เมนู

1. กมฺมกฺขนฺธโก

ตชฺชนียกมฺมกถาวณฺณนา

[1] จูฬวคฺคสฺส ปฐเม กมฺมกฺขนฺธเก ตาว ‘‘พลวาพลว’’นฺติ อิทํ เอกปทํฯ ‘‘พลวพลว’’นฺติ วตฺตพฺเพ อาการํ กตฺวา ‘‘พลวาพลว’’นฺติ วุตฺตํฯ ตญฺจ ‘‘ทุกฺขทุกฺข’’นฺติอาทีสุ วิย อติสยตฺเถ วตฺตตีติ อาห ‘‘สุฏฺฐุ พลวํ ปฏิวทถา’’ติ, อติ วิย พลวํ กตฺวา ปฏิวจนํ เทถาติ อตฺโถฯ

[2] ปาฬิยํ อาปตฺติ อาโรเปตพฺพาติ เอตฺถ กิญฺจาปิ ‘‘มา โข ตุมฺเห อายสฺมนฺโต เอโส อเชสี’’ติอาทิเก ภณฺฑนาทิชนเก วจเน ปญฺญตฺตา กาจิ อาปตฺติ นาม นตฺถิ มุสาเปสุญฺญาทีสุ เอตสฺส อปฺปวิฏฺฐตฺตา, ตถาปิ ภิกฺขูหิ วิสุํ, สงฺฆมชฺเฌ จ ‘‘มา, อาวุโส, ภิกฺขู อญฺญมญฺญํ ปโยเชตฺวา ภณฺฑนาทิํ อกาสิ, เนทํ อปฺปิจฺฉตาทีนํ อตฺถาย วตฺตตี’’ติ เอวํ อปญฺญตฺเตน วุจฺจมานสฺส ภิกฺขุโน อนาทริเยน อโนรมนปจฺจยา วา อญฺญวาทวิเหสาทิกรณปจฺจยา วา ยา อาปตฺติ โหติ, สา อาปตฺติ อาโรเปตพฺพา ทิฏฺฐิวิปนฺนสฺส วิยาติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ

ยสฺส ปน อิทํ วจนํ วินาว กายวาจาหิ อาปนฺนา ลหุกาปตฺติ อตฺถิ, ตสฺสปิ อาโรเปตพฺพาวฯ ยํ ปน กมฺมวาจาย ‘‘อตฺตนา ภณฺฑนการกา’’ติ อตฺตนา-สทฺทคฺคหณํ, ‘‘เยปิ จญฺเญ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา…เป.… เต อุปสงฺกมิตฺวา’’ติอาทิวจนญฺจ, ตํ วตฺถุวเสน คหิตํฯ โย ปน สยเมว ภณฺฑนการโก โหติ, อญฺเญ ปน ภณฺฑนการเก อุปสงฺกมิตฺวา ‘‘มา โข ตุมฺเห’’ติอาทิวจนํ น วทติ, ตสฺสาเปตํ กมฺมํ กาตพฺพเมวฯ

กโรนฺเตหิ จ ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ, อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ ภณฺฑนการโก…เป.… สงฺเฆ อธิกรณการโกฯ ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺล’’นฺติอาทินาว กมฺมวาจา กาตพฺพาฯ โย จ อญฺเญปิ ภิกฺขู กลหาย สมาทเปติ, ตสฺสาปิ เอวเมว กมฺมวาจํ กาตุํ วฏฺฏติ อญฺเญสํ สมาทาปนสฺสปิ ภณฺฑนการกตฺเต เอว ปวิสนโตฯ อญฺเญสํ สมาทาปนาการมฺปิ วตฺวาว, กมฺมวาจํ กาตุกาเมนปิ จ เตหิ วุตฺตวจนตฺถเมว คเหตฺวา ตทนุคุณํ โยเชตฺวาว กาตพฺพํ, น อิธาคตวเสเนว สพฺเพสมฺปิ อิธาคตวเสเนว วจนาสมฺภวาฯ ภูเตน วตฺถุนา กตเมว หิ อวิปนฺนํ โหติ, นาญฺญนฺติ คเหตพฺพํฯ เอส นโย นิยสฺสกมฺมาทีสุปิฯ

ตชฺชนียกมฺมกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อธมฺมกมฺมทฺวาทสกกถาทิวณฺณนา

[4] อปฺปฏิญฺญาย กตนฺติ วตฺถุํ วา อาปตฺติํ วา อสมฺปฏิจฺฉาเปตฺวา กตํฯ โย ปน สพฺเพสํ ปสฺสนฺตานํ เอว วตฺถุวีติกฺกมํ กตฺวา ปจฺฉา กมฺมกรณภเยน ‘‘น กโรมี’’ติ มุสา วทติ, ตสฺส ภิกฺขูนํ สมฺมุเข วีติกฺกมกรณเมว ปฏิญฺญาฯ ตถโต ชานนตฺถเมว ปฏิญฺญาย กรณํ อนุญฺญาตํฯ ยตฺถ ปน สนฺเทโห โหติ, ตตฺถ สมฺปฏิจฺฉาเปตฺวาว กตฺตพฺพนฺติ คเหตพฺพํฯ

‘‘ปาราชิกาปตฺติยา วา’’ติ อิทํ ลิงฺคนาสนนิมิตฺตตาย ปาราชิกสฺส กมฺเมน อติกิจฺฉนียโต วุตฺตํฯ ‘‘สงฺฆาทิเสสาปตฺติยา วา’’ติ อิทํ ปน ปริวาสาทินิสฺสารณกมฺมสฺส อาเวณิกสฺส วิชฺชมานตฺตา วุตฺตํฯ ยํ ปน ปรโต ‘‘อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ…เป.… ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺยา’’ติ (จูฬว. 6) วุตฺตํ, ตํ ‘‘อายติํ สํวเร ฐตฺวา วุฏฺฐานํ กโรหี’’ติ โอวทิยมานสฺส อนาทริยาทิปจฺจยลหุกาปตฺติํ สนฺธาย วุตฺตํฯ สีลวิปตฺติมูลกญฺหิ ลหุกาปตฺติํ อาปนฺโน อิธ อเภทูปจาเรน ‘‘อธิสีเล สีลวิปนฺโน’’ติ วุตฺโต ‘‘อติทิฏฺฐิยา ทิฏฺฐิวิปนฺโน’’ติ เอตฺถ วิยฯ