[22-23] ตสฺมา ติหาติ เอตฺถ ติหาติ นิปาตมตฺตํ, ตสฺมาติ อตฺโถฯ นิพฺพินฺทตีติ วุฏฺฐานคามินิวิปสฺสนาวเสน อุกฺกณฺฐติฯ วิรชฺชตีติ จตุนฺนํ มคฺคานํ วเสน น รชฺชติฯ วิมุจฺจตีติ ผลวเสน วิมุจฺจติฯ วิมุตฺตสฺมินฺติอาทิ ปจฺจเวกฺขณญาณทสฺสนํฯ พฺรหฺมจริยนฺติ มคฺคพฺรหฺมจริยํฯ กรณียํ จตูสุ สจฺเจสุ จตูหิ มคฺเคหิ ปจฺเจกํ กตฺตพฺพํ ปริญฺญาทิวเสน โสฬสวิธํ กิจฺจํฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ อิตฺถภาวาย โสฬสกิจฺจภาวาย, กิเลสกฺขยาย วา อปรํ ปุน มคฺคภาวนากิจฺจํ เม นตฺถีติ ปชานาติฯ อถ วา อิตฺถตฺตายาติ อิตฺถภาวโต วตฺตมานกฺขนฺธสนฺตานโต อปรํ ขนฺธสนฺตานํ มยฺหํ น ภวิสฺสตีติ อตฺโถฯ

ปพฺพชฺชากถาวณฺณนา

[15] อาฬมฺพรนฺติ ปณวํฯ วิเกสิกนฺติ วิปฺปกิณฺณเกสํฯ วิกฺเขฬิกนฺติ วิสฺสนฺทมานลาลํ ฯ สุสานํ มญฺเญติ สุสานํ วิย อทฺทส สกํ ปริชนนฺติ สมฺพนฺโธฯ อุทานํ อุทาเนสีติ สํเวควสปฺปวตฺตํ วจนํ นิจฺฉาเรสิฯ อุปสฺสฏฺฐนฺติ ทุกฺเขน สมฺมิสฺสํ, ทุกฺโขติณฺณํ สพฺพสตฺตกายชาตนฺติ อตฺโถฯ

[26] อิทํ โข ยสาติ ภควา นิพฺพานํ สนฺธายาหฯ อนุปุพฺพิํ กถนฺติ อนุปฏิปาฏิกถํฯ อาทีนวนฺติ โทสํฯ โอการนฺติ นิหีนตา นิหีนชนเสวิตตฺตาฯ สํกิเลสนฺติ เตหิ สตฺตานํ สํกิเลสนํ, สํกิเลสวิสยนฺติ วา อตฺโถฯ กลฺลจิตฺตนฺติ อโรคจิตฺตํฯ สามํ อตฺตนาว อุกฺกํโส อุกฺขิปนํ เอติสฺสนฺติ สามุกฺกํสิกา, สจฺจเทสนาฯ ตสฺสา สรูปทสฺสนํ ‘‘ทุกฺข’’นฺติอาทิฯ

[27] อสฺสทูเตติ อสฺสอารุฬฺเห ทูเตฯ อิทฺธาภิสงฺขารนฺติ อิทฺธิกิริยํฯ อภิสงฺขเรสิ อกาสิฯ

[28] ยถาทิฏฺฐนฺติ ปฐมมคฺเคน ทิฏฺฐํ จตุสฺสจฺจภูมิํ เสสมคฺคตฺตเยน ปจฺจเวกฺขนฺตสฺส, ปสฺสนฺตสฺสาติ อตฺโถฯ มาตุ โน ชีวิตนฺติ เอตฺถ โนติ นิปาตมตฺตํ, มาตุ ชีวิตนฺติ อตฺโถฯ ยสสฺส ขีณาสวตฺตา ‘‘เอหิ ภิกฺขุ, สฺวากฺขาโต ธมฺโม, จร พฺรหฺมจริย’’นฺติ เอตฺตเกเนว ภควา อุปสมฺปทํ อทาสิฯ ขีณาสวานญฺหิ เอตฺตเกเนว อุปสมฺปทา อนุญฺญาตา ปุพฺเพว ทุกฺขสฺส ปริกฺขีณตฺตาฯ จร พฺรหฺมจริยนฺติ สาสนพฺรหฺมจริยสงฺขาตํ สิกฺขาปทปูรณํ สนฺธาย วุตฺตํ, น มคฺคพฺรหฺมจริยํฯ