ชนฺตาฆรญฺหิ นาม หิมปาตพหุเลสุ เทเสสุ ตปฺปจฺจยโรคปีฬาทินิวารณตฺถํ สรีรเสทาปนฏฺฐานํฯ ตตฺถ กิร อนฺธการปฏิจฺฉนฺนตาย พหูปิ เอกโต ปวิสิตฺวา จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา อคฺคิตาปปริหาราย มตฺติกาย มุขํ ลิมฺปิตฺวา สรีรํ ยาวทตฺถํ เสเทตฺวา จุณฺณาทีหิ อุพฺพฏฺเฏตฺวา นหายนฺติฯ เตเนว ปาฬิยํ ‘‘จุณฺณํ สนฺเนตพฺพ’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ อุลฺโลกนฺติ อุทฺธํ โอโลกนฏฺฐานํฯ อุปริภาคนฺติ อตฺโถฯ

อญฺญตฺถ เนตพฺโพติ ยตฺถ วิหรโต สาสเน อนภิรติ อุปฺปนฺนา, ตโต อญฺญตฺถ กลฺยาณมิตฺตาทิสมฺปตฺติยุตฺตฏฺฐาเน เนตพฺโพฯ วิสภาคปุคฺคลานนฺติ ลชฺชิโน วา อลชฺชิโน วา อุปชฺฌายสฺส อวฑฺฒิกาเม สนฺธาย วุตฺตํฯ สเจ ปน อุปชฺฌาโย อลชฺชี โอวาทมฺปิ น คณฺหาติ, ลชฺชิโน จ เอตสฺส วิสภาคา โหนฺติ, ตตฺถ อุปชฺฌายํ วิหาย ลชฺชีเหว สทฺธิํ อามิสาทิปริโภโค กาตพฺโพฯ อุปชฺฌายาทิภาโว เหตฺถ น ปมาณนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ ปริเวณํ คนฺตฺวาติ อุปชฺฌายสฺส ปริเวณํ คนฺตฺวาฯ ‘‘น สุสาน’’นฺติ อิทํ อุปลกฺขณํ, อุปจารสีมโต พหิ คนฺตุกาเมน อนาปุจฺฉา คนฺตุํ น วฏฺฏติฯ

อุปชฺฌายวตฺตกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สทฺธิวิหาริกวตฺตกถาวณฺณนา

[67] สทฺธิวิหาริกวตฺตกถายํ สงฺคเหตพฺโพ อนุคฺคเหตพฺโพติอาทีสุ อนาทริยํ ปฏิจฺจ ธมฺมามิเสหิ อสงฺคณฺหนฺตานํ อาจริยุปชฺฌายานํ ทุกฺกฏํ วตฺตเภทตฺตาฯ เตเนว ปริวาเรปิ ‘‘นเทนฺโต อาปชฺชตี’’ติ (ปริ. 322) วุตฺตํฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

สทฺธิวิหาริกวตฺตกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นสมฺมาวตฺตนาทิกถาวณฺณนา

[68] นสมฺมาวตฺตนาทิกถายํ วตฺตํ น ปูเรยฺยาติ ‘‘วตฺตกรณกาโล’’ติ วตฺถุวิชานนวเสน ญตฺวา มานโกสชฺชาทิวเสน วา อุปชฺฌายาทีสุ อนาทเรน วา ‘‘อกาตุํ น วฏฺฏตี’’ติ อชานนตาย วา น กเรยฺย, ทุกฺกฏเมวฯ อสญฺจิจฺจ อสติยาติอาทีหิ จ อกโรนฺตสฺส ปน อนาปตฺติฯ สพฺพานิ หิ วตฺตานิ เสขิยาเนว, ตสฺมา เสขิเยสุ วุตฺตนเยเนเวตฺถ สพฺโพปิ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพฯ เคหสฺสิตเปมนฺติ เมตฺตาเปมํฯ

สาทิยนํ วา อสาทิยนํ วา น ชานาตีติ ‘‘มยิ สาทิยนฺเต อกโรนฺตานํ อาปตฺติ โหติ, ปฏิกฺขิปิตฺวา อสาทิยนฺเต อาปตฺติ น โหตี’’ติ เอวํ น ชานาตีติ อตฺโถฯ ‘‘เตสุ เอโก วตฺตสมฺปนฺโน ภิกฺขุ…เป.… เตสํ อนาปตฺตี’’ติ วจนโต สเจ โกจิ ‘‘ตุมฺหากํ สทฺธิวิหาริเก, อนฺเตวาสิเก วา คิลาเน อุปฏฺฐหิสฺสามิ, โอวาทานุสาสนิอาทิกํ สพฺพํ กตฺตพฺพํ กริสฺสามี’’ติ วทติ, เต วา สทฺธิวิหาริกาทโย ‘‘อปฺโปสฺสุกฺกา โหถา’’ติ วทนฺติ, วตฺตํ วา น สาทิยนฺติ, อาจริยุปชฺฌายานมฺปิ อนาปตฺติฯ

นสมฺมาวตฺตนาทิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ราธพฺราหฺมณวตฺถุกถาวณฺณนา

[69] ราธพฺราหฺมณวตฺถุสฺมิํ ปาฬิยํ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโตติ สกลสรีเร สญฺชาตปณฺฑุวณฺโณฯ ปณฺฑุวณฺณสฺส สกลสรีเร พฺยาปิตภาวทสฺสนตฺถญฺหิ วิจฺฉาวจนํ กตํฯ อธิการนฺติ อุปการํฯ กตเวทิโนติ อตฺตโน กตํ อุปการํ ปฏิกิริยาย ญาปกาฯ อุปสมฺปทากมฺมวาจาย ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ ปริโยสาเน วกฺขามฯ ปริมณฺฑเลหีติ ปริปุณฺเณหิฯ

[71-73] ปณฺณตฺติวีติกฺกมนฺติ สิกฺขาปทวีติกฺกมํฯ ปาฬิยํ ปิณฺฑิยาโลปโภชนนฺติ ชงฺฆปิณฺฑิมํสพเลน จริตฺวา อาโลปาโลปวเสน ปริยิฏฺฐโภชนํฯ อติเรกลาโภติ ภิกฺขาหารโต อธิกลาโภฯ สงฺฆภตฺตาทีนํ วิภาโค เสนาสนกฺขนฺธเก อาวิ ภวิสฺสติฯ วิหาโรติ ติณกุฏิกาทิสหิโต ปาการปริจฺฉินฺโน สกโล สงฺฆาราโมฯ อฑฺฒโยโคติ เอกสาโล ทีฆปาสาโทฯ หตฺถิปิฏฺฐิครุฬสณฺฐาโน ทีฆปาสาโทติปิ วทนฺติฯ