ภณฺฑนการกวตฺถุกถาวณฺณนา

[240] ทฺเว จาตุทฺทสิกา โหนฺตีติ ตติยปกฺเข จาตุทฺทสิยา สทฺธิํ ทฺเว จาตุทฺทสิกา โหนฺติฯ ‘‘ภณฺฑนการกานํ เตรเส วา จาตุทฺทเส วา อิเม ปนฺนรสีปวารณํ ปวาเรสฺสนฺตี’’ติ อิมินา ยถาสกํ อุโปสถกรณทิวสโต ปฏฺฐาย ภิกฺขูนํ จาตุทฺทสีปนฺนรสีโวหาโร, น จนฺทคติสิทฺธิยา ติถิยา วเสนาติ ทสฺเสติฯ กิญฺจาปิ เอวํ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ราชูนํ อนุวตฺติตุ’’นฺติ (มหาว. 186) วจนโต ปเนตฺถ โลกิยานํ ติถิํ อนุวตฺตนฺเตหิปิ อตฺตโน อุโปสถกฺกเมน จาตุทฺทสิํ ปนฺนรสิํ วา, ปนฺนรสิํ จาตุทฺทสิํ วา กโรนฺเตเหว อนุวตฺติตพฺพํ, น ปน โสฬสมทิวสํ วา เตรสมทิวสํ วา อุโปสถทิวสํ กโรนฺเตหิฯ เตเนว ปาฬิยมฺปิ ‘‘ทฺเว ตโย อุโปสเถ จาตุทฺทสิเก กาตุ’’นฺติ วุตฺตํฯ อญฺญถา ทฺวาทสิยํ, เตรสิยํ วา อุโปสโถ กาตพฺโพติ วตฺตพฺพโตฯ ‘‘สกิํ ปกฺขสฺส จาตุทฺทเส, ปนฺนรเส วา’’ติอาทิวจนมฺปิ อุปวุตฺถกฺกเมเนว วุตฺตํ, น ติถิกฺกเมนาติ คเหตพฺพํฯ

ภณฺฑนการกวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปวารณาสงฺคหกถาวณฺณนา

[241] ‘‘ปวาเรตฺวา ปน อนฺตราปิ จาริกํ ปกฺกมิตุํ ลภนฺตี’’ติ อิมินา ปวารณาสงฺคเห กเต อนฺตรา ปกฺกมิตุกามา สงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ปวาเรตุํ ลภนฺตีติ ทสฺเสติฯ

ปวารณาสงฺคหกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปวารณากฺขนฺธกวณฺณนานโย นิฏฺฐิโตฯ

5. จมฺมกฺขนฺธโก

โสณโกฬิวิสกถาทิวณฺณนา

[242] จมฺมกฺขนฺธเก อุณฺณปาวารณนฺติ อุภโต โลมานิ อุฏฺฐาเปตฺวา กตํ อุณฺณมยํ ปาวารณํ, อุภโต กปฺปาสปิจุํ อุฏฺฐาเปตฺวา วีตปาวาโรปิ อตฺถิ, ตโต นิวตฺตนตฺถํ ‘‘อุณฺณปาวารณ’’นฺติ วุตฺตํฯ

อฑฺฒจนฺทปาสาเณติ โสปานมูเล อุปฑฺฒํ อนฺโต ปเวเสตฺวา ฐปิเต อฑฺฒปาสาเณฯ ปาฬิยํ วิหารปจฺฉายายนฺติ วิหารปจฺจนฺเต ฉายาย, วิหารสฺส วฑฺฒมานจฺฉายายนฺติปิ วทนฺติฯ

[243] โภคาติ อุปโยคตฺเถ ปจฺจตฺตวจนํฯ อจฺจายตาติ อติอายตา ขรมุจฺฉนาฯ สรวตีติ มธุรสรสํยุตฺตาฯ อติสิถิลา มนฺทมุจฺฉนาฯ วีริยสมถนฺติ วีริยสมฺปยุตฺตสมถํฯ ตตฺถ จ นิมิตฺตํ คณฺหาหีติ ตสฺมิญฺจ สมภาเว สติ ยํ อาทาเส มุขนิมิตฺตํ วิย นิมิตฺตํ อุปฺปชฺชติ, ตํ สมถนิมิตฺตํ, วิปสฺสนานิมิตฺตํ, มคฺคนิมิตฺตํ, ผลนิมิตฺตญฺจ คณฺหาหิ นิพฺพตฺเตหีติ, เอวมสฺส อรหตฺตปริโยสานํ กมฺมฏฺฐานํ กถิตํฯ

[244] ฉฐานานีติ ฉ การณานิฯ อธิมุตฺโตติ ปฏิวิชฺฌิตฺวา ฐิโตฯ เนกฺขมฺมาธิมุตฺโตติอาทิ สพฺพํ อรหตฺตวเสน วุตฺตํฯ อรหตฺตญฺหิ สพฺพกิเลเสหิ นิกฺขนฺตตฺตา เนกฺขมฺมํ, เตเหว จ ปวิวิตฺตตฺตา ปวิเวโก, พฺยาปชฺชาภาวโต อพฺยาปชฺชํ, อุปาทานสฺส ขยนฺเต อุปฺปนฺนตฺตา อุปาทานกฺขโย, ตณฺหกฺขยนฺเต อุปฺปนฺนตฺตา ตณฺหกฺขโย, สมฺโมหาภาวโต อสมฺโมโหติ จ วุจฺจติฯ

เกวลํ สทฺธามตฺตกนฺติ เกวลํ ปฏิเวธปญฺญาย อสมฺมิสฺสํ สทฺธามตฺตกํฯ ปฏิจยนฺติ ปุนปฺปุนํ กรเณน วฑฺฒิํฯ วีตราคตฺตาติ มคฺคปฏิเวเธน ราคสฺส วิคตตฺตา เอว เนกฺขมฺมสงฺขาตํ อรหตฺตํ ปฏิวิชฺฌิตฺวา สจฺฉิกตฺวา ฐิโต โหติฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโยฯ ปวิเวกาธิมุตฺโตติ ‘‘ปวิเวเก อธิมุตฺโต อห’’นฺติ เอวํ อรหตฺตํ พฺยากโรตีติ อตฺโถฯ

สีลพฺพตปรามาสนฺติ สีลญฺจ วตญฺจ ปรามสิตฺวา คหิตคฺคหณมตฺตํฯ สารโต ปจฺจาคจฺฉนฺโตติ สารภาเวน ชานนฺโตฯ อพฺยาปชฺชาธิมุตฺโตติ อพฺยาปชฺชํ อรหตฺตํ พฺยากโรติฯ