เอวํ ปฐมสตฺตาเห อรุณํ อนุฏฺฐาเปตฺวา คมเน อนุญฺญาเตปิ ตโต ปเรสุ สตฺตาเหสุ อาคตสฺส อรุณํ อนุฏฺฐาเปตฺวา คมนํ น วฏฺฏตีติ นิฏฺฐเมตฺถ คนฺตพฺพํฯ อิธ อาหฏนฺติ วิหารโต พหิ อาคตฏฺฐาเน อานีตํฯ

อนฺตราเยอนาปตฺติวสฺสจฺเฉทกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

วชาทีสุ วสฺสูปคมนกถาวณฺณนา

[203] อุปคนฺตุํ 68 น วฏฺฏตีติ กุฏิกาทีนํ อภาเวน ‘‘อิธ วสฺสํ อุเปมี’’ติ เอวํ วจีเภทํ กตฺวา อุปคนฺตุํ น วฏฺฏติฯ

[204] ปาฬิยํ ปิสาจิลฺลิกาติ ปิสาจทารกาฯ ปวิสนทฺวารํ โยเชตฺวาติ สกวาฏทฺวารํ กตฺวาฯ รุกฺขํ ฉินฺทิตฺวาติ สุสิรฏฺฐานสฺส อุปริภาคํ ฉินฺทิตฺวาฯ ขาณุมตฺถเกติ สุสิรขาณุมตฺถเกฯ ฏงฺกิตมญฺโจ นาม ทีเฆ มญฺจปาเท วิชฺฌิตฺวา อฏนิโย ปเวเสตฺวา กโต, โส เหฏฺฐุปริยวเสน ปญฺญตฺโตปิ ปุริมสทิโสว โหติ, ตํ สุสาเน, เทวตาฐาเน จ ฐเปนฺติฯ จตุนฺนํ ปาสาณานํ อุปริ ปาสาณผลเก อตฺถริตฺวา กตเคหมฺปิ ‘‘ฏงฺกิตมญฺโจ’’ติ วุจฺจติฯ

วชาทีสุวสฺสูปคมนกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อธมฺมิกกติกาทิกถาวณฺณนา

[205] มหาวิภงฺเคติ จตุตฺถปาราชิกวณฺณนายํฯ ปรโต เสนาสนกฺขนฺธเกปิ อธมฺมิกํ กติกวตฺตํ อาวิ ภวิสฺสติ เอวฯ

[207] ยสฺมา นานาสีมายํ ทฺวีสุ อาวาเสสุ วสฺสํ อุปคจฺฉนฺตสฺส ‘‘ทุติเย วสิสฺสามี’’ติ อุปจารโต นิกฺขนฺตมตฺเต ปฐโม เสนาสนคฺคาโห ปฏิปฺปสฺสมฺภติฯ ตสฺมา ปาฬิยํ ‘‘ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมิกา จ น ปญฺญายตี’’ติ ปฐมํ เสนาสนคฺคาหํ สนฺธาย วุตฺตํฯ

ทุติเย เสนาสนคฺคาเห ปน ปุริมิกา ปญฺญายเตว, ตตฺเถว เตมาสํ วสนฺโต ปุริมวสฺสํวุตฺโถ เอว โหติ, ตโต วา ปน ทุติยทิวสาทีสุ ‘‘ปฐมเสนาสเน วสิสฺสามี’’ติ อุปจาราติกฺกเม ปุริมิกาปิ น ปญฺญายตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ

[208] ปาฬิยํ ‘‘โส สตฺตาหํ อนาคตาย ปวารณาย สกรณีโย ปกฺกมตี’’ติ วุตฺตตฺตา ปวารณาทิวเสปิ สตฺตาหกรณียํ วินา คนฺตุํ น วฏฺฏตีติ เวทิตพฺพํฯ โกมุทิยา จาตุมาสินิยาติ ปจฺฉิม-กตฺติกปุณฺณมายฯ สา หิ ตสฺมิํ กาเล กุมุทานํ อตฺถิตาย โกมุที, จตุนฺนํ วสฺสิกมาสานํ ปริโยสานตฺตา จาตุมาสินีติ จ วุจฺจติฯ

อธมฺมิกกติกาทิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

วสฺสูปนายิกกฺขนฺธกวณฺณนานโย นิฏฺฐิโตฯ

4. ปวารณากฺขนฺธโก

อผาสุวิหารกถาทิวณฺณนา

[209] ปวารณากฺขนฺธเก ปาฬิยํ ปิณฺฑาย ปฏิกฺกเมยฺยาติ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปฏิกฺกเมยฺยฯ อวกฺการปาตินฺติ อติเรกปิณฺฑปาตฐปนกํ เอกํ ภาชนํฯ อวิสยฺหนฺติ อุกฺขิปิตุํ อสกฺกุเณยฺยํฯ วิลงฺฆนํ อุกฺขิปนํ วิลงฺโฆ, โส เอว วิลงฺฆโก, หตฺเถหิ วิลงฺฆโก หตฺถวิลงฺฆโกติ อาห ‘‘หตฺถุกฺเขปเกนา’’ติฯ อถ วา วิลงฺฆเกน อุกฺเขปเกน หตฺเถนาติปิ อตฺโถ, อญฺญมญฺญํ สํสิพฺพิตหตฺเถหีติ วุตฺตํ โหติฯ

[213] สเจ ปน วุฑฺฒตโร โหตีติ ปวารณาทายโก ภิกฺขุ วุฑฺฒตโร โหติฯ เอวญฺหิ เตน ตสฺสตฺถาย ปวาริตํ โหตีติ เอตฺถ เอวํ เตน อปฺปวาริโตปิ ตสฺส สงฺฆปฺปตฺติมตฺเตน สงฺฆปวารณากมฺมํ สมคฺคกมฺมเมว โหตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ เตน จ ภิกฺขุนาติ ปวารณาทายเกน ภิกฺขุนาฯ

[234] พหูปิ สมานวสฺสา เอกโต ปวาเรตุํ ลภนฺตีติ เอกสฺมิํ สํวจฺฉเร ลทฺธูปสมฺปทตาย สมานุปสมฺปนฺนวสฺสา สพฺเพ เอกโต ปวาเรตุํ ลภนฺตีติ อตฺโถฯ

[237] ปาฬิยํ มิจฺฉาทิฏฺฐีติ ‘‘นตฺถิ ทินฺน’’นฺติอาทิ (ที. นิ. 1.171; ม. นิ. 1.445; 2.94, 95, 225; 3.91, 116, 136; สํ. นิ. 3.210; ธ. ส. 1221) นยปฺปวตฺตาฯ อนฺตคฺคาหิกาติ สสฺสตุจฺเฉทสงฺขาตสฺส อนฺตสฺส คาหิกาฯ ยํ โข ตฺวนฺติอาทีสุ ยํ ปวารณํ ฐเปสิ, ตํ ทิฏฺเฐน ฐเปสีติ ตํ-สทฺทํ อชฺฌาหริตฺวา โยเชตพฺพํฯ

[239] วตฺถุํ ปกาเสนฺโตติ ปุคฺคเล ปริสงฺกุปฺปตฺติยา นิมิตฺตภูตํ วตฺถุมตฺตํเยว สนฺธาย วุตฺตํ ฯ ยํ ปน วตฺถุํ สนฺธาย ‘‘ปุคฺคโล ปญฺญายติ, น วตฺถู’’ติ อาห, น ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ ยทิ ปน ตสฺส ภิกฺขุโน วสนฏฺฐาเน โปกฺขรณิโต มจฺฉคฺคหณาทิ ทิสฺเสยฺย, ตทา ‘‘วตฺถุ จ ปุคฺคโล จ ปญฺญายตี’’ติ วตฺตพฺพํ ภเวยฺยฯ เตนาห ‘‘ปุริมนเยเนว โจเรหี’’ติอาทิฯ ภิกฺขุโน สรีเร มาลาคนฺธญฺจ อริฏฺฐคนฺธญฺจ ทิสฺวา เอวํ ‘‘วตฺถุ จ ปุคฺคโล จ ปญฺญายตี’’ติ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ

อผาสุวิหารกถาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ