4. ปวารณากฺขนฺธโก

อผาสุวิหารกถาทิวณฺณนา

[209] ปวารณากฺขนฺธเก ปาฬิยํ ปิณฺฑาย ปฏิกฺกเมยฺยาติ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปฏิกฺกเมยฺยฯ อวกฺการปาตินฺติ อติเรกปิณฺฑปาตฐปนกํ เอกํ ภาชนํฯ อวิสยฺหนฺติ อุกฺขิปิตุํ อสกฺกุเณยฺยํฯ วิลงฺฆนํ อุกฺขิปนํ วิลงฺโฆ, โส เอว วิลงฺฆโก, หตฺเถหิ วิลงฺฆโก หตฺถวิลงฺฆโกติ อาห ‘‘หตฺถุกฺเขปเกนา’’ติฯ อถ วา วิลงฺฆเกน อุกฺเขปเกน หตฺเถนาติปิ อตฺโถ, อญฺญมญฺญํ สํสิพฺพิตหตฺเถหีติ วุตฺตํ โหติฯ

[213] สเจ ปน วุฑฺฒตโร โหตีติ ปวารณาทายโก ภิกฺขุ วุฑฺฒตโร โหติฯ เอวญฺหิ เตน ตสฺสตฺถาย ปวาริตํ โหตีติ เอตฺถ เอวํ เตน อปฺปวาริโตปิ ตสฺส สงฺฆปฺปตฺติมตฺเตน สงฺฆปวารณากมฺมํ สมคฺคกมฺมเมว โหตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ เตน จ ภิกฺขุนาติ ปวารณาทายเกน ภิกฺขุนาฯ

[234] พหูปิ สมานวสฺสา เอกโต ปวาเรตุํ ลภนฺตีติ เอกสฺมิํ สํวจฺฉเร ลทฺธูปสมฺปทตาย สมานุปสมฺปนฺนวสฺสา สพฺเพ เอกโต ปวาเรตุํ ลภนฺตีติ อตฺโถฯ

[237] ปาฬิยํ มิจฺฉาทิฏฺฐีติ ‘‘นตฺถิ ทินฺน’’นฺติอาทิ (ที. นิ. 1.171; ม. นิ. 1.445; 2.94, 95, 225; 3.91, 116, 136; สํ. นิ. 3.210; ธ. ส. 1221) นยปฺปวตฺตาฯ อนฺตคฺคาหิกาติ สสฺสตุจฺเฉทสงฺขาตสฺส อนฺตสฺส คาหิกาฯ ยํ โข ตฺวนฺติอาทีสุ ยํ ปวารณํ ฐเปสิ, ตํ ทิฏฺเฐน ฐเปสีติ ตํ-สทฺทํ อชฺฌาหริตฺวา โยเชตพฺพํฯ

[239] วตฺถุํ ปกาเสนฺโตติ ปุคฺคเล ปริสงฺกุปฺปตฺติยา นิมิตฺตภูตํ วตฺถุมตฺตํเยว สนฺธาย วุตฺตํ ฯ ยํ ปน วตฺถุํ สนฺธาย ‘‘ปุคฺคโล ปญฺญายติ, น วตฺถู’’ติ อาห, น ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ ยทิ ปน ตสฺส ภิกฺขุโน วสนฏฺฐาเน โปกฺขรณิโต มจฺฉคฺคหณาทิ ทิสฺเสยฺย, ตทา ‘‘วตฺถุ จ ปุคฺคโล จ ปญฺญายตี’’ติ วตฺตพฺพํ ภเวยฺยฯ เตนาห ‘‘ปุริมนเยเนว โจเรหี’’ติอาทิฯ ภิกฺขุโน สรีเร มาลาคนฺธญฺจ อริฏฺฐคนฺธญฺจ ทิสฺวา เอวํ ‘‘วตฺถุ จ ปุคฺคโล จ ปญฺญายตี’’ติ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ

อผาสุวิหารกถาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ภณฺฑนการกวตฺถุกถาวณฺณนา

[240] ทฺเว จาตุทฺทสิกา โหนฺตีติ ตติยปกฺเข จาตุทฺทสิยา สทฺธิํ ทฺเว จาตุทฺทสิกา โหนฺติฯ ‘‘ภณฺฑนการกานํ เตรเส วา จาตุทฺทเส วา อิเม ปนฺนรสีปวารณํ ปวาเรสฺสนฺตี’’ติ อิมินา ยถาสกํ อุโปสถกรณทิวสโต ปฏฺฐาย ภิกฺขูนํ จาตุทฺทสีปนฺนรสีโวหาโร, น จนฺทคติสิทฺธิยา ติถิยา วเสนาติ ทสฺเสติฯ กิญฺจาปิ เอวํ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ราชูนํ อนุวตฺติตุ’’นฺติ (มหาว. 186) วจนโต ปเนตฺถ โลกิยานํ ติถิํ อนุวตฺตนฺเตหิปิ อตฺตโน อุโปสถกฺกเมน จาตุทฺทสิํ ปนฺนรสิํ วา, ปนฺนรสิํ จาตุทฺทสิํ วา กโรนฺเตเหว อนุวตฺติตพฺพํ, น ปน โสฬสมทิวสํ วา เตรสมทิวสํ วา อุโปสถทิวสํ กโรนฺเตหิฯ เตเนว ปาฬิยมฺปิ ‘‘ทฺเว ตโย อุโปสเถ จาตุทฺทสิเก กาตุ’’นฺติ วุตฺตํฯ อญฺญถา ทฺวาทสิยํ, เตรสิยํ วา อุโปสโถ กาตพฺโพติ วตฺตพฺพโตฯ ‘‘สกิํ ปกฺขสฺส จาตุทฺทเส, ปนฺนรเส วา’’ติอาทิวจนมฺปิ อุปวุตฺถกฺกเมเนว วุตฺตํ, น ติถิกฺกเมนาติ คเหตพฺพํฯ

ภณฺฑนการกวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปวารณาสงฺคหกถาวณฺณนา

[241] ‘‘ปวาเรตฺวา ปน อนฺตราปิ จาริกํ ปกฺกมิตุํ ลภนฺตี’’ติ อิมินา ปวารณาสงฺคเห กเต อนฺตรา ปกฺกมิตุกามา สงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ปวาเรตุํ ลภนฺตีติ ทสฺเสติฯ

ปวารณาสงฺคหกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปวารณากฺขนฺธกวณฺณนานโย นิฏฺฐิโตฯ