ทฺเวติ ปุเรภตฺตํ ปฏิคฺคหิตํ ยามกาลิกํ ปุเรภตฺตํ สามิเสน มุเขน ภุญฺชโต สนฺนิธิปจฺจยา เอกํ, ยามกาลิกสํสฏฺฐตาย ยาวกาลิกตฺตภชเนน อนติริตฺตปจฺจยา เอกนฺติ ทฺเว ปาจิตฺติยานิฯ วิกปฺปทฺวเยติ สามิสนิรามิสปกฺขทฺวเยฯ ถุลฺลจฺจยญฺจ ทุกฺกฏญฺจาติ มนุสฺสมํเส ถุลฺลจฺจยํ, เสเสสุ ทุกฺกฏํฯ ยาวกาลิกยามกาลิกตา, สนฺนิธิภาโว, ตสฺส อชฺโฌหรณนฺติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ

สนฺนิธิการกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. ปณีตโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา

[259] นวเม ปณีตสํสฏฺฐานิ โภชนานิ ปณีตโภชนานีติ ปาฬิยํ ปน โภชนานิ ปุพฺเพ วุตฺตตฺตา ปากฏานีติ อทสฺสิตานิ, ตาทิเสหิ ปณีเตหิ มิสฺสตฺตา ปณีตโภชนานิ นาม โหนฺติฯ เตสํ ปเภททสฺสนตฺถํ ‘‘เสยฺยถิทํ สปฺปิ นวนีต’’นฺติอาทิ วุตฺตํฯ สปฺปิภตฺตนฺติ เอตฺถ กิญฺจาปิ สปฺปินา สํสฏฺฐํ ภตฺตํ, สปฺปิ จ ภตฺตญฺจาติปิ อตฺโถ วิญฺญายติ, อฏฺฐกถายํ ปน ‘‘สาลิภตฺตํ วิย สปฺปิภตฺตํ นาม นตฺถี’’ติอาทินา วุตฺตตฺตา น สกฺกา อญฺญํ วตฺถุํฯ อฏฺฐกถาจริยา เอว หิ อีทิเสสุ ฐาเนสุ ปมาณํฯ

มูลนฺติ กปฺปิยภณฺฑํ วุตฺตํฯ ตสฺมา อนาปตฺตีติ เอตฺถ วิสงฺเกเตน ปาจิตฺติยาภาเวปิ สูโปทนทุกฺกฏา น มุจฺจตีติ วทนฺติฯ ‘‘กปฺปิยสปฺปินา, อกปฺปิยสปฺปินา’’ติ จ อิทํ กปฺปิยากปฺปิยมํสสตฺตานํ วเสน วุตฺตํฯ

[261] มหานามสิกฺขาปทํ นาม อุปริ จาตุมาสปจฺจยปวารณาสิกฺขาปทํ (ปาจิ. 303 อาทโย)ฯ อคิลาโน หิ อปฺปวาริตฏฺฐาเน วิญฺญาเปนฺโตปิ กาลปริจฺเฉทํ, เภสชฺชปริจฺเฉทํ วา กตฺวา สงฺฆวเสน ปวาริตฏฺฐานโต ตทุตฺตริ วิญฺญาเปนฺเตน, ปริจฺเฉทพฺภนฺตเรปิ น เภสชฺชกรณีเยน โรเคน เภสชฺชํ วิญฺญาเปนฺเตน จ สโม โหตีติ ‘‘มหานามสิกฺขาปเทน กาเรตพฺโพ’’ติ วุตฺตํฯ ปณีตโภชนตา, อคิลานตา, อกตวิญฺญตฺติยา ปฏิลาโภ, อชฺโฌหรณนฺติ อิมาเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิฯ

ปณีตโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. ทนฺตโปนสิกฺขาปทวณฺณนา

[263] ทสเม ฆนพทฺโธติ ฆนมํเสน สมฺพทฺโธ, กถินสํหตสรีโรติ อตฺโถฯ

[264] มุขทฺวารนฺติ มุขโต เหฏฺฐา ทฺวารํ มุขทฺวารํ, คลนาฬิกนฺติ อตฺโถฯ เอวญฺจ นาสิกาย ปวิฏฺฐมฺปิ มุขทฺวารํ ปวิฏฺฐเมว โหติ, มุเข ปกฺขิตฺตมตฺตญฺจ อปฺปวิฏฺฐํฯ อาหารนฺติ อชฺโฌหริตพฺพํ กาลิกํ อธิปฺเปตํ, น อุทกํฯ ตญฺหิ เภสชฺชสงฺคหิตมฺปิ อกาลิกเมว ปฏิคฺคหิตสฺเสว กาลิกตฺตาฯ อุทเก หิ ปฏิคฺคหณํ น รุหติฯ เตเนว ภิกฺขุนา ตาปิเตน อุทเกน จิรปฏิคฺคหิเตน จ อกปฺปิยกุฏิยํ วุตฺเถน จ สห อามิสํ ภุญฺชนฺตสฺสาปิ สามปากาทิโทโส น โหติฯ วกฺขติ หิ ‘‘ภิกฺขุ ยาคุอตฺถาย…เป.… อุทกํ ตาเปติ, วฏฺฏตี’’ติอาทิ (ปาจิ. อฏฺฐ. 265)ฯ ภิกฺขู ปน เอตํ อธิปฺปายํ ตทา น ชานิํสุฯ เตนาห ‘‘สมฺมา อตฺถํ อสลฺลกฺเขตฺวา’’ติอาทิฯ

[265] รถเรณุมฺปีติ รเถ คจฺฉนฺเต อุฏฺฐหนเรณุสทิสเรณุํฯ เตน ตโต สุขุมํ อากาเส ปริพฺภมนกํ ทิสฺสมานมฺปิ อพฺโพหาริกนฺติ ทสฺเสติฯ อกลฺลโกติ คิลาโนฯ

‘‘คเหตุํ วา…เป.… ตสฺส โอริมนฺเตนา’’ติ อิมินา อากาเส อุชุํ ฐตฺวา ปเรน อุกฺขิตฺตํ คณฺหนฺตสฺสาปิ อาสนฺนงฺคภูตปาทตลโต ปฏฺฐาย หตฺถปาโส ปริจฺฉินฺทิตพฺโพ, น ปน สีสนฺตโต ปฏฺฐายาติ ทสฺเสติฯ ตตฺถ ‘‘โอริมนฺเตนา’’ติ อิมสฺส เหฏฺฐิมนฺเตนาติ อตฺโถ คเหตพฺโพฯ

เอตฺถ จ ปวารณาสิกฺขาปทฏฺฐกถายํ ‘‘สเจ ภิกฺขุ นิสินฺโน โหติ, อาสนสฺส ปจฺฉิมนฺตโต ปฏฺฐายา’’ติอาทินา (ปาจิ. อฏฺฐ. 238-239) ปฏิคฺคาหกานํ อาสนฺนงฺคสฺส ปาริมนฺตโต ปฏฺฐาย ปริจฺเฉทสฺส ทสฺสิตตฺตา อิธาปิ อากาเส ฐิตสฺส ปฏิคฺคาหกสฺส อาสนฺนงฺคภูตปาทงฺคุลสฺส ปาริมนฺตภูตโต ปณฺหิปริยนฺตสฺส เหฏฺฐิมตลโต ปฏฺฐาย, ทายกสฺส ปน โอริมนฺตภูตโต ปาทงฺคุลสฺส เหฏฺฐิมตลโต ปฏฺฐาย หตฺถปาโส ปริจฺฉินฺทิตพฺโพติ ทฏฺฐพฺพํฯ