เวรญฺชกณฺฑวณฺณนา

เสยฺยถิทนฺติ ตํ กตมํ, ตํ กถนฺติ วา อตฺโถฯ อนิยมนิทฺเทสวจนนฺติ อตฺตโน อตฺถํ สรูเปน นิยเมตฺวา นิทฺทิสตีติ นิยมนิทฺเทโส, น นิยมนิทฺเทโส อนิยมนิทฺเทโสฯ โสว วุจฺจเต อเนนาติ วจนนฺติ อนิยมนิทฺเทสวจนํฯ ตสฺสาติ เตนาติปทสฺสฯ ปริวิตกฺโกติ ‘‘กตเมสานํ โข พุทฺธานํ ภควนฺตานํ พฺรหฺมจริยํ น จิรฏฺฐิติกํ อโหสี’’ติอาทินา (ปารา. 18) ปวตฺโตฯ ปุพฺเพ วา ปจฺฉา วาติ เตนาติปทโต เหฏฺฐา วุตฺตปาเฐ วา อุปริ วกฺขมานปาเฐ วาติ อตฺโถฯ อตฺถโต สิทฺเธนาติ สามตฺถิยโต สิทฺเธนฯ ตตฺริทํ มุขมตฺตนิทสฺสนนฺติ ตสฺสา ยถาวุตฺตยุตฺติยา ปริทีปเน อิทํ อุปายมตฺตนิทสฺสนํฯ มุขํ ทฺวารํ อุปาโยติ หิ อตฺถโต เอกํฯ

สมยสทฺโท ทิสฺสตีติ สมฺพนฺโธฯ อสฺสาติ สมยสทฺทสฺส สมวาโย อตฺโถติ สมฺพนฺโธฯ กาลญฺจ สมยญฺจ อุปาทายาติ เอตฺถ กาโล นาม อุปสงฺกมนสฺส ยุตฺตกาโล, สมโย นาม สรีรพลาทิการณสมวาโย, เต อุปาทาย ปฏิจฺจาติ อตฺโถฯ ขโณติ โอกาโสฯ พุทฺธุปฺปาทาทโย หิ มคฺคพฺรหฺมจริยสฺส โอกาโสฯ โส เอว สมโยฯ เตเนว ‘‘เอโกวา’’ติ วุตฺตํฯ มหาสมโยติ มหาสมูโหฯ ปวนสฺมินฺติ วนสณฺเฑฯ สมโยปิ โข เต ภทฺทาลีติ เอตฺถ สมโยติ สิกฺขาปทาวิลงฺฆนสฺส เหตุ, โก โส? อตฺตโน วิปฺปฏิปตฺติยา ภควโต ชานนํ, โส สมยสงฺขาโต เหตุ ตสฺสา อปฺปฏิวิทฺโธติ อตฺโถฯ ภควาติอาทิ ตสฺส ปฏิวิชฺฌนาการทสฺสนํฯ อุคฺคหมาโนติ กิญฺจิ กิญฺจิ อุคฺคเหตุํ สมตฺถตาย อุคฺคหมาโน, สุมนปริพฺพาชกสฺเสเวตํ นามํฯ สมยํ ทิฏฺฐิํ ปวทนฺติ เอตฺถาติ สมยปฺปวาทโก, มลฺลิกาย อาราโมฯ สฺเวว ตินฺทุกาจีรสงฺขาตาย ติมฺพรุรุกฺขปนฺติยา ปริกฺขิตฺตตฺตา ‘‘ตินฺทุกาจีร’’นฺติ จ, เอกาว นิวาสา สาลา เอตฺถาติ ‘‘เอกสาลโก’’ติ จ วุจฺจติฯ อตฺถาภิสมยาติ ยถาวุตฺตสฺส ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกสฺส อตฺถสฺส หิตสฺส ปฏิลาภโตฯ มานาภิสมยาติ มานปฺปหานาฯ