เมนู

อิตรถา อาปตฺติ เอว อิตฺถิยา อุฏฺฐายุฏฺฐาย ปุนปฺปุนํ นิสีทเน วิย, ตตฺถาปิ ภิกฺขุสฺส อุฏฺฐหโต อนาปตฺติ, เตน รโหนิสชฺชาปตฺติ อกิริยสมุฏฺฐานาปิ โหตีติ วทนฺติฯ อิทํ ปน อนิยตสิกฺขาปทํ, อนนฺตรญฺจาติ ทฺเวปิ วิสุํ อาปตฺติปญฺญาปนวเสน ปญฺญตฺตานิ น โหนฺติ รโหนิสชฺชาทีสุ อาปตฺติยา สิกฺขาปทนฺตเรสุ ปญฺญตฺตตฺตาฯ ปาราชิกาทิอาปตฺตีหิ ปน เกนจิ โจทิตสฺส อนุวิชฺชเกหิ วินิจฺฉยการณนยทสฺสนตฺถํ เอวํ วตฺถุวเสน ทฺวิธา วิภชิตฺวา ปญฺญตฺตานิ, อิมาเนว จ ยสฺมา ภิกฺขุนีนมฺปิ วินิจฺฉยนยคฺคหณาย อลํ, ตสฺมา ตาสํ วิสุํ น วุตฺตานีติ เวทิตพฺพํฯ ยํ ปน อาปตฺติํ ปฏิชานาติ, ตสฺส วเสเนตฺถ องฺคเภโท เวทิตพฺโพฯ เตเนว ‘‘อยํ ธมฺโม อนิยโต’’ติ วุตฺตํฯ

อิธ อนิยตวเสน วุตฺตานํ ปาราชิกสงฺฆาทิเสสปาจิตฺติยานํ ติณฺณมฺปิ อญฺญมญฺญํ สทิสสมุฏฺฐานาทิตาย วุตฺตํ ‘‘สมุฏฺฐานาทีนิ ปฐมปาราชิกสทิสาเนวา’’ติฯ

ปฐมอนิยตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. ทุติยอนิยตสิกฺขาปทวณฺณนา

[452] ‘‘น ลภติ มาตุคาเมน สทฺธิํ เอโก เอกาย…เป.… นิสชฺชํ กปฺเปตุ’’นฺติ อวตฺวา ‘‘ปฏิกฺขิตฺตํ มาตุคาเมนา’’ติอาทินา วุตฺตตฺตา ‘‘เอโก’’ติ ปจฺจตฺตปทํ ปฏิกฺขิตฺตปเทน น สเมติ, ‘‘เอกสฺสา’’ติ วตฺตพฺโพติ สาเธนฺโต อาห ‘‘อิตรถา หี’’ติอาทิฯ

[453] ปริเวณงฺคณาทีติ ปริเวณสฺส มาฬกํฯ อาทิ-สทฺเทน ปาการาทิปริกฺขิตฺตํ เจติยมาฬกาทิํ สงฺคณฺหาติฯ อนฺโตคธนฺติ อปฺปฏิจฺฉนฺนฏฺฐาเน เอว ปริยาปนฺนํฯ อิธ อิตฺถีปิ อนาปตฺติํ กโรตีติ สมฺพนฺโธฯ กสฺมา ปน อิตฺถี อิเธว อนาปตฺติํ กโรติ, น ปุริมสิกฺขาปเทติ? อิมสฺส สิกฺขาปทสฺส เมถุนํ วินา ทุฏฺฐุลฺลวาจาย วเสน อาคตตฺตาฯ เมถุนเมว หิ อิตฺถิโย อญฺญมญฺญํ ปฏิจฺฉาเทนฺติ มหาวเน ทฺวารํ วิวริตฺวา นิทฺทูปคตมฺหิ ภิกฺขุมฺหิ วิยฯ

ทุฏฺฐุลฺลํ ปน น ปฏิจฺฉาเทนฺติ, เตเนว ทุฏฺฐุลฺลวาจาสิกฺขาปเท ‘‘ยา ตา อิตฺถิโย หิริมนา, ตา นิกฺขมิตฺวา ภิกฺขู อุชฺฌาเปสุ’’นฺติ (ปารา. 283) วุตฺตํ, ตสฺมา ‘‘อิตฺถีปิ อนาปตฺติํ กโรตี’’ติ วุตฺตํ, ‘‘อปฺปฏิจฺฉนฺนฏฺฐานตฺตา’’ติปิ การณํ วทนฺติฯ

กาเยนาปิ ทุฏฺฐุลฺโลภาสสมฺภวโต อิมสฺมิํ สิกฺขาปเท จกฺขุสฺส รโห, โสตสฺส รโห จ อธิปฺเปโตติ อาห ‘‘อนนฺโธ อพธิโร’’ติอาทิฯ เกจิ ปน วิภงฺเค ‘‘นาลํ กมฺมนิยนฺติ น สกฺกา โหติ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวิตุ’นฺติ (ปารา. 454) เอตฺตกเมว วตฺวา ‘น สกฺกา โหติ กายสํสคฺคํ สมาปชฺชิตุ’นฺติ อวุตฺตตฺตา อปฺปฏิจฺฉนฺเนปิ ฐาเน รโห อญฺเญสํ อภาวํ ทิสฺวา เอกาย อิตฺถิยา กายสํสคฺโคปิ สกฺกา อาปชฺชิตุนฺติ อนฺโตทฺวาทสหตฺเถ สวนูปจาเร ฐิโต อพธิโรปิ อนฺโธ กายสํสคฺคสฺสาปิ สพฺภาวาภาวํ น ชานาตีติ กาเยน ทุฏฺฐุลฺโลภาสนสพฺภาวํ อมนสิกตฺวาปิ กายสํสคฺคาปตฺติยาปิ ปริหาราย อนนฺโธ อพธิโรติอาทิ วุตฺต’’นฺติ วทนฺติฯ ยํ ปน สารตฺถทีปนิยํ ‘‘กายสํสคฺควเสน อนนฺโธ วุตฺโต’’ติ (สารตฺถ. ฏี. 2.453) วุตฺตํ, ตํ ปน กาเยน ทุฏฺฐุลฺโลภาสนสมฺภวํ อมนสิกตฺวา วุตฺตํ, กายสํสคฺควเสนาปีติ คเหตพฺพํฯ เตเนว ‘‘อิมสฺมิํ สิกฺขาปเท โสตสฺส รโห เอว อธิปฺเปโต…เป.… เกนจิ ปน ‘ทฺเวปิ รหา อิธ อธิปฺเปตา’ติ วุตฺตํ, ตํ น คเหตพฺพ’’นฺติ วุตฺตํฯ ยํ ปน จกฺขุสฺส รหาภาวสาธนตฺถํ ‘‘น หิ อปฺปฏิจฺฉนฺเน โอกาเส จกฺขุสฺส รโห สมฺภวตี’’ติอาทิ วุตฺตํ, ตํ น ยุตฺตํ อติทูรตเร ฐิตสฺส กาเยน โอภาสนมฺปิ หตฺถคฺคาหาทีนิปิ สลฺลกฺเขตุํ อสกฺกุเณยฺยตฺตาฯ เตเนว ปาฬิยํ ‘‘จกฺขุสฺส รโห’’ติ วุตฺตํ, อฏฺฐกถายํ อปฺปฏิกฺขิตฺตํฯ น เกวลญฺจ อปฺปฏิกฺขิตฺตํ, อถ โข ‘‘อนนฺโธ พธิโรติ จ อนฺโธ วา อพธิโรปิ น กโรตี’’ติ จ วุตฺตํ, ตสฺมา ทฺเวปิ รหา อิธ คเหตพฺพาฯ ‘‘อนฺโตทฺวาทสหตฺเถ’’ติอิมินา โสตสฺส รโห ทฺวาทสหตฺเถน ปริจฺฉินฺโนติ อิทํ ทสฺเสติฯ จกฺขุสฺส รโห ปน ยตฺถ ฐิตสฺส กายวิการาทโย น ปญฺญายนฺติ, เตน ปริจฺฉินฺทิตพฺโพติ ทฏฺฐพฺพํฯ พธิโร ปน จกฺขุมาปีติ ทุฏฺฐุลฺลวาจาสงฺฆาทิเสสํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ทุฏฺฐุลฺลาปตฺติ วุตฺตาติ ปุริมสิกฺขาปเท วุตฺเตหิ อธิกวเสน ทุฏฺฐุลฺลาปตฺติ จ วุตฺตาติ เอวมตฺโถ คเหตพฺโพ, น ปน ทุฏฺฐุลฺลาปตฺติ เอวาติ กายสํสคฺคสฺสาปิ อิธ คเหตพฺพโตฯ

เตเนว ‘‘ปาราชิกาปตฺติญฺจ ปริหาเปตฺวา’’ติ เอตฺตกเมว วุตฺตํ, อิตรถา ‘‘กายสํสคฺคญฺจา’’ติ วตฺตพฺพํ ภเวยฺยฯ

ติสมุฏฺฐานนฺติอาทิ ปน ปุริมสิกฺขาปเท อาคเตหิ อธิกสฺส ทุฏฺฐุลฺลวาจาสงฺฆาทิเสสสฺส วเสน วุตฺตํ กายสํสคฺคาทีนมฺปิ ปุริมสิกฺขาปเท เอว วุตฺตตฺตา, อิธ ปน น วุตฺตนฺติปิ วทนฺติ, วีมํสิตฺวา คเหตพฺพํฯ

ทุติยอนิยตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นิฏฺฐิโต อนิยตวณฺณนานโยฯ

4. นิสฺสคฺคิยกณฺโฑ

1. จีวรวคฺโค