โจทกํ ปฏิปฺผรณตาติ โจทกสฺส ปฏิวิรุทฺโธ หุตฺวา อวฏฺฐานํฯ โจทกํ อปสาทนาติ วาจาย ฆฏฺฏนาฯ ปจฺจาโรปนาติ ‘‘ตฺวมฺปิ สาปตฺติโก’’ติ โจทกสฺส อาปตฺติอาโรปนาฯ ปฏิจรณตาติ ปฏิจฺฉาทนตาฯ อปทาเนนาติ อตฺตโน จริยายฯ น สมฺปายนตาติ ‘‘ยํ ตฺวํ โจทโก วเทสิ ‘มยา เอส อาปตฺติํ อาปนฺโน ทิฏฺโฐ’ติ, ตฺวํ ตสฺมิํ สมเย กิํ กโรสิ, อยํ กิํ กโรติ, กตฺถ จ ตฺวํ อโหสิ, กตฺถ อย’’นฺติอาทินา นเยน จริยํ ปุฏฺเฐน สมฺปาเทตฺวา อกถนํฯ

‘‘ยสฺส สิยา อาปตฺตี’’ติ (มหาว. 134) อิมินา นิทานวจเนน สพฺพาปิ อาปตฺติโย สงฺคหิตาติ อาห ‘‘ยสฺส สิยา’’ติอาทิฯ องฺคานิ เจตฺถ ปฐมสงฺฆเภทสทิสานิ, อยํ ปน วิเสโส ยถา ตตฺถ เภทาย ปรกฺกมนํ, อิธ อวจนียกรณตา ทฏฺฐพฺพาฯ

ทุพฺพจสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

13. กุลทูสกสิกฺขาปทวณฺณนา

[431] เตรสเม กีฏาคิรีติ ตสฺส นิคมสฺส นามํฯ ตญฺหิ สนฺธาย ปรโต ‘‘น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมิํ วตฺถพฺพ’’นฺติ วุตฺตํ, คามนิคมโต จ ปพฺพาชนํ, น ชนปทโตฯ เตน ปน โยคโต ชนปโทปิ ‘‘กีฏาคิริ’’อิจฺเจว สงฺขฺยํ คโตติ อาห ‘‘เอวํนามเก ชนปเท’’ติฯ

ตตฺราติ สาวตฺถิยํฯ ธุรฏฺฐาเนติ อภิมุขฏฺฐาเน, เชตวนทฺวารสมีเปติ อตฺโถฯ ทฺวีหิ เมเฆหีติ วสฺสิเกน, เหมนฺติเกน จาติ ทฺวีหิ เมเฆหิฯ คณาจริเยหิ ฉหิ อธิกตาย ‘‘สมธิก’’นฺติ วุตฺตํฯ

อุทกสฺสาติ อกปฺปิยอุทกสฺส ‘‘กปฺปิยอุทกสิญฺจน’’นฺติ วิสุํ วกฺขมานตฺตา, ตญฺจ ‘‘อารามาทิอตฺถาย รุกฺขโรปเน อกปฺปิยโวหาเรสุปิ กปฺปิยอุทกสิญฺจนาทิ วฏฺฏตี’’ติ วกฺขมานตฺตา อิธาปิ วิภาคํ กตฺวา กปฺปิยอุทกสิญฺจนาทิ วิสุํ ทสฺสิตํฯ ยถา โกฏฺฏนขณนาทิกายิกกิริยาปิ อกปฺปิยโวหาเร สงฺคหิตา, เอวํ มาติกาอุชุกรณาทิกปฺปิยโวหาเรปีติ อาห ‘‘สุกฺขมาติกาย อุชุกรณ’’นฺติฯ เอตฺถ ปุราณปณฺณาทิหรณมฺปิ สงฺคยฺหติฯ มหาปจฺจริยวาโทว ปมาณตฺตา ปจฺฉา วุตฺโตฯ อกปฺปิยโวหาเรปิ เอกจฺจํ วฏฺฏตีติ ทสฺเสตุํ ‘‘น เกวลญฺจ เสส’’นฺติอาทิมาหฯ ยํกิญฺจิ มาติกนฺติ สุกฺขํ วา อสุกฺขํ วาฯ ตตฺถาติ อารามาทิอตฺถาย รุกฺขโรปเนฯ ตถาติ กปฺปิยโวหารปริยายาทีหิ คนฺถาปนํ สนฺธาย วุตฺตํฯ อิมินา จ กุลสงฺคหตฺถาย คนฺถาปนาทิปิ น วฏฺฏตีติ ทสฺเสติฯ

วตฺถุปูชนตฺถาย สยํ คนฺถนํ กสฺมา น วฏฺฏตีติ โจเทนฺโต ‘‘นนุ จา’’ติอาทิมาหฯ ยถา อารามาทิอตฺถํ กปฺปิยปถวิยํ สยํ โรเปตุมฺปิ วฏฺฏติ, ตถา วตฺถุปูชนตฺถาย สยํ คนฺถนมฺปิ กสฺมา น วฏฺฏตีติ โจทกสฺส อธิปฺปาโยฯ วุตฺตนฺติอาทิ ปริหาโรฯ อถ ‘‘น ปน มหาอฏฺฐกถาย’’นฺติ กสฺมา วทติ? มหาปจฺจริอาทีสุ วุตฺตมฺปิ หิ ปมาณเมวาติ นายํ วิโรโธ, มหาอฏฺฐกถายํ อวุตฺตสฺส สยํ โรปนสฺส ตตฺเถว วุตฺเตน อุทกสิญฺจเนน สห สํสนฺทนนยทสฺสนมุเขน ปมาณเมวาติ ปติฏฺฐาเปตุํ วุตฺตตฺตาฯ ‘‘มญฺเญยฺยาสี’’ติ ปทํ ‘‘ตํ กถ’’นฺติ อิมินา สมฺพนฺธิตพฺพํฯ ตตฺถายํ อธิปฺปาโย – กิญฺจาปิ มหาอฏฺฐกถายํ สยํ โรปนํ น วุตฺตํ, กปฺปิยอุทกสฺส สยํ อาสิญฺจนํ วุตฺตเมว, ตสฺมา ยถา อารามาทิอตฺถาย กปฺปิยอุทกํ สยํ สิญฺจิตุมฺปิ วฏฺฏติ, ตถา วตฺถุปูชนตฺถาย คนฺถนมฺปิ กสฺมา น วฏฺฏตีติฯ ตมฺปิ น วิรุชฺฌตีติ ยเทตํ วตฺถุปูชนตฺถายปิ คนฺถนาทิํ ปฏิกฺขิปิตฺวา อารามาทิอตฺถาย สยํ โรปนสิญฺจนํ วุตฺตํ, ตมฺปิ ปาฬิยา สํสนฺทนโต ปุพฺพาปรํ น วิรุชฺฌติฯ

ตํ กถํ น วิรุชฺฌตีติ อาห ‘‘ตตฺร หี’’ติอาทิฯ ตตฺราติ โรปนสิญฺจนวิสเยฯ ปุปฺผาทีหิ กุลสงฺคหปฺปสงฺเค ‘‘มาลาวจฺฉ’’นฺติ วิเสสิตตฺตา กุลสงฺคหตฺถเมว โรปนํ อธิปฺเปตนฺติ วิญฺญายตีติ อาห ‘‘มาลาวจฺฉนฺติ วทนฺโต’’ติอาทิฯ เอตํ วุตฺตนฺติ ‘‘มาลาวจฺฉํ โรเปนฺติปิ โรปาเปนฺติปิ, สิญฺจนฺติปิ สิญฺจาเปนฺติปี’’ติ เอตํ วุตฺตํฯ อญฺญตฺร ปนาติ อารามาทิอตฺถาย มาลาวจฺฉาทีนํ โรปเน ปนฯ

ปริยาโยติ สยํกรณการาปนสงฺขาโต ปริยาโย โวหาโร อตฺถวิเสโสติ อตฺโถ อตฺถิ อุปลพฺภติ , กุลสงฺคหตฺถตฺตาภาวาติ อธิปฺปาโยฯ เอวเมตฺถ ปริยายสทฺทสฺส กรณการาปนวเสน อตฺเถ คยฺหมาเน ‘‘คนฺเถนฺติปิ คนฺถาเปนฺติปี’’ติ ปาฬิยํ ปฏิกฺขิตฺตคนฺถนคนฺถาปนํ ฐเปตฺวา ยํ ปรโต ‘‘เอวํ ชาน, เอวํ กเต โสเภยฺยา’’ติอาทิกปฺปิยวจเนหิ คนฺถาปนํ วุตฺตํ, ตตฺถ โทสาภาโว สมตฺถิโต โหติ, ‘‘คนฺเถหี’’ติ อาณตฺติยา การาปนสฺเสว คนฺถาปนนฺติ อธิปฺเปตตฺตาฯ ตตฺถ ปริยายํ อิธ จ ปริยายาภาวํ ญตฺวาติ ตตฺถ ‘‘มาลาวจฺฉํ โรเปนฺตี’’ติอาทีสุ ‘‘มาลาวจฺฉ’’นฺติ กุลสงฺคหตฺถตาสูจนกสฺส วิเสสนสฺส สพฺภาวโต กรณการาปนสงฺขาตปริยายสพฺภาวํฯ อิธ ‘‘คนฺเถนฺตี’’ติอาทีสุ ตถาวิธวิเสสวจนาภาวโต ตสฺส ปริยายสฺส อภาวญฺจ ญตฺวาฯ ตํ สุวุตฺตเมวาติ เวทิตพฺพนฺติ โยชนาฯ

สพฺพํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพนฺติ อฏฺฐกถาสุ อาคตนเยเนว โรปนาทิ, คนฺถาปนาทิ จ สพฺพํ เวทิตพฺพํฯ น เหตฺถ สนฺเทโห กาตพฺโพติ นิคเมติฯ

หรณาทีสูติ วตฺถุปูชนตฺถาย หรณาทีสุฯ กุลิตฺถิอาทีนํ อตฺถาย หรณโตติ กุลิตฺถิอาทีนํ หรณสฺเสว วิเสเสตฺวา ปฏิกฺขิตฺตตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ เตนาห ‘‘หรณาธิกาเร หี’’ติอาทิฯ มญฺชรีติ ปุปฺผโคจฺฉํฯ วฏํสโกติ กณฺณสฺส อุปริ ปิฬนฺธนตฺถํ กตปุปฺผวิกติ , โส จ ‘‘วฏํโส’’ติ วุจฺจติฯ กณฺณิกาติ พหูนํ ปุปฺผานํ วา มาลานํ วา เอกโต พนฺธิตสฺส นามํ, ‘‘กณฺณาภรณ’’นฺติปิ วทนฺติฯ หารสทิสนฺติ มุตฺตาหารสทิสํฯ

กปฺปิเยนาติ กปฺปิยอุทเกนฯ เตสํเยว ทฺวินฺนนฺติ กุลทูสนปริโภคานํ ทฺวินฺนํฯ ทุกฺกฏนฺติ กุลสงฺคหตฺถาย สยํ สิญฺจเน, กปฺปิยโวหาเรน วา อกปฺปิยโวหาเรน วา สิญฺจาปเน จ ทุกฺกฏํ, ปริโภคตฺถาย ปน สยํ สิญฺจเน, อกปฺปิยโวหาเรน สิญฺจาปเน จ ทุกฺกฏํฯ ปโยคพหุลตายาติ สยํ กรเณ, กายปโยคสฺส การาปเน จ วจีปโยคสฺส จ พหุตฺเตนฯ

คนฺเถน นิพฺพตฺตํ ทามํ คนฺถิมํฯ เอเสว นโย เสเสสุปิฯ น วฏฺฏตีติ วตฺถุปูชนตฺถายปิ น วฏฺฏติ, ทุกฺกฏนฺติ อตฺโถฯ วฏฺฏตีติ วตฺถุปูชนตฺถาย วฏฺฏติ, กุลสงฺคหตฺถาย ปน กปฺปิยโวหาเรน การาเปนฺตสฺสาปิ ทุกฺกฏเมวฯ

นีปปุปฺผํ นาม กทมฺพปุปฺผํฯ ปุริมนเยเนวาติ ‘‘ภิกฺขุสฺส วา’’ติอาทินา วุตฺตนเยนฯ

กทลิกฺขนฺธมฺหีติอาทินา วุตฺตํ สพฺพเมว สนฺธาย ‘‘ตํ อติโอฬาริกเมวา’’ติ วุตฺตํ, สพฺพตฺถ กรเณ, อกปฺปิยวจเนน การาปเน จ ทุกฺกฏเมวาติ อตฺโถฯ ‘‘ปุปฺผวิชฺฌนตฺถํ กณฺฏกํ พนฺธิตุมฺปิ น วฏฺฏตี’’ติ อิมสฺส อุปลกฺขณตฺตา ปุปฺผทาโมลมฺพนาทิอตฺถาย รชฺชุพนฺธนาทิปิ น วฏฺฏตีติ เกจิ วทนฺติ, อญฺเญ ปน ‘‘ปุปฺผวิชฺฌนตฺถํ กณฺฏกนฺติ วิเสสิตตฺตา ตทตฺถํ กณฺฏกเมว พนฺธิตุํ น วฏฺฏติ, ตญฺจ อฏฺฐกถาปมาเณนา’’ติ วทนฺติ, วีมํสิตฺวา คเหตพฺพํฯ ปุปฺผปฏิจฺฉกํ นาม ทณฺฑาทีหิ กตํ ปุปฺผาธานํ, เอตมฺปิ นาคทนฺตกมฺปิ สฉิทฺทกเมว คเหตพฺพํฯ อโสกปิณฺฑิยาติ อโสกสาขานํ, ปุปฺผานํ วา สมูเหฯ ธมฺมรชฺชุ นาม เจติยาทีนิ ปริกฺขิปิตฺวา เตสญฺจ รชฺชุยา จ อนฺตรา ปุปฺผปฺปเวสนตฺถาย พนฺธรชฺชุฯ ‘‘สิถิลวฏฺฏิตา วา รชฺชุวฏฺฏิอนฺตเร ปุปฺผปฺปเวสนตฺถาย เอวํ พนฺธา’’ติปิ วทนฺติฯ

มตฺถกทามนฺติ ธมฺมาสนาทิมตฺถกลมฺพกทามํฯ เตสํเยวาติ อุปฺปลาทีนํ เอวฯ วาเกน วา ทณฺฑเกน วาติ ปุปฺผนาฬํ ผาเลตฺวา ปุปฺเผน เอกาพทฺธํ ฐิตวาเกน, ทณฺฑเกน จ เอกพนฺธเนเนว, เอเตน ปุปฺผํ พีชคาเม สงฺคหํ น คจฺฉติ ปญฺจสุ พีเชสุ อปฺปวิฏฺฐตฺตา ปณฺณํ วิย, ตสฺมา กปฺปิยํ อการาเปตฺวาปิ โกปเน โทโส นตฺถิฯ ยญฺจ ฉินฺนสฺสาปิ มกุฬสฺส วิกสนํ, ตมฺปิ อติตรุณสฺส อภาวา วุฑฺฒิลกฺขณํ น โหติ, ปริณตสฺส ปน มกุฬสฺส ปตฺตานํ สิเนเห ปริยาทานํ คเต วิสุํภาโว เอว วิกาโส, เตเนว ฉินฺนมกุฬวิกาโส อจฺฉินฺนมกุฬวิกาสโต ปริหีโน , มิลาตยุตฺโต วา ทิสฺสติฯ ยญฺจ มิลาตสฺส อุทกสญฺโญเค อมิลานตาปชฺชนํ, ตมฺปิ ตมฺพุลปณฺณาทีสุ สมานนฺติ วุฑฺฒิลกฺขณํ น โหติ, ปาฬิอฏฺฐกถาทีสุ จ น กตฺถจิ ปุปฺผานํ กปฺปิยกรณํ อาคตํ, ตสฺมา ปุปฺผํ สพฺพถา อพีชเมวาติ วิญฺญายติ, วีมํสิตฺวา คเหตพฺพํฯ ‘‘ปสิพฺพเก วิยา’’ติ วุตฺตตฺตา ปุปฺผปสิพฺพเก วา ปสิพฺพกสทิสพนฺเธ วา ยตฺถ กตฺถจิ จีวเร วา ปกฺขิปิตุํ วฏฺฏตีติ สิทฺธํฯ พนฺธิตุํ น วฏฺฏตีติ รชฺชุอาทีหิ พนฺธนํ สนฺธาย วุตฺตํ, ปุปฺผสฺเสว ปน อจฺฉินฺนทณฺฑวาเกหิ พนฺธิตุํ วฏฺฏติ เอวฯ

ปุปฺผปเฏ จ ทฏฺฐพฺพนฺติ ปุปฺผปฏํ กโรนฺตสฺส ทีฆโต ปุปฺผทามสฺส หรณปจฺจาหรณวเสน ปูรณํ สนฺธาย วุตฺตํ, ติริยโต หรณํ ปน วายิมํ นาม โหติ, น ปูริมํฯ ‘‘ปุริมฏฺฐานํ อติกฺกาเมตี’’ติ สามญฺญโต วุตฺตตฺตา ปุริมํ ปุปฺผโกฏิํ ผุสาเปตฺวา วา อผุสาเปตฺวา วา ปริกฺขิปนวเสน ปน อติกฺกมนฺตสฺส อาปตฺติเยวฯ พนฺธิตุํ วฏฺฏตีติ ปุปฺผรหิตาย สุตฺตวากโกฏิยา พนฺธิตุํ วฏฺฏติฯ ‘‘เอกวารํ หริตฺวา วา ปริกฺขิปิตฺวา วา’’ติ อิทํ ปุพฺเพ วุตฺตเจติยาทิปริกฺเขปํ, ปุปฺผปฏกรณญฺจ สนฺธาย วุตฺตํฯ

ปเรหิ ปูริตนฺติ ทีฆโต ปสาริตํฯ วายิตุนฺติ ติริยโต หริตุํ, ตํ ปน เอกวารมฺปิ น ลพฺภติฯ ปุปฺผานิ ฐเปนฺเตนาติ อคนฺถิตปุปฺผานิ อญฺญมญฺญํ ผุสาเปตฺวาปิ ฐเปนฺเตนฯ ฆฏิกทามโอลมฺพโกติ เหฏฺฐาภาเค ฆฏิกาการยุตฺโต, ทารุฆฏิกากาโร วา โอลมฺพโกฯ สุตฺตมยํ เคณฺฑุกํ นามฯ สพฺพตฺถาติ คนฺถิมาทีสุ สพฺพตฺถฯ

เรจกนฺติ อภินยํ, ‘‘เอวํ นจฺจาหี’’ติ นฏนาการทสฺสนนฺติ อตฺโถ, ‘‘จกฺกํ วิย อตฺตานํ ภมาปน’’นฺติปิ เกจิฯ อากาเสเยว กีฬนฺตีติ ‘‘อยํ สารี อสุกปทํ มยา นีตา’’ติ เอวํ มุเขเนว อุโภปิ วทนฺตา กีฬนฺติฯ ชูตผลเกติ ชูตมณฺฑเลฯ ปาสกกีฬายาติ ทฺวินฺนํ ติวงฺคุลปฺปมาณานํ ทารุทนฺตาทิมยานํ ปาสกานํ จตูสุ ปสฺเสสุ เอกกาทิวเสน พินฺทูนิ กตฺวา ผลเก ขิปิตฺวา อุปริภาเค ทิฏฺฐพินฺทูนํ วเสน สาริโย อปเนตฺวา กีฬนกชูตกีฬายฯ

มญฺชฏฺฐิ นาม มญฺชฏฺฐรุกฺขสารกสาวํฯ สลากหตฺถนฺติ นาฬิเกรหีราทีนํ กลาปสฺเสตํ นามํฯ ปาฬิยํ ถรุสฺมินฺติ ขคฺเคฯ อุสฺเสเฬนฺตีติ มุเขน อุสฺเสฬนสทฺทํ ปมุญฺจนฺติ, มหนฺตํ อพฺยตฺตสทฺทํ ปวตฺเตนฺตีติ อตฺโถฯ อปฺโผเฏนฺตีติ ทฺวิคุณิตวามหตฺเถ ทกฺขิณหตฺเถน ตาเฬตฺวา สทฺทํ กโรนฺติฯ มุขฑิณฺฑิมนฺติ มุขเภรีฯ

[432] เตสนฺติ สมาเส คุณีภูตานิ ปพฺพานิปิ ปรามสติฯ โพนฺโทติ โลโล, มนฺทธาตุโกติ อตฺโถฯ ภกุฏิํ กตฺวาติ ภมุกเภทํ กตฺวาฯ เนลาติ นิทฺโทสาฯ

[433] ปาฬิยํ ‘‘สาริปุตฺตา’’ติ อิทํ เอกเสสนเยน สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานานํ อุภินฺนํ อาลปนํ, เตเนว พหุวจนนิทฺเทโส กโตฯ

[435] อฏฺฐารส วตฺตานีติ ‘‘น อุปสมฺปาเทตพฺพ’’นฺติอาทีนิ ‘‘น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพ’’นฺติ ปริโยสานานิ กมฺมกฺขนฺธเก (จูฬว. 7) อาคตานิ อฏฺฐารส วตฺตานิฯ น ปนฺนโลมาติ น ปติตมานโลมา, อนนุกูลวตฺติโนติ อตฺโถฯ

[437] ปรสนฺตกํ เทติ ทุกฺกฏเมวาติ วิสฺสาสคาเหน ทานํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ถุลฺลจฺจยนฺติ เอตฺถ ภณฺฑเทยฺยมฺปิ โหติ เอวฯ

ตญฺจ โข วตฺถุปูชนตฺถายาติ มาตาปิตูนมฺปิ ปุปฺผํ เทนฺเตน วตฺถุปูชนตฺถาเยว ทาตพฺพนฺติ ทสฺเสติฯ มณฺฑนตฺถาย ปน สิวลิงฺคาทิปูชนตฺถายาติ เอตฺตกเมว วุตฺตตฺตา ‘‘อิมํ วิกฺกิณิตฺวา ชีวิสฺสนฺตี’’ติ มาตาปิตูนํ ทาตุํ วฏฺฏติ, เสสญาตีนํ ปน ตาวกาลิกเมว ทาตุํ วฏฺฏติฯ ญาติสามเณเรเหวาติ เตสํ คิหิกมฺมปริโมจนตฺถํ วุตฺตํฯ อิตเรติ อญฺญาตกา, เตหิปิ สามเณเรหิ อาจริยุปชฺฌายานํ วตฺตสีเสน หริตพฺพํฯ จูฬกนฺติ อุปฑฺฒภาคโตปิ อุปฑฺฒํฯ

สามเณรา…เป.… ฐเปนฺตีติ อรกฺขิตาโคปิตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ตตฺถ ตตฺถาติ มคฺเค วา เจติยงฺคเณ วาฯ ‘‘สามเณเรหิ ทาเปตุํ น ลภนฺตี’’ติ อิทํ สามเณเรหิ คิหีนํ กมฺมํ การิตํ วิย โหตีติ วุตฺตํ, น ปน ปุปฺผทานํ โหตีติ สามเณรานมฺปิ น วฏฺฏนโตฯ วุตฺตญฺจ ‘‘สยเมวา’’ติอาทิฯ ‘‘อวิเสเสน วุตฺต’’นฺติ อิมินา สพฺเพสมฺปิ น วฏฺฏตีติ ทสฺเสติฯ

ขีณปริพฺพยานนฺติ อาคนฺตุเก สนฺธาย วุตฺตํฯ ปริจฺฉินฺเนสุปิ รุกฺเขสุ ‘‘อิธ ผลานิ สุนฺทรานี’’ติอาทิํ วทนฺเตน กุลสงฺคโห กโต นาม โหตีติ อาห ‘‘เอวํ ปน น วตฺตพฺพ’’นฺติฯ

รุกฺขจฺฉลฺลีติ รุกฺขตฺตโจฯ อภาชนียตฺตา ครุภณฺฑํ วุตฺตํฯ วุตฺตนเยนาติ ปณฺณทานมฺปิ ปุปฺผผลาทีสุ วุตฺตนเยน กุลสงฺคโห โหตีติ ทสฺเสติฯ

ปุพฺเพ วุตฺตปฺปการนฺติ มม วจเนน ภควโต ปาเท วนฺทถาติอาทินา วุตฺตปฺปการสิกฺขาปเท ปฐมํ วุตฺตํฯ

‘‘ปกฺกมตายสฺมา’’ติ อิทํ ปพฺพาชนียกมฺมวเสน วุตฺตํฯ ปุน ‘‘ปกฺกมตายสฺมา’’ติ อิทมฺปิ ปพฺพาชนียกมฺมกตสฺส วตฺตวเสน วุตฺตํฯ เอตฺถ จ อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ อาจริเยสุ อเนกวิเธสุ อนาจาเรสุ ปญฺญเปตพฺพา อาปตฺติโย สิกฺขาปทนฺตเรสุ ปญฺญตฺตา เอวาติ ตา อิธ อปญฺญเปตฺวา กุลทูสกานํ ปพฺพาชนียกมฺมวเสน นิคฺคหํ กาตุํ ตตฺเถว สมฺมา อวตฺติตฺวา การกสงฺฆํ ฉนฺทคามิตาทีหิ ปาเปนฺตานํ สมนุภาสนาย สงฺฆาทิเสสํ อาโรปิตญฺจ อิทํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ ปฐมสงฺฆเภทสทิสาเนวาติ เอตฺถ องฺเคสุปิ ยถา ตตฺถ ปรกฺกมนํ, เอวมิธ ฉนฺทาทีหิ ปาปนํ ทฏฺฐพฺพํฯ เสสํ ตาทิสเมวาติฯ

กุลทูสกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นิคมนวณฺณนา

[442] อิตเร ปน ยาวตติยกาติ เวทิตพฺพาติ สมฺพนฺโธฯ โย หิ ชโร เอกสฺมิํ ทิวเส อาคนฺตฺวาปิ คโต อนนฺตเรสุ ทฺวีสุ ทิวเสสุ อนุปฺปชฺชิตฺวา ตติเย ทิวเส อุปฺปชฺชติ, โส ตติยโกฯ โย ปน ตติเยปิ อนุปฺปชฺชิตฺวา จตุตฺเถ เอว ทิวเส อุปฺปชฺชติ, โส จตุตฺถโก จาติ วุจฺจติฯ ตํ สนฺธายาห ‘‘ยถา ตติเย’’ติอาทิฯ ‘‘อกาเมน อวเสนา’’ติ อิมินา อปฺปฏิกมฺมกรณํ นาม ยสฺมา อลชฺชิลกฺขณํ, สคฺคโมกฺขาวรณญฺจ, ตสฺมา อาปนฺโน ปุคฺคโล ‘‘ปจฺฉา ปริวสิสฺสามี’’ติ วิกฺขิปิตุํ น ลภติ, สงฺเฆน จ อนิจฺฉนฺตสฺเสว ปริวาโส ทาตพฺโพติ ทสฺเสติฯ ปาฬิยํ จิณฺณมานตฺโต ภิกฺขุ…เป.… อพฺเภตพฺโพติ เอตฺถ โย ภิกฺขุ จิณฺณมานตฺโต, โส ภิกฺขุ อพฺเภตพฺโพติ เอวํ ภิกฺขุสทฺททฺวยสฺส โยชนา เวทิตพฺพาฯ เต จ ภิกฺขู คารยฺหาติ อูนภาวํ ญตฺวา อพฺเภนฺติ, ทุกฺกฏาปชฺชเนน ครหิตพฺพาฯ สามีจีติ วตฺตํฯ

อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยฏฺฐกถาย วิมติวิโนทนิยํ

เตรสกวณฺณนานโย นิฏฺฐิโตฯ