เมนู

4. สมถกฺขนฺธโก

สติวินยกถาทิวณฺณนา

[195] สมถกฺขนฺธเก ขีณาสวสฺส วิปุลสติํ นิสฺสาย ทาตพฺโพ วินโย โจทนาทิอสารุปฺปานํ วินยนุปาโย สติวินโย

[196] จิตฺตวิปริยาสกโตติ กตจิตฺตวิปริยาโสฯ คคฺคํ ภิกฺขุํ…เป.… โจเทนฺตีติ เอตฺถ ปน อุมฺมตฺตกสฺส อิทํ อุมฺมตฺตกํ, อชฺฌาจิณฺณํฯ ตเทว จิตฺตวิปริยาเสน กตนฺติ จิตฺตวิปริยาสกตํฯ เตน อุมฺมตฺตเกน จิตฺตวิปริยาสกเตน อชฺฌาจิณฺเณน อนาจาเรน อาปนฺนาย อาปตฺติยา คคฺคํ ภิกฺขุํ โจเทนฺตีติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ ปฐมํ มูฬฺโห หุตฺวา ปจฺฉา อมูฬฺหภาวํ อุปคตสฺส ทาตพฺโพ วินโย อมูฬฺหวินโย

[202] ธมฺมวาทีนํ เยภุยฺยภาวสมฺปาทิกา กิริยา เยภุยฺยสิกาติ อิมสฺมิํ อตฺเถ ส-การาคมสหิโต อิก-ปจฺจยนฺโตยํ สทฺโทติ ทสฺเสตุํ อาห ‘‘ยสฺสา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ยสฺสา กิริยายาติ คูฬฺหกวิวฏฺฏกาทินา สลากคฺคาหาปกกิริยายฯ เยภุยฺยภาวํ นิสฺสิตสมถกิริยา เยภุยฺยสิกาติ เอวํ เยภุยฺยสิกาสทฺทสฺส อตฺโถ คเหตพฺโพฯ เอวญฺหิ อยํ อธิกรณสมโถ นาม โหติฯ ยถาวุตฺตสลากคฺคาเหน หิ ธมฺมวาทีนํ เยภุยฺยภาเว สิทฺเธ ปจฺฉา ตํ เยภุยฺยภาวํ นิสฺสาเยว อธิกรณวูปสโม โหติ, น ธมฺมวาทีนํ พหุตรภาวสาธกกิริยามตฺเตนฯ

[207] ‘‘เสสเมตฺถ ตชฺชนียาทีสุ วุตฺตนยเมวา’’ติ เอเตน ตชฺชนียาทิสตฺตกมฺมานิ วิย อิทมฺปิ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ อสุจิภาวาทิโทสยุตฺตสฺส, สงฺฆสฺส จ วินิจฺฉเย อติฏฺฐมานสฺส กตฺตพฺพํ วิสุํ เอกํ นิคฺคหกมฺมนฺติ ทสฺเสติฯ เอตสฺมิญฺหิ นิคฺคหกมฺเม กเต โส ปุคฺคโล ‘‘อหํ สุทฺโธ’’ติ อตฺตโน สุทฺธิยา สาธนตฺถํ สงฺฆมชฺฌํ โอตริตุํ, สงฺโฆ จสฺส วินิจฺฉยํ ทาตุํ น ลภติ, ตํ กมฺมกรณมตฺเตเนว จ ตํ อธิกรณํ วูปสนฺตํ โหติฯ

กถํ ปเนตํ กมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺภตีติ? เกจิ ปเนตฺถ ‘‘โส ตถา นิคฺคหิโต นิคฺคหิโตว โหติ, โอสารณํ น ลภติฯ

เตเนว ปาฬิยํ โอสารณา น วุตฺตา’’ติ วทนฺติฯ อญฺเญ ปน ‘‘ปาฬิยํ น อุปสมฺปาเทตพฺพนฺติอาทินา สมฺมาวตฺตนสฺส วุตฺตตฺตา สมฺมาวตฺติตฺวา ลชฺชิธมฺเม โอกฺกนฺตสฺส โอสารณา อวุตฺตาปิ ตชฺชนียาทีสุ วิย นยโต กมฺมวาจํ โยเชตฺวา โอสารณา กาตพฺพา เอวา’’ติ วทนฺติ, อิทํ ยุตฺตํฯ เตเนว อฏฺฐกถายํ วกฺขติ ‘‘สเจ สีลวา ภวิสฺสติ, วตฺตํ ปริปูเรตฺวา ปฏิปฺปสฺสทฺธิํ ลภิสฺสติฯ โน เจ, ตถานาสิตโกว ภวิสฺสตี’’ติ (จูฬว. อฏฺฐ. 238)ฯ ตสฺสปาปิยสิกากมฺมนฺติ จ อลุตฺตสมาโสเยวฯ เตนาห ‘‘อิทํ หี’’ติ อาทิฯ

สติวินยกถาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อธิกรณกถาวณฺณนา

[215] วิรูปโต วิปริณามฏฺเฐน จิตฺตํ ทุกฺขํ วิปจฺจตีติ อาห ‘‘จิตฺตทุกฺขตฺถํ โวหาโร’’ติอาทิฯ อุปวทนาติ โจทนาฯ ตตฺเถวาติ อนุวทเนฯ

อาทิโต ปฏฺฐาย จ ตสฺส ตสฺส กมฺมสฺส วิญฺญาตตฺตาติ วิตฺถารโต อาคตกมฺมวคฺคสฺส อาทิโต ปฏฺฐาย วณฺณนามุเขน วิญฺญาตตฺตา วินิจฺฉโย ภวิสฺสตีติ โยชนาฯ

[216] ปาฬิยํ อชฺฌตฺตํ วาติ อตฺตนิ วา อตฺตโน ปริสาย วาฯ พหิทฺธา วาติ ปรสฺมิํ วา ปรสฺส ปริสาย วาฯ อนวสฺสวายาติ อนุปฺปาทายฯ

[220] ‘‘วิวาทาธิกรณํ กุสลํ อกุสลํ อพฺยากต’’นฺติ อิทํ ปุจฺฉาวจนํฯ วิวาทาธิกรณํ สิยา กุสลนฺติอาทิ วิสชฺชนํฯ เอส นโย เสเสสุปิฯ