อธมฺมกมฺมปฏิกฺโกสนาทิกถาวณฺณนา

[155] นววิธนฺติ สงฺฆคณปุคฺคเลสุ ตโย, สุตฺตุทฺเทสปาริสุทฺธิอธิฏฺฐานวเสน ตโย, จาตุทฺทสีปนฺนรสีสามคฺคีวเสน ตโยติ นววิธํฯ จตุพฺพิธนฺติ อธมฺเมนวคฺคาทิ จตุพฺพิธํฯ ทุวิธนฺติ ภิกฺขุภิกฺขุนิปาติโมกฺขวเสน ทุวิธํ ปาติโมกฺขํฯ นววิธนฺติ ภิกฺขูนํ ปญฺจ, ภิกฺขุนีนํ จตฺตาโรติ นววิธํ ปาติโมกฺขุทฺเทสํฯ

อธมฺมกมฺมปฏิกฺโกสนาทิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปกฺขคณนาทิอุคฺคหณานุชานนกถาทิวณฺณนา

[156] กติมีติ ติถิ-สทฺทาเปกฺขํ อิตฺถิลิงฺคํ ทฏฺฐพฺพํฯ

[163] อุตุวสฺเสเยวาติ เหมนฺตคิมฺเหสุเยวฯ

[164] วิญฺญาเปตีติ เอตฺถ มนสา จินฺเตตฺวา กายวิการกรณเมว วิญฺญาปนนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ ปาฬิยํ อญฺญสฺส ทาตพฺพา ปาริสุทฺธีติ ปาริสุทฺธิทายเกน ปุน อญฺญสฺส ภิกฺขุโน สนฺติเก ทาตพฺพาฯ ‘‘ภูตํเยว วา สามเณรภาวํ อาโรเจตี’’ติ วุตฺตตฺตา อูนวีสติวสฺสกาเล อุปสมฺปนฺนสฺส, อนฺติมวตฺถุอชฺฌาปนฺนสิกฺขาปจฺจกฺขาตาทีนํ วา ยาว ภิกฺขุปฏิญฺญา วตฺตติ, ตาว เตหิ อาหฏาปิ ฉนฺทปาริสุทฺธิ อาคจฺฉติฯ ยทา ปน เต อตฺตโน สามเณราทิภาวํ ปฏิชานนฺติ, ตโต ปฏฺฐาเยว นาคจฺฉตีติ ทสฺสิตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ ปาฬิยมฺปิ หิ ‘‘ทินฺนาย ปาริสุทฺธิยา สงฺฆปฺปตฺโต วิพฺภมติ…เป.… ปณฺฑโก ปฏิชานาติฯ ติรจฺฉานคโต ปฏิชานาติฯ อุภโตพฺยญฺชนโก ปฏิชานาติ, อาหฏา โหติ ปาริสุทฺธี’’ติ วุตฺตตฺตา ปณฺฑกาทีนมฺปิ ภิกฺขุปฏิญฺญาย วตฺตมานกาเลสุ ฉนฺทปาริสุทฺธิยา อาคมนํ สิทฺธเมวฯ เตนาห ‘‘เอส นโย สพฺพตฺถา’’ติฯ อุมฺมตฺตกขิตฺตจิตฺตเวทนาฏฺฏานํ ปน ปกตตฺตา อนฺตรามคฺเค อุมฺมตฺตกาทิภาเว ปฏิญฺญาเตปิ เตสํ สงฺฆปฺปตฺตมตฺเตเนว ฉนฺทาทิ อาคจฺฉตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ

‘‘ภิกฺขูนํ หตฺถปาส’’นฺติ อิมินา คณปุคฺคเลสุ ฉนฺทปาริสุทฺธิยา อนาคมนํ ทสฺเสติฯ ‘‘สงฺฆปฺปตฺโต’’ติ หิ ปาฬิยํ วุตฺตํฯ พิฬาลสงฺขลิกปาริสุทฺธีติ พิฬาลคีวาย พนฺธนสงฺขลิกสทิสา ปาริสุทฺธิ นาม, ยถา สงฺขลิกา พิฬาเล อาคจฺฉนฺเต เอว อาคจฺฉติ, น อนาคจฺฉนฺเต ตปฺปฏิพทฺธตฺตา, เอวมยํ ปาริสุทฺธิปีติ อตฺโถฯ

อถ วา ยถา สงฺขลิกาย ปฐมวลยํ ทุติยวลยํ ปาปุณาติ, น ตติยวลยํ, เอวมยมฺปีติ อธิปฺปาโยฯ อุปลกฺขณมตฺตญฺเจตฺถ พิฬาล-คฺคหณํ ทฏฺฐพฺพํฯ

ปกฺขคณนาทิอุคฺคหณานุชานนกถาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ฉนฺททานกถาทิวณฺณนา

[165] ปาฬิยํ ‘‘สนฺติ สงฺฆสฺส กรณียานี’’ติ วตฺตพฺเพ วจนวิปลฺลาเสน ‘‘กรณีย’’นฺติ วุตฺตํฯ

[167] ‘‘ตสฺส สมฺมุติทานกิจฺจํ นตฺถี’’ติ อิทํ ปาฬิยํ เอกทา สรนฺตสฺเสว สมฺมุติทานสฺส วุตฺตตฺตา เอกทา อสรนฺตสฺส สมฺมุติอภาเวปิ ตสฺส อนาคมนํ วคฺคกมฺมาย น โหตีติ วุตฺตํฯ เกจิ ปน ‘‘โสปิ หตฺถปาเสว อาเนตพฺโพ’’ติ วทนฺติ, ตํ น คเหตพฺพํฯ

[168] สงฺฆสนฺนิปาตโต ปฐมํ กาตพฺพํ ปุพฺพกรณํฯ สงฺฆสนฺนิปาเต กาตพฺพํ ปุพฺพกิจฺจนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ ปาฬิยํ โน เจ อธิฏฺฐเหยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ เอตฺถ อสญฺจิจฺจ อสติยา อนาปตฺติฯ ยถา เจตฺถ, เอวํ อุปริปิฯ ยตฺถ ปน อจิตฺตกาปตฺติ อตฺถิ, ตตฺถ วกฺขามฯ

[169] ‘‘ปญฺญตฺตํ โหตี’’ติ อิมินา ‘‘น สาปตฺติเกน อุโปสโถ กาตพฺโพ’’ติ วิสุํ ปฏิกฺเขปาภาเวปิ ยถาวุตฺตสุตฺตสามตฺถิยโต ปญฺญตฺตเมวาติ ทสฺเสติฯ อิมินา เอว นเยน –

‘‘อฏฺฐานเมตํ, ภิกฺขเว, อนวกาโส ยํ ตถาคโต อปริสุทฺธาย ปริสาย อุโปสถํ กเรยฺย, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิเสยฺยา’’ติ (จูฬว. 386; อ. นิ. 8.20; อุทา. 45) –

อาทิสุตฺตนยโต จ อลชฺชีหิปิ สทฺธิํ อุโปสถกรณมฺปิ ปฏิกฺขิตฺตเมว อลชฺชินิคฺคหตฺถตฺตา สพฺพสิกฺขาปทานนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ ‘‘ปาริสุทฺธิทานปญฺญาปเนนา’’ติ อิมินา สาปตฺติเกน ปาริสุทฺธิปิ น ทาตพฺพาติ ทีปิตํ โหติฯ