6. เอฬกโลมสิกฺขาปทวณฺณนา

[572] ฉฏฺเฐ ปาฬิยํ ‘‘อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺนสฺสา’’ติ อิทํ วตฺถุวเสน วุตฺตํฯ นิวาสฏฺฐาเน ลทฺธานิปิ ติโยชนโต ปรํ หริตุํ น วฏฺฏติ เอวฯ อสนฺเต หารเกติ อนุรูปโต วุตฺตํฯ สนฺเตปิ หารเก หรโต นตฺถิ โทโสฯ อาปตฺติเยวาติ อนาณตฺเตน หฏตฺตาฯ ปกฺขทฺวยสฺสปิ การณมาห ‘‘สอุสฺสาหตฺตา’’ติ, อนุปรตคมนิจฺฉตฺตาติ อตฺโถฯ สุทฺธจิตฺตปกฺขสฺเสว การณมาห ‘‘อจิตฺตกตฺตา’’ติฯ น สเมตีติ ‘‘อนาปตฺติ, อญฺญํ หราเปตี’’ติ เอตฺตกสฺเสว ปริหรเณ วุตฺตตฺตาฯ อคจฺฉนฺเตติ ฐิเตฯ เหฏฺฐาติ ภูมิยาฯ

[575] ตํ หรนฺตสฺสาติ ปฐมํ ปฏิลาภฏฺฐานโต ปฏฺฐาย ติโยชนโต อุทฺธํ หรนฺตสฺสาติ อตฺโถฯ ตถา หรนฺตสฺส หิ โจเรหิ อจฺฉินฺทิตฺวา ปุน ทินฺนฏฺฐานโต ติโยชนํ หริตุํ วฏฺฏติฯ เกจิ ปน ‘‘มาติกาฏฺฐกถายํ องฺเคสุ ‘ปฐมปฺปฏิลาโภ’ติ วุตฺตตฺตา ทุติยปฏิลาภฏฺฐานโต ติโยชนาติกฺกเมปิ อนาปตฺตี’’ติ วทนฺติ, ตํ น ยุตฺตํ, ทุติยปฏิลาภสฺสาปิ ปฏิลาภฏฺฐาเน ปวิสนโต วาสตฺถาย คมนฏฺฐานโต ปุน คมเน วิยฯ กายพนฺธนาทีนนฺติ ทฺวิปฏลกายพนฺธนาทีนํ อนฺตเร ปกฺขิตฺตํ ปสิพฺพเก ปกฺขิตฺตสทิสํ, น กตภณฺฑนฺติ วุตฺตํ, ตถา นิธานมุขนฺติฯ อกตภณฺฑตา, ปฐมปฺปฏิลาโภ, ติโยชนาติกฺกมนํ, อาหรณปจฺจาหรณํ, อวาสาธิปฺปายตาติ อิมาเนตฺถ ปญฺจ องฺคานิฯ

เอฬกโลมสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. เอฬกโลมโธวาปนสิกฺขาปทวณฺณนา

[581] สตฺตเม ปาฬิยํ อนาปตฺติวาเร อปริภุตฺตํ กตภณฺฑํ โธวาเปตีติ เอตฺถ ปริภุตฺตสฺส กมฺพลาทิกตภณฺฑสฺส โธวาปนํ ปุราณจีวรโธวาปนสิกฺขาปเทน อาปตฺติกรนฺติ ตนฺนิวตฺตนตฺถํ ‘‘อปริภุตฺตํ กตภณฺฑ’’นฺติ วุตฺตํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวฯ

เอฬกโลมโธวาปนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. รูปิยสิกฺขาปทวณฺณนา

[583-4] อฏฺฐเม สุวณฺณมยกหาปเณน กหาปโณปิ รชเต เอว สงฺคยฺหตีติ อาห ‘‘โสวณฺณมโย วา’’ติฯ รูปิยมโย วาติ รชเตน รูปํ สมุฏฺฐเปตฺวา กตกหาปโณฯ ปากติโก นาม เอตรหิ ปกติกหาปโณฯ

อิจฺเจตํ สพฺพมฺปีติ สิกฺขาปเทน, วิภงฺเคน จ วุตฺตํ สพฺพมฺปิ นิทสฺเสติฯ ตสฺส จตุพฺพิธํ นิสฺสคฺคิยวตฺถูติ อิมินาว สมฺพนฺโธ, น ปน อนนฺตเรน ‘‘รชต’’นฺติ ปเทนฯ อิทานิ ตํ จตุพฺพิธํ นิสฺสคฺคิยวตฺถุํ สรูปโต ทสฺเสนฺโต ‘‘รชต’’นฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ กิญฺจาปิ เหฏฺฐา รชตมาสโกว วุตฺโต, น เกวลํ รชตํ, ตถาปิ สิกฺขาปเท ‘‘ชาตรูปรชต’’นฺติ ปเทเนว วุตฺตนฺติ ตมฺปิ ทสฺเสตุํ ‘‘รชต’’นฺติ อิทํ วิสุํ วุตฺตํฯ ปทภาชเน ปน มาติกาปเทเนว สิทฺธตฺตา ตํ อวตฺวา เตน สห สงฺคยฺหมานเมว ทสฺเสตุํ ‘‘รชตํ นาม กหาปโณ’’ติอาทิ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ ชาตรูปมาสโกติ สุวณฺณมยกหาปโณฯ วุตฺตปฺปเภโทติ ‘‘รูปิยมโย วา ปากติโก วา’’ติอาทินา วุตฺตปฺปเภโทฯ ปโฏว ปฏโก, วตฺถํฯ ทุกฺกฏเมวาติ ปฏิคฺคาหกสฺเสว ปฏิคฺคหณปจฺจยา ทุกฺกฏํ, ปริโภเค ปน ปญฺจสหธมฺมิเกหิ ปฏิคฺคหิตานํ ธญฺญวิรหิตมุตฺตาทีนํ การณา อุปฺปนฺนปจฺจยํ ปริภุญฺชนฺตานํ สพฺเพสมฺปิ ทุกฺกฏเมวฯ เกจิ ปน ‘‘ธญฺญมฺปิ ปญฺจสหธมฺมิเกหิ ปฏิคฺคหิตํ มุตฺตาทิเขตฺตาทิ วิย สพฺเพสมฺปิ ปริภุญฺชิตุํ น วฏฺฏติ, เกวลํ สงฺฆิกภูมิยํ กปฺปิยโวหาเรน จ อุปฺปนฺนสฺส ธญฺญสฺส วิจารณเมว สนฺธาย ‘ตสฺเสเวตํ อกปฺปิย’นฺติ วุตฺต’’นฺติ วทนฺติฯ

เอโก สตํ วา สหสฺสํ วาติอาทิ รูปิเย เหฏฺฐิมโกฏิยา ปวตฺตนาการํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ, น ปน ‘‘เอวํ ปฏิปชฺชิตพฺพเมวา’’ติ ทสฺเสตุํฯ ‘‘อิธ นิกฺขิปาหี’’ติ วุตฺเต อุคฺคณฺหาปนํ โหตีติ อาห ‘‘อิธ นิกฺขิปาหีติ น วตฺตพฺพ’’นฺติฯ กปฺปิยญฺจ…เป.… โหตีติ ยสฺมา อสาทิตตฺตา ตโต อุปฺปนฺนปจฺจยา วฏฺฏนฺติ, ตสฺมา กปฺปิยํ นิสฺสาย ฐิตํฯ ยสฺมา ปน ทุพฺพิจารณาย สติ ตโต อุปฺปนฺนมฺปิ น กปฺปติ, ตสฺมา อกปฺปิยํ นิสฺสาย ฐิตนฺติ เวทิตพฺพํฯ

‘‘น เตน กิญฺจิ กปฺปิยภณฺฑํ เจตาปิต’’นฺติ อิมินา เจตาปิตํ เจ, นตฺถิ ปริโภคูปาโย อุคฺคเหตฺวา อนิสฺสฏฺฐรูปิเยน เจตาปิตตฺตาฯ อีทิสญฺหิ สงฺฆมชฺเฌ นิสฺสชฺชนํ กตฺวาว ฉฑฺเฑตฺวา ปาจิตฺติยํ เทเสตพฺพนฺติ ทสฺเสติฯ