2. ปาริวาสิกกฺขนฺธโก

ปาริวาสิกวตฺตกถาวณฺณนา

[75] ปาริวาสิกกฺขนฺธเก อนฺตมโส มูลายปฏิกสฺสนารหาทีนมฺปีติ อาทิ-สทฺเทน มานตฺตารหมานตฺตจาริกอพฺภานารเห สงฺคณฺหาติฯ เต หิ ปาริวาสิกานํ, ปาริวาสิกา จ เตสํ ปกตตฺตฏฺฐาเน เอว ติฏฺฐนฺติฯ อโธตปาทฏฺฐปนกนฺติ ยตฺถ ฐตฺวา ปาเท โธวนฺติ, ตาทิสํ ทารุผลกขณฺฑาทิํฯ ปาทฆํสนนฺติ สกฺขรกถลาทิํฯ ‘‘วตฺตํ กโรนฺตี’’ติ เอตฺตกมตฺตสฺเสว วุตฺตตฺตา สทฺธิวิหาริกาทีหิปิ อภิวาทนาทิํ กาตุํ น วฏฺฏติฯ

‘‘ปาริสุทฺธิอุโปสเถ กริยมาเน’’ติ อิทํ ปวารณาทิวเสสุ สงฺเฆ ปวาเรนฺเต อนุปคตฉินฺนวสฺสาทีหิ กริยมานปาริสุทฺธิอุโปสถมฺปิ สนฺธาย วุตฺตํฯ อตฺตโน ปาฬิยาติ นวกานํ ปุรโตฯ

‘‘ปาริวาสิกสฺเสวา’’ติ อิทํ อพฺภานารหปริโยสาเน สพฺเพ ครุกฏฺเฐ สนฺธาย วุตฺตํฯ เตสมฺปิ ปจฺเจกํ โอโณชนสฺส อนุญฺญาตตฺตา ตทวเสสา ปกตตฺตา เอว ตํ น ลภนฺติฯ

จตุสฺสาลภตฺตนฺติ โภชนสาลาย ปฏิปาฏิยา ทิยฺยมานภตฺตํฯ หตฺถปาเส ฐิเตนาติ ทายกสฺส หตฺถปาเส ปฏิคฺคหณรุหนฏฺฐาเนติ อธิปฺปาโยฯ มหาเปฬภตฺเตปีติ มหนฺเตสุ ภตฺตปจฺฉิอาทิภาชเนสุ ฐเปตฺวา ทิยฺยมานภตฺเตสุปิฯ

[76] ปาปิฏฺฐตราติ ปาราชิกาปตฺตีติ อุกฺกํสวเสน วุตฺตํฯ สญฺจริตฺตาทิปณฺณตฺติวชฺชโต ปน สุกฺกวิสฺสฏฺฐาทิกา โลกวชฺชาว, ตตฺถาปิ สงฺฆเภทาทิกา ปาปิฏฺฐตรา เอวฯ

‘‘กมฺมนฺติ ปาริวาสิกกมฺมวาจา’’ติ เอเตน กมฺมภูตา วาจาติ กมฺมวาจา-สทฺทสฺส อตฺโถปิ สิทฺโธติ เวทิตพฺโพฯ สวจนียนฺติ เอตฺถ ‘‘สโทส’’นฺติ (สารตฺถ. ฏี. จูฬวคฺค. 3.76) อตฺถํ วทติฯ

อตฺตโน วจเน ปวตฺตนกมฺมนฺติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ, ‘‘มา ปกฺกมาหี’’ติ วา ‘‘เอหิ วินยธรานํ สมฺมุขีภาว’’นฺติ วา เอวํ อตฺตโน อาณาย ปวตฺตนกกมฺมํ น กาตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ เอวญฺหิ เกนจิ สวจนีเย กเต อนาทเรน อติกฺกมิตุํ น วฏฺฏติ, พุทฺธสฺส สงฺฆสฺส อาณา อติกฺกนฺตา นาม โหติฯ

รโชหตภูมีติ ปณฺณสาลาวิเสสนํฯ ปจฺจยนฺติ วสฺสาวาสิกจีวรํฯ เสนาสนํ น ลภตีติ วสฺสคฺเคน น ลภติฯ

อปณฺณกปฏิปทาติ อวิรทฺธปฏิปทาฯ สเจ วายมนฺโตปีติ เอตฺถ อวิสยภาวํ ญตฺวา อวายมนฺโตปิ สงฺคยฺหติฯ

[81] อวิเสเสนาติ ปาริวาสิกุกฺขิตฺตกานํ สามญฺเญนฯ ปญฺจวณฺณจฺฉทนพทฺธฏฺฐาเนสูติ ปญฺจปฺปการจฺฉทเนหิ ฉนฺนฏฺฐาเนสุฯ

โอพทฺธนฺติ อุฏฺฐานาทิพฺยาปารปฏิพทฺธํฯ ปีฬิตนฺติ อตฺโถฯ มญฺเจ วา ปีเฐ วาติ เอตฺถ วา-สทฺโท สมุจฺจยตฺโถ, เตน ตฏฺฏิกาจมฺมขณฺฑาทีสุ ทีฆาสเนสุปิ นิสีทิตุํ น วฏฺฏตีติ ทีปิตํ โหติฯ

น วตฺตเภททุกฺกฏนฺติ วุฑฺฒตรสฺส ชานนฺตสฺสาปิ วตฺตเภเท ทุกฺกฏํ นตฺถีติ ทสฺเสติฯ ‘‘วตฺตํ นิกฺขิปาเปตฺวา’’ติ อิทํ ปาริวาสาทิเมว สนฺธาย วุตฺตํฯ

ปาริวาสิกวตฺตกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปาริวาสิกกฺขนฺธกวณฺณนานโย นิฏฺฐิโตฯ

3. สมุจฺจยกฺขนฺธโก

สุกฺกวิสฺสฏฺฐิกถาวณฺณนา

[97] สมุจฺจยกฺขนฺธเก เวทยามหนฺติ ชานาเปมิ อหํ, อาโรเจมีติอตฺโถฯ อนุภวามีติปิสฺส อตฺถํ วทนฺติฯ ปุริมํ ปน ปสํสนฺติ อาโรปนวจนตฺตาฯ อาโรเจตฺวา นิกฺขิปิตพฺพนฺติ ทุกฺกฏปริโมจนตฺถํ วุตฺตํฯ เกจิ ปน ‘‘ตทเหว ปุน วตฺตํ สมาทิยิตฺวา อรุณํ อุฏฺฐาเปตุกามสฺส รตฺติจฺเฉทปริหารตฺถมฺปี’’ติ วทนฺติฯ

‘‘สภาคา ภิกฺขู วสนฺตี’’ติ วุตฺตตฺตา วิสภาคานํ วสนฏฺฐาเน วตฺตํ อสมาทิยิตฺวา พหิ เอว กาตุมฺปิ วฏฺฏตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ ‘‘ทฺเว เลฑฺฑุปาเต อติกฺกมิตฺวา’’ติ อิทํ วิหาเร ภิกฺขูนํ สชฺฌายาทิสทฺทสวนูปจารวิชหนตฺถํ วุตฺตํฯ ‘‘มหามคฺคโต โอกฺกมฺมา’’ติ อิทํ มคฺคปฏิปนฺนานํ ภิกฺขูนํ อุปจาราติกฺกมนตฺถํ วุตฺตํฯ คุมฺเพน วาติอาทิ ทสฺสนูปจารวิชหนตฺถํฯ

‘‘โสปิ เกนจิ กมฺเมน ปุเร อรุเณ เอว คจฺฉตี’’ติ อิมินา อาโรจนาย กตาย สพฺเพสุปิ ภิกฺขูสุ วิหารคเตสุ อูเน คเณ จรณโทโส วา วิปฺปวาสโทโส วา น โหติ อาโรจิตตฺตา สหวาสสฺสาติ ทสฺเสติฯ เตนาห ‘‘อยญฺจา’’ ติอาทิฯ อพฺภานํ กาตุํ น วฏฺฏตีติ กตมฺปิ อกตเมว โหตีติ อตฺโถฯ

สุกฺกวิสฺสฏฺฐิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปฏิจฺฉนฺนปริวาสกถาวณฺณนา

[102] สุทฺธสฺสาติ สภาคสงฺฆาทิเสสํ อนาปนฺนสฺส, ตโต วุฏฺฐิตสฺส วาฯ อญฺญสฺมินฺติ สุทฺธนฺตปริวาสวเสน อาปตฺติวุฏฺฐานโต อญฺญสฺมิํ อาปตฺติวุฏฺฐาเนฯ ปาฬิยํ ‘‘ปฏิกสฺสิโต สงฺเฆน อุทายิ ภิกฺขุ อนฺตรา เอกิสฺสา อาปตฺติยา…เป.… มูลายปฏิกสฺสนา’’ติ อิทํ กรณวเสน วิปริณาเมตฺวา มูลายปฏิกสฺสนาย ปฏิกสฺสิโตติ โยเชตพฺพํฯ อถ วา ‘‘มูลาย ปฏิกสฺสนา ขมติ สงฺฆสฺสา’’ติ อุตฺตรปเทน สห ปจฺจตฺตวเสเนว โยเชตุมฺปิ วฏฺฏติฯ