ตํ เยหิ คหิตํ, เต ภาคิโนว โหนฺตีติ อธิปฺปาโยฯ ปรสมุทฺเทติ ชมฺพุทีเปฯ ตมฺพปณฺณิทีปญฺหิ อุปาทาเยส เอวํ วุตฺโตฯ

มตสนฺตกกถาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อฏฺฐจีวรมาติกากถาวณฺณนา

[379] ปุคฺคลาธิฏฺฐานนเยน วุตฺตนฺติ ‘‘สีมาย ทาน’’นฺติอาทินา วตฺตพฺเพ ‘‘สีมาย เทตี’’ติอาทิ ปุคฺคลาธิฏฺฐาเนน วุตฺตํฯ ‘‘อปิจา’’ติอาทินา ปฐมเลฑฺฑุปาตภูตปริกฺเขปารหฏฺฐานโต พหิ ทุติยเลฑฺฑุปาโตปิ อุปจารสีมา เอวาติ ทสฺเสติฯ ธุวสนฺนิปาตฏฺฐานาทิกมฺปิ ปริยนฺเต ฐิตเมว คเหตพฺพํฯ โลเก คามสีมาทโย วิย ลาภสีมา นาม วิสุํ ปสิทฺธา นาม นตฺถิ, เกนายํ อนุญฺญาตาติ อาห ‘‘เนว สมฺมาสมฺพุทฺเธนา’’ติอาทิฯ เอเตน นายํ สาสนโวหารสิทฺธา, โลกโวหารสิทฺธา เอวาติ ทสฺเสติฯ ‘‘ชนปทปริจฺเฉโท’’ติ อิทํ โลกปสิทฺธสีมาสทฺทตฺถวเสน วุตฺตํฯ ปริจฺเฉทพฺภนฺตรํ ปน สพฺพํ ชนปทสีมาติ คเหตพฺพํ, ชนปโท เอว ชนปทสีมาฯ เอวํ รฏฺฐสีมาทีสุปิฯ เตนาห ‘‘อาณาปวตฺติฏฺฐาน’’นฺติอาทิฯ

ปถวีเวมชฺเฌ คตสฺสาติ ยาว อุทกปริยนฺตา ขณฺฑสีมตฺตา วุตฺตํ, อุปจารสีมาทีสุ ปน อพทฺธสีมาสุ เหฏฺฐาปถวิยํ สพฺพตฺถ ฐิตานํ น ปาปุณาติ, กูปาทิปเวสารหฏฺฐาเน ฐิตานญฺเญว ปาปุณาตีติ เหฏฺฐา สีมากถายํ วุตฺตนเยน ตํตํสีมฏฺฐภาโว เวทิตพฺโพฯ จกฺกวาฬสีมาย ปน ทินฺนํ ปถวีสนฺธารกอุทกฏฺฐาเนปิ ฐิตานํ ปาปุณาติ สพฺพตฺถ จกฺกวาฬโวหารตฺตาฯ

พุทฺธาธิวุตฺโถติ พุทฺเธน ภควตา นิวุตฺโถฯ ปากวฏฺฏนฺติ นิพทฺธทานํฯ วตฺตตีติ ปวตฺตติฯ เตหีติ เยสํ สมฺมุเข เอส เทติ, เตหิ ภิกฺขูหิฯ ทุติยภาเค ปน เถราสนํ อารุฬฺเหติ ยาว สงฺฆนวกา เอกวารํ สพฺเพสํ ภาคํ ทตฺวา จีวเร อปริกฺขีเณ ปุน สพฺเพสํ ทาตุํ ทุติยภาเค เถรสฺส ทินฺเนติ อตฺโถฯ ปํสุกูลิกานมฺปิ วฏฺฏตีติ เอตฺถ ‘‘ตุยฺหํ เทมา’’ติ อวุตฺตตฺตาติ การณํ วทนฺติฯ

ยทิ เอวํ ‘‘สงฺฆสฺส เทมา’’ติ วุตฺเตปิ วฏฺเฏยฺย, ‘‘ภิกฺขูนํ เทม, เถรานํ เทม, สงฺฆสฺส เทมา’’ติ (มหาว. อฏฺฐ. 379) วจนโต เภโท น ทิสฺสติฯ วีมํสิตพฺพเมตฺถ การณํฯ

ปารุปิตุํ วฏฺฏตีติ ปํสุกูลิกานํ วฏฺฏติฯ ภิกฺขุสงฺฆสฺส จ ภิกฺขุนีนญฺจ ทมฺมีติ วุตฺเต ปน น มชฺเฌ ภินฺทิตฺวา ทาตพฺพนฺติ เอตฺถ ยสฺมา ภิกฺขุนิปกฺเข สงฺฆสฺส ปจฺเจกํ อปรามฏฺฐตฺตา ภิกฺขุนีนํ คณนาย ภาโค ทาตพฺโพติ ทายกสฺส อธิปฺปาโยติ สิชฺฌติ, ตถา ทานญฺจ ภิกฺขูปิ คเณตฺวา ทินฺเน เอว ยุชฺชติฯ อิตรถา หิ กิตฺตกํ ภิกฺขูนํ ทาตพฺพํ, กิตฺตกํ ภิกฺขุนีนนฺติ น วิญฺญายติ, ตสฺมา ‘‘ภิกฺขุสงฺฆสฺสา’’ติ วุตฺตวจนมฺปิ ‘‘ภิกฺขูน’’นฺติ วุตฺตวจนสทิสเมวาติ อาห ‘‘ภิกฺขู จ ภิกฺขุนิโย จ คเณตฺวา ทาตพฺพ’’นฺติฯ เตนาห ‘‘ปุคฺคโล …เป.… ภิกฺขุสงฺฆคฺคหเณน อคฺคหิตตฺตา’’ติฯ ภิกฺขุสงฺฆ-สทฺเทน ภิกฺขูนญฺเญว คหิตตฺตา, ปุคฺคลสฺส ปน ‘‘ตุยฺหญฺจา’’ติ วิสุํ คหิตตฺตา จ ตตฺถสฺส อคฺคหิตตา ทฏฺฐพฺพา, ‘‘ภิกฺขูนญฺจ ภิกฺขุนีนญฺจ ตุยฺหญฺจา’’ติ วุตฺตฏฺฐานสทิสตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ ปุคฺคลปฺปธาโน เหตฺถ สงฺฆ-สทฺโท ทฏฺฐพฺโพฯ เกจิ ปน ‘‘ภิกฺขุสงฺฆคฺคหเณน คหิตตฺตา’’ติ (สารตฺถ. ฏี. มหาวคฺค 3.379) ปาฐํ ลิขนฺติ, ตํ น สุนฺทรํ ตสฺส วิสุํ ลาภคฺคหเณ การณวจนตฺตาฯ ตถา หิ วิสุํ สงฺฆคฺคหเณน คหิตตฺตาติ วิสุํ ปุคฺคลสฺสปิ ภาคคฺคหเณ การณํ วุตฺตํฯ ยถา เจตฺถ ปุคฺคลสฺส อคฺคหณํ, เอวํ อุปริ ‘‘ภิกฺขุสงฺฆสฺส จ ตุยฺหญฺจา’’ติอาทีสุปิ สงฺฆาทิ-สทฺเทหิ ปุคฺคลสฺส อคฺคหณํ ทฏฺฐพฺพํฯ ยทิ หิ คหณํ สิยา, สงฺฆโตปิ, วิสุมฺปีติ ภาคทฺวยํ ลเภยฺย อุภยตฺถ คหิตตฺตาฯ

ปูเชตพฺพนฺติอาทิ คิหิกมฺมํ น โหตีติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ ‘‘ภิกฺขุสงฺฆสฺส หรา’’ติ อิทํ ปิณฺฑปาตหรณํ สนฺธาย วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘ภุญฺชิตุํ วฏฺฏตี’’ติฯ ‘‘อนฺโตเหมนฺเต’’ติ อิมินา อนตฺถเต กถิเน วสฺสานํ ปจฺฉิเม มาเส ทินฺนํ ปุริมวสฺสํวุตฺถานญฺเญว ปาปุณาติ, ตโต ปรํ เหมนฺเต ทินฺนํ ปจฺฉิมวสฺสํวุตฺถานมฺปิ วุตฺถวสฺสตฺตา ปาปุณาติฯ เหมนฺตโต ปน ปรํ ปิฏฺฐิสมเย ‘‘วสฺสํวุตฺถสงฺฆสฺสา’’ติ เอวํ วตฺวา ทินฺนํ อนนฺตเร วสฺเส วา ตโต ปเรสุ วา ยตฺถ กตฺถจิ ตสฺมิํ วุตฺถวสฺสานํ สพฺเพสํ ปาปุณาติฯ เย ปน สพฺพถา อวุตฺถวสฺสา, เตสํ น ปาปุณาตีติ ทสฺเสติฯ

สพฺเพสมฺปีติ หิ ตสฺมิํ ภิกฺขุภาเว วุตฺถวสฺสานํ สพฺเพสมฺปีติ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ ‘‘วสฺสํวุตฺถสงฺฆสฺสา’’ติ วุตฺตตฺตา สมฺมุขีภูตานํ สพฺเพสนฺติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ อตีตวสฺสนฺติ อนนฺตราตีตวสฺสํฯ

อุทฺเทสํ คเหตุํ อาคโตติ อุทฺเทเส อคฺคหิเตปิ อนฺเตวาสิโกวาติ วุตฺตํฯ คเหตฺวา คจฺฉนฺโตติ ปรินิฏฺฐิตอุทฺเทโส หุตฺวา คจฺฉนฺโตฯ ‘‘วตฺตํ กตฺวา อุทฺเทสปริปุจฺฉาทีนิ คเหตฺวา วิจรนฺตาน’’นฺติ อิทํ ‘‘อุทฺเทสนฺเตวาสิกาน’’นฺติ อิมสฺเสว วิเสสนํ, เตน อุทฺเทสกาเล อาคนฺตฺวา อุทฺเทสํ คเหตฺวา คนฺตฺวา อญฺญตฺถ นิวสนฺเต อนิพทฺธจาริเก นิวตฺเตติฯ

อฏฺฐจีวรมาติกากถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

จีวรกฺขนฺธกวณฺณนานโย นิฏฺฐิโตฯ

9. จมฺเปยฺยกฺขนฺธโก

กสฺสปโคตฺตภิกฺขุวตฺถุกถาทิวณฺณนา

[380] จมฺเปยฺยกฺขนฺธเก ตนฺติพทฺโธติ ตนฺติ วุจฺจติ พฺยาปาโร, ตตฺถ พทฺโธ, อุสฺสุกฺกํ อาปนฺโนติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘ตสฺมิํ อาวาเส’’ติอาทิฯ

[387-8] หาปนํ วา อญฺญถา กรณํ วา นตฺถีติ ญตฺติกมฺมสฺส ญตฺติยา เอกตฺตา หาปนํ น สมฺภวติ, ตสฺสา เอกตฺตา เอว ปจฺฉา ญตฺติฐปนวเสน, ทฺวิกฺขตฺตุํ ฐปนวเสน จ อญฺญถา กรณํ นตฺถิฯ ปรโตติ ปริวาเรฯ ตนฺติ ปพฺพาชนียกมฺมํ, ตสฺสาติ อตฺโถฯ

กสฺสปโคตฺตภิกฺขุวตฺถุกถาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทฺเวนิสฺสรณาทิกถาวณฺณนา

[395] เอสาติ ‘‘พาโล’’ติอาทินา นิทฺทิฏฺฐปุคฺคโล, อปฺปตฺโตติ สมฺพนฺโธฯ ตตฺถ การณมาห ‘‘ยสฺมา’’ติอาทิฯ ตตฺถ อาเวณิเกน ลกฺขเณนาติ ปพฺพาชนียกมฺมสฺส นิมิตฺตภาเวน ปาฬิยํ วุตฺตตฺตา อสาธารณภูเตน กุลทูสกภาเวนฯ ยทิ เหส ตํ กมฺมํ อปฺปตฺโต, กถํ ปน สุนิสฺสาริโตติ อาห ‘‘ยสฺมา ปนสฺส อากงฺขมาโน สงฺโฆ ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺยาติ วุตฺตํ, ตสฺมา สุนิสฺสาริโต’’ติฯ ตตฺถ วุตฺตนฺติ กมฺมกฺขนฺธเก (จูฬว. 27) วุตฺตํฯ

เอตฺถ ปน กุลทูสกกมฺมํ กตฺวา ปพฺพาชนียกมฺมกตสฺส เตรสกกณฺฑกฏฺฐกถายํ ‘‘ยสฺมิํ วิหาเร วสนฺเตน ยสฺมิํ คาเม กุลทูสกกมฺมํ กตํ โหติ, ตสฺมิํ วิหาเร วา ตสฺมิํ คาเม วา น วสิตพฺพ’’นฺติอาทินา (ปารา. อฏฺฐ. 2.433) ยา สมฺมาวตฺตนา วุตฺตา, สา อิตเรนาปิ ปูเรตพฺพาฯ ยํ ปน ปฏิปฺปสฺสทฺธกมฺมสฺส กุลทูสกสฺส ตตฺเถว อฏฺฐกถายํ ‘‘เยสุ กุเลสุ กุลทูสกกมฺมํ กตํ, ตโต ปจฺจยา น คเหตพฺพา’’ติอาทิ วุตฺตํ, ตํ น ปูเรตพฺพํ กุลสงฺคหสฺส อกตตฺตาฯ เอวํ เสสกมฺเมสุปิฯ