ทาสวตฺถุกถาวณฺณนา

[97] ‘‘ทาสจาริตฺตํ อาโรเปตฺวา กีโต’’ติ อิมินา ทาสภาวปริโมจนตฺถาย กีตกํ นิวตฺเตติฯ ตาทิโส หิ ธนกฺกีโตปิ อทาโส เอวฯ ตตฺถ ตตฺถ จาริตฺตวเสนาติ ตสฺมิํ ตสฺมิํ ชนปเท ทาสปณฺณชฺฌาปนาทินา อทาสกรณนิยาเมนฯ อภิเสกาทีสุ สพฺพพนฺธนานิ โมจาเปนฺติ, ตํ สนฺธาย ‘‘สพฺพสาธารเณนา’’ติ วุตฺตํฯ

สยเมว ปณฺณํ อาโรเปนฺติ, น วฏฺฏตีติ ตา ภุชิสฺสิตฺถิโย ‘‘มยมฺปิ วณฺณทาสิโย โหมา’’ติ อตฺตโน รกฺขณตฺถาย สยเมว ราชูนํ ทาสิปณฺเณ อตฺตโน นามํ ลิขาเปนฺติ, ตาสํ ปุตฺตาปิ ราชทาสาว โหนฺติ, ตสฺมา เต ปพฺพาเชตุํ น วฏฺฏติฯ เตหิ อทินฺนา น ปพฺพาเชตพฺพาติ ยตฺตกา เตสํ สามิโน, เตสุ เอเกน อทินฺเนปิ น ปพฺพาเชตพฺพาฯ

ภุชิสฺเส ปน กตฺวา ปพฺพาเชตุํ วฏฺฏตีติ ยสฺส วิหารสฺส เต อารามิกา ทินฺนา, ตสฺมิํ วิหาเร สงฺฆํ ญาเปตฺวา ผาติกมฺเมน ธนานิ ทตฺวา ภุชิสฺเส กตฺวา ปพฺพาเชตุํ วฏฺฏติฯ ตกฺกํ สีเส อาสิตฺตกสทิสาว โหนฺตีติ เกสุจิ ชนปเทสุ อทาเส กโรนฺตา ตกฺกํ สีเส อาสิญฺจนฺติ, เตน กิร เต อทาสา โหนฺติ, เอวมิทมฺปิ อารามิกวจเนน ทานมฺปีติ อธิปฺปาโยฯ ตถา ทินฺเนปิ สงฺฆสฺส อารามิกทาโส เอวาติ ‘‘เนว ปพฺพาเชตพฺโพ’’ติ วุตฺตํฯ ‘‘ตาวกาลิโก นามา’’ติ วุตฺตตฺตา กาลปริจฺเฉทํ กตฺวา วา ปจฺฉาปิ คเหตุกามตาย วา ทินฺนํ สพฺพํ ตาวกาลิกเมวาติ คเหตพฺพํฯ นิสฺสามิกทาโส นาม ยสฺส สามิกุลํ อญฺญาติกํ มรเณน ปริกฺขีณํ, น โกจิ ตสฺส ทายาโท, โส ปน สมานชาติเกหิ วา นิวาสคามวาสีหิ วา อิสฺสเรหิ วา ภุชิสฺโส กโตว ปพฺพาเชตพฺโพฯ เทวทาสาปิ ทาสา เอวฯ เต หิ กตฺถจิ เทเส ราชทาสา โหนฺติ, กตฺถจิ วิหารทาสา, ตสฺมา ปพฺพาเชตุํ น วฏฺฏติฯ ทาสมฺปิ ปพฺพาเชตฺวา สามิเก ทิสฺวา ปฏิจฺฉาทนตฺถํ อปเนนฺโต ปทวาเรน อทินฺนาทานาปตฺติยา กาเรตพฺโพ, ทาสสฺส ปน ปลายโต อนาปตฺติฯ

ทาสวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

กมฺมารภณฺฑุวตฺถาทิกถาวณฺณนา

[98] ภณฺฑุกมฺมาปุจฺฉานาทิกถายํ กมฺมารภณฺฑูติ ทหรตาย อโมฬิพนฺโธ มุณฺฑิกสีโส กมฺมารทารโก เอว วุตฺโตฯ ตุลาธารมุณฺฑโกติ เอตฺถ ตุลาธาราติ ตมฺพสุวณฺณาทีนํ ตุลํ หตฺเถน ธาเรตีติ กมฺมารา ‘‘ตุลาธารา’’ติ วุตฺตา, เตสุ เอโก มุณฺฑิกสีโส ทหโรติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘ปญฺจสิโข ตรุณทารโก’’ติฯ เอกาว สิขา ปญฺจ เวณิโย กตฺวา พนฺธเนน ปญฺจสิขาติ วุจฺจติ, สา เอตสฺส อตฺถีติ ปญฺจสิโข, ตสฺส สิขํ ฉินฺทนฺตา กญฺจิ ภิกฺขุํ อชานาเปตฺวาว ปพฺพาเชสุํฯ เตน ภณฺฑุกมฺมาปโลกนํ อนุญฺญาตํฯ สีมาปริยาปนฺเนติ พทฺธสีมาย สติ ตทนฺโตคเธ, อสติ อุปจารสีมนฺโตคเธติ อตฺโถฯ เอตฺถ จ กิญฺจาปิ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สงฺฆํ อปโลเกตุํ ภณฺฑุกมฺมายา’’ติ เอตฺตกเมว วุตฺตํ, น ปน อนปโลเกนฺตสฺส อาปตฺติ วุตฺตา, ตถาปิ อฏฺฐกถายํ ‘‘สพฺเพ อาปุจฺฉิตา อมฺเหหีติสญฺญิโน…เป.… ปพฺพาเชนฺตสฺสปิ อนาปตฺตี’’ติ วุตฺตตฺตา สญฺจิจฺจ อนาปุจฺฉา เกเส โอหาเรนฺตสฺส ทุกฺกฏเมวาติ ทฏฺฐพฺพํฯ เกโสโรปนมฺปิ สมณปพฺพชนโวหารํ ลภตีติ อาห ‘‘อิมสฺส สมณกรณ’’นฺติอาทิฯ เอกสิขามตฺตธโรติ เอตฺถ เอเกน เกเสน สิขา เอกสิขาติ วทนฺติ, อปฺปเกสาว สิขา เอวํ วุตฺตาติ คเหตพฺพาฯ เอกเกสมฺปิ ปน อนาปุจฺฉา ฉินฺทิตุํ น วฏฺฏติเยวฯ

[100] วามหตฺเถนาติ ทกฺขิณหตฺเถน ภุญฺชนโต วุตฺตํฯ

[103-4] นิสฺสยมุจฺจนกสฺส วตฺเตสุ ปญฺจกฉกฺเกสุ ปน ‘‘อุภยานิ โข ปนสฺส ปาติโมกฺขานิ…เป.… อนุพฺยญฺชนโส’’ติ เอตฺถ สพฺโพปิ จายํ ปเภโท มาติกาฏฺฐกถายํ ญาตายํ ญาโต โหติฯ ‘‘อาปตฺติํ ชานาติ, อนาปตฺติํ ชานาตี’’ติ อิทญฺจ อตฺตนา ญาตฏฺฐาเนสุ อาปตฺตาทิํ สนฺธาย วุตฺตนฺติ น คเหตพฺพํฯ

กมฺมารภณฺฑุวตฺถาทิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ