ตถา วุตฺเตปิ หิ ตทา กหาปณานํ อวิชฺชมานตฺตา อายติํ อุปฺปนฺนํ อญฺเญสํ วฏฺฏติ เอวฯ เตนาห ‘‘ตสฺเสว ตํ อกปฺปิย’’นฺติฯ ตสฺส ปน สพฺพปโยเคสุ, ปริโภเคสุปิ ทุกฺกฏํฯ เกจิ ปน ‘‘ธญฺญปริโภเค เอว อาปตฺติ, น ปุพฺพปโยเค’’ติ วทนฺติ, ตํ น ยุตฺตํ, เยน มินนรกฺขณาทิปโยเคน ปจฺฉา ธญฺญปริโภเค อาปตฺติ โหติ, ตสฺส ปโยคสฺส กรเณ อนาปตฺติยา อยุตฺตตฺตาฯ ปริยายกถาย ปน สพฺพตฺถ อนาปตฺติฯ เตเนว ‘‘เอตฺตเกหิ วีหีหิ อิทญฺจิทญฺจ อาหรถา’’ติ นิยมวจเน อกปฺปิยํ วุตฺตํ, กหาปณวิจารเณปิ เอเสว นโยฯ วตฺถุ จ เอวรูปํ นาม สํวิชฺชติ, กปฺปิยการโก นตฺถีติ วตฺตพฺพนฺติอาทิวจนญฺเจตฺถ สาธกํฯ

วนํ ทมฺมิ…เป.… วฏฺฏตีติ เอตฺถ นิวาสฏฺฐานตฺตา ปุคฺคลสฺสาปิ สุทฺธจิตฺเตน คเหตุํ วฏฺฏติฯ สีมํ เทมาติ วิหารสีมาทิสาธารณวจเนน วุตฺตตฺตา ‘‘วฏฺฏตี’’ติ วุตฺตํฯ

‘‘เวยฺยาวจฺจกร’’นฺติอาทินา วุตฺเตปิ ปุคฺคลสฺสปิ ทาสํ คเหตุํ วฏฺฏติ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อารามิก’’นฺติ (ปารา. 619; มหาว. 270) วิเสเสตฺวา อนุญฺญาตตฺตา, ตญฺจ โข ปิลินฺทวจฺเฉน คหิตปริภุตฺตกฺกเมน, น คหฏฺฐานํ ทาสปริโภคกฺกเมนฯ เขตฺตาทโย ปน สพฺเพ สงฺฆสฺเสว วฏฺฏนฺติ ปาฬิยํ ปุคฺคลิกวเสน คเหตุํ อนนุญฺญาตตฺตาติ ทฏฺฐพฺพํฯ วิหารสฺส เทมาติ สงฺฆิกวิหารํ สนฺธาย วุตฺตํ, ‘‘เขตฺตวตฺถุปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต โหตี’’ติอาทินา (ที. นิ. 1.10, 194) สุตฺตนฺเตสุ อาคตปฏิกฺเขโป ภควตา อาปตฺติยาปิ เหตุภาเวน กโตติ ภควโต อธิปฺปายํ ชานนฺเตหิ สงฺคีติมหาเถเรหิ เขตฺตปฏิคฺคหณาทินิสฺสิโต อยํ สพฺโพปิ ปาฬิมุตฺตวินิจฺฉโย วุตฺโตติ คเหตพฺโพฯ กปฺปิยการกสฺส นิทฺทิฏฺฐภาโว, ทูเตน อปฺปิตตา, ตตุตฺตริ วายาโม, เตน ปฏิลาโภติ อิมาเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิฯ

ราชสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นิฏฺฐิโต จีวรวคฺโค ปฐโมฯ

2. โกสิยวคฺโค

1. โกสิยสิกฺขาปทวณฺณนา

[542] ทุติยสฺส ปฐเม ปาฬิยํ โกสิยการเกติ โกสการกปาณานํ โกสโต นิพฺพตฺตตฺตา โกสิเยน สุตฺเตน วตฺถาทิํ กโรนฺเตฯ สงฺฆาตนฺติ วินาสํฯ

[544] ‘‘อวายิม’’นฺติ วุตฺตตฺตา วายิตฺวา กรเณ อนาปตฺติฯ มิสฺเสตฺวาติ เอฬกโลเมหิ มิสฺเสตฺวาฯ ปฏิลาเภนาติ ปรินิฏฺฐาเนน ‘‘ปริโยสาเปติ, นิสฺสคฺคิย’’นฺติ (ปารา. 545) วุตฺตตฺตา, โกสิยมิสฺสกตา, อตฺตโน อตฺถาย สนฺถตสฺส กรณการาปนํ, ปฏิลาโภ จาติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ

โกสิยสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

[547-552] ทุติยญฺจ ตติยญฺจ อุตฺตานเมวฯ ตตฺถ ปน โอทาตาทิมิสฺสกสญฺญาย สุทฺธกาฬกานญฺเญว สนฺถตสฺส กรณวเสน เจตฺถ ทฺเวภาคโต อธิเกสุ สุทฺธกาฬเกสุ อนธิกสญฺญาย สนฺถตสฺส กรณวเสน จ อจิตฺตกตา เวทิตพฺพาฯ

4. ฉพฺพสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา

[557] จตุตฺเถ หท กรีสุสฺสคฺเค, มิห เสจเนติ ธาตุอตฺถํ สนฺธายาห ‘‘วจฺจมฺปิ ปสฺสาวมฺปิ กโรนฺตี’’ติฯ อูนกฉพฺพสฺเสสุ อติเรกฉพฺพสฺสสงฺกิตาทิวเสเนตฺถ อจิตฺตกตา เวทิตพฺพาฯ

ฉพฺพสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ