[584] อุกฺขิตฺตจีวโร หุตฺวาติ กฏิโต อุทฺธํ กายพนฺธนาทิทสฺสนวเสเนวุกฺขิปนํ สนฺธาย วุตฺตํ ปิณฺฑาย จรโต ปตฺตคฺคหณาทิมตฺตสฺส อนุญฺญาตตฺตาฯ เตเนว ‘‘นิสินฺนกาเล ปน ธมกรณ’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ นิสินฺนกาเล หิ ขนฺเธ ลคฺคปตฺตตฺถวิกาทิโต ธมกรณํ นีหรนฺตสฺส กฏิโต อุทฺธมฺปิ ทิสฺสติ, ตถา อทสฺเสตฺวา นีหริตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ อาสเน นิสีทนฺตสฺสาปิ จ ปารุปิตจีวรํ กิญฺจิ อุกฺขิปิตฺวา สงฺฆาฏิํ ชงฺฆปิณฺเฑหิ อนุกฺขิปิตฺวาว นิสีทิตพฺพํฯ อิมสฺมิญฺเญว ปน สิกฺขาปเท ‘‘วาสูปคตสฺสา’’ติ วุตฺตตฺตา นิสีทนปฏิสํยุตฺเตสุ ฉฏฺฐอฏฺฐเมสุ อวุตฺตตฺตา วาสูปคเตนาปิ สุสํวุเตน โอกฺขิตฺตจกฺขุนาว นิสีทิตพฺพํฯ เตเนว มาติกาฏฺฐกถายมฺปิ เตสํ วิเสสํ อวตฺวา อิเธว ‘‘วาสูปคตสฺส ปน อนาปตฺตี’’ติ (กงฺขา. อฏฺฐ. อุกฺขิตฺตกสิกฺขาปทวณฺณนา) วุตฺตาฯ

ปริมณฺฑลวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อุชฺชคฺฆิกวคฺควณฺณนา

[586] ทุติยวคฺคาทิอุชฺชคฺฆิกอปฺปสทฺเทสุ นิสีทนปฏิสํยุตฺเตสุปิ วาสูปคตสฺส อนาปตฺติ น วุตฺตา, กายปฺปจาลกาทีสุ เอว ปน วุตฺตาฯ ปาฬิโปตฺถเกสุ ปเนตํ เกสุจิ เปยฺยาเลน พฺยาโมหิตตฺตา น สุฏฺฐุ วิญฺญายติฯ ยตฺถ จ อนฺตรฆเร ธมฺมํ วา เทเสนฺตสฺส, ปาติโมกฺขํ วา อุทฺทิสนฺตสฺส มหาสทฺเทน ยาวปริสสาวเนปิ อนาปตฺติ เอวาติ ทฏฺฐพฺพํ ตถา อานนฺทตฺเถรมหินฺทตฺเถราทีหิ อาจริตตฺตาฯ

อุชฺชคฺฆิกวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ขมฺภกตวคฺควณฺณนา

[603] ปตฺเต คหณสญฺญา อสฺส อตฺถีติ ปตฺตสญฺญีติ อิมมตฺถํ ทสฺเสตุํ ‘‘ปตฺเต สญฺญํ กตฺวา’’ติ วุตฺตํฯ

[604] โอโลณีติ เอกา พฺยญฺชนวิกติฯ กญฺชิกตกฺกาทิรโสติ เกจิฯ มํสรสาทีนีติ อาทิ-สทฺเทน อวเสสา สพฺพาปิ พฺยญฺชนวิกติ สงฺคหิตาฯ

[605] สมภริตนฺติ รจิตํฯ เหฏฺฐา โอโรหตีติ สมนฺตา โอกาสสมฺภวโต หตฺเถน สมํ กริยมานํ เหฏฺฐา ภสฺสติฯ ปตฺตมตฺถเก ฐปิตานิ ปูวานิ เอว วฏํสกากาเรน ฐปิตตฺตา ‘‘ปูววฏํสก’’นฺติ วุตฺตานิฯ เกจิ ปน ‘‘ปตฺตํ คเหตฺวา ถูปีกตํ ปิณฺฑปาตํ รจิตฺวา ทิยฺยมานเมว คณฺหโต อาปตฺติ, หตฺถคเต เอว ปน ปตฺเต ทิยฺยมาเน ถูปีกตมฺปิ คเหตุํ วฏฺฏตี’’ติ วทนฺติ, ตํ น คเหตพฺพเมว ‘‘สมติตฺติก’’นฺติ ภาวนปุํสกวเสน สามญฺญโต วุตฺตตฺตาฯ

ขมฺภกตวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. สกฺกจฺจวคฺควณฺณนา

[608] จตุตฺถวคฺคาทีสุ สปทานนฺติ เอตฺถ ทานํ วุจฺจติ อวขณฺฑนํ, อเปตํ ทานโต อปทานํ, สห อปทาเนน สปทานํ, อวขณฺฑนวิรหิตํ อนุปฏิปาฏิยาติ วุตฺตํ โหติฯ เตนาห ‘‘ตตฺถ ตตฺถ โอธิํ อกตฺวา’’ติอาทิฯ

[611] วิญฺญตฺติยนฺติ สูโปทนวิญฺญตฺติสิกฺขาปทํ สนฺธาย วทติฯ ‘‘วตฺตพฺพํ นตฺถี’’ติ อิมินา ปาฬิยาว สพฺพํ วิญฺญายตีติ ทสฺเสติฯ ตตฺถ ปาฬิยํ อสญฺจิจฺจาติอาทีสุ วตฺถุมตฺตํ ญตฺวา ภุญฺชเนน อาปตฺติํ อาปชฺชนฺตสฺเสว ปุน ปณฺณตฺติํ ญตฺวา มุขคตํ ฉฑฺเฑตุกามสฺส ยํ อรุจิยา ปวิฏฺฐํ, ตํ อสญฺจิจฺจ ปวิฏฺฐํ นาม, ตตฺถ อนาปตฺติฯ ตเทว ปุน อญฺญวิหิตตาย วา อวิญฺญตฺตมิทนฺติสญฺญาย วา ภุญฺชเน ‘‘อสติยา’’ติ วุจฺจติฯ

[613] ‘‘อญฺญสฺสตฺถายา’’ติ อิทมสฺส สิกฺขาปทสฺส อตฺตโน อตฺถาย วิญฺญาเปตฺวา สยํ ภุญฺชเน เอว ปญฺญตฺตตฺตา อิมินา สิกฺขาปเทน อนาปตฺติํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ปญฺจสหธมฺมิกานํ ปน อตฺถาย อญฺญาตกอปฺปวาริตฏฺฐาเน วิญฺญาเปนฺโต วิญฺญตฺติกฺขเณ อฏฺฐกถาสุ สุตฺตานุโลมโต วุตฺตอกตวิญฺญตฺติทุกฺกฏโต น มุจฺจติฯ สญฺจิจฺจ ภุญฺชนกฺขเณ สยญฺจ อญฺเญ จ มิจฺฉาชีวโต น มุจฺจนฺตีติ คเหตพฺพํฯ

[615] ‘‘กุกฺกุฏณฺฑํ อติขุทฺทก’’นฺติ อิทํ อสารุปฺปวเสน วุตฺตํ, อติมหนฺเต เอว อาปตฺตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ