วา ปมุขํ วาติ สงฺฆิกเสนาสนํ นิสฺสาย ตโต พหิ จยํ พนฺธิตฺวา, เอกํ เสนาสนํ วาฯ พหิกุฏฺเฏติ กุฏฺฏโต พหิ, อตฺตโน กตฏฺฐาเนติ อตฺโถฯ

นวกมฺมทานกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อญฺญตฺรปริโภคปฏิกฺเขปาทิกถาวณฺณนา

[324] วฑฺฒิกมฺมตฺถายาติ ยถา ตมฺมูลคฺฆโต น ปริหายติ, เอวํ กตฺตพฺพสฺส เอวํ นิปฺผาเทตพฺพสฺส มญฺจปีฐาทิโน อตฺถายฯ

จกฺกลิกนฺติ ปาทปุญฺฉนตฺถํ จกฺกากาเรน กตํฯ ปริภณฺฑกตภูมิ วาติ กาฬวณฺณาทิกตสณฺหภูมิ วาฯ เสนาสนํ วาติ มญฺจปีฐาทิ วาฯ

‘‘ตเถว วฬญฺเชตุํ วฏฺฏตี’’ติ อิมินา เนวาสิเกหิ โธตปาทาทีหิ วฬญฺชนฏฺฐาเน สญฺจิจฺจ อโธตปาทาทีหิ วฬญฺชนฺตสฺเสว อาปตฺติ ปญฺญตฺตาติ ทสฺเสติฯ

‘‘ทฺวารมฺปี’’ติอาทินา สามญฺญโต วุตฺตตฺตา ทฺวารวาตปานาทโย อปริกมฺมกตาปิ น อปสฺสยิตพฺพาฯ อชานิตฺวา อปสฺสยนฺตสฺสปิ อิธ โลมคณนาย อาปตฺติฯ

อญฺญตฺรปริโภคปฏิกฺเขปาทิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ