เมนู

ตํ กิร กีฬนฺตา นทีอาทีสุ ฉินฺนตฏํ อุทเกน จิกฺขลฺลํ กตฺวา ตตฺถ อุโภ ปาเท ปสาเรตฺวา นิสินฺนา ปตนฺติ , ‘‘ปุปฺผาวลิย’’นฺติปิ ปาโฐฯ ปเวเสนฺตสฺสาติ ปโยชกตฺเตน ทฺวิกมฺมิกตฺตา ‘‘วาลิกํ องฺคชาต’’นฺติ อุภยตฺถาปิ อุปโยควจนํ กตํฯ เจตนา, อุปกฺกโม, มุจฺจนนฺติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิ เวทิตพฺพานิฯ

สุกฺกวิสฺสฏฺฐิสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. กายสํสคฺคสิกฺขาปทวณฺณนา

[269] ทุติเย เกสุจิ วาตปาเนสุ วิวเฏสุ พหิปิ อนฺธการตฺตา อาโลโก น ปวิสติ, วิวฏกวาเฏน อญฺญโต อาคจฺฉนฺตสฺส อาโลกสฺส นิวารณโต กวาฏสฺส ปิฏฺฐิปสฺเส ฆนนฺธกาโรว โหติ, ตาทิสานิ สนฺธาย ‘‘เยสุ วิวเฏสุ อนฺธกาโร โหตี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ

พฺราหฺมณี อตฺตโน องฺคมงฺคานํ ปรามสนกฺขเณ อนาจารานุกูลา หุตฺวา น กิญฺจิ วตฺวา ภิกฺขุโน วณฺณภณนกฺขเณ วุตฺตตฺตา อาห ‘‘ปพฺพชิตุกาโม มญฺเญติ สลฺลกฺเขตฺวา’’ติ, ปพฺพชิตุกาโม วิยาติ สลฺลกฺเขตฺวาติ อตฺโถฯ กุลิตฺถีนํ เอวํ ปเรหิ อภิภวนํ นาม อจฺจนฺตาวมาโนติ อาห ‘‘อตฺตโน วิปฺปการ’’นฺติฯ

[270] โอติณฺณสทฺทสฺส กมฺมสาธนปกฺขํ สนฺธาย ‘‘ยกฺขาทีหี’’ติอาทิ วุตฺตํ, กตฺตุสาธนปกฺขํ สนฺธาย ‘‘กูปาทีนี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตสฺมิํ วตฺถุสฺมินฺติ อิตฺถิสรีรสงฺขาเต วตฺถุสฺมิํฯ

[271] อสฺสาติ หตฺถคฺคาหาทิกสฺส สพฺพสฺสฯ

[273] เอเตสํ ปทานนฺติ อามสนาทิปทานํฯ อิตฺถิสญฺญีติ มนุสฺสิตฺถิสญฺญีฯ นํ-สทฺทสฺส กายวิเสสนภาเวน เอตํ กายนฺติ อตฺถํ ทสฺเสตุํ ‘‘อถ วา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ โอมสนฺโต…เป.… เอกาว อาปตฺตีติ อนิวตฺถํ สนฺธาย วุตฺตํ, น นิวตฺถํฯ สนิวตฺถาย ปน มตฺถกโต ปฏฺฐาย หตฺถํ โอตาเรนฺตสฺส นิวตฺถสาฏโกปริ หตฺเถ อารุฬฺเห ถุลฺลจฺจยํฯ สาฏกโต หตฺถํ โอตาราเปตฺวา ชงฺฆโต ปฏฺฐาย โอมสนฺตสฺส ปุน สงฺฆาทิเสโสฯ

ยถานิทฺทิฏฺฐนิทฺเทเสติ ยถาวุตฺตกายสํสคฺคนิทฺเทเสฯ เตนาติ เยน การเณน วตฺถุสญฺญาทโย โหนฺติ, เตน การเณนฯ ยถาวุตฺตสิกฺขาปทนิทฺเทเส วุตฺตํ ครุกํ ภิกฺขุโน กเรยฺย ปกาเสยฺยาติ โยชนาฯ

สญฺญาย วิราคิตมฺหีติ สญฺญาย วิรทฺธายฯ อิทํ นาม วตฺถุนฺติ อิมสฺมิํ สิกฺขาปเท อาคตํ, อนาคตญฺจ ยํ กิญฺจิ สวิญฺญาณกาวิญฺญาณกํ ผุสนฺตสฺส อนาปตฺติอภาวํ สนฺธาย วุตฺตํฯ

สารตฺตนฺติ กายสํสคฺคราเคเนว สารตฺตํฯ วิรตฺตนฺติ กายสํสคฺคราครหิตํ มาตุอาทิํ สนฺธาย วทติฯ ทุกฺกฏนฺติ มาตุเปมาทิวเสน คณฺหนฺตสฺส วเสน วุตฺตํ, วิรตฺตมฺปิ อิตฺถิํ กายสํสคฺคราเคน คณฺหนฺตสฺส ปน สงฺฆาทิเสโส เอวฯ อิมาย ปาฬิยา สเมตีติ สมฺพนฺโธฯ กถํ สเมตีติ เจ? ยทิ หิ ‘‘อิตฺถิยา กายปฺปฏิพทฺธํ คณฺหิสฺสามี’’ติ จิตฺเต อุปฺปนฺเน อิตฺถิสญฺญา วิราคิตา ภเวยฺยฯ กายปฺปฏิพทฺธคฺคหเณปิ ถุลฺลจฺจเยนาปิ น ภวิตพฺพํ อิตฺถิสญฺญาย เอว ปาฬิยํ (ปารา. 276) ถุลฺลจฺจยสฺส วุตฺตตฺตา, ตสฺมา ‘‘อิตฺถิยา กายปฺปฏิพทฺธํ คณฺหิสฺสามีติ กายํ คณฺหนฺตสฺส อิตฺถิสญฺญา วิราคิตา นาม น โหตีติ กายปฺปฏิพทฺธํ คณฺหิสฺสามีติ กายํ คณฺหโต อิตฺถิสญฺญาย เจว กายสํสคฺคราคสฺส จ กายคฺคหณสฺส จ สมฺภวา ยถาวตฺถุกํ สงฺฆาทิเสสเมว อาปชฺชตี’’ติ มหาสุมตฺเถเรน วุตฺตวาโทว อิมาย ปาฬิยา สเมติฯ อฏฺฐกถายญฺหิ ‘‘สมฺพหุลา อิตฺถิโย พาหาหิ ปริกฺขิปิตฺวา คณฺหามี’’ติ สญฺญาย ปริกฺขิปโต มชฺฌคตานํ วเสน ถุลฺลจฺจยํ วุตฺตํฯ น หิ ตสฺส ‘‘มชฺฌคตา อิตฺถิโย กายปฺปฏิพทฺเธน คณฺหามี’’ติ สญฺญา อตฺถิ, ตสฺมา อฏฺฐกถายปิ สเมตีติ คเหตพฺพํฯ นีเลน ทุวิญฺเญยฺยภาวโต กาฬิตฺถี วุตฺตาฯ

[279] เสวนาธิปฺปาโยติ ผสฺสสุขเสวนาธิปฺปาโยฯ กายปฺปฏิพทฺธามสนวาเร กายปฺปฏิพทฺธวเสน ผสฺสปฏิวิชานนํ เวทิตพฺพํฯ จิตฺตุปฺปาทมตฺเต อาปตฺติยาภาวโต อนาปตฺตีติ อิทํ กายสํสคฺคราคมตฺเตน กายจลนสฺส อนุปฺปตฺติโต อิตฺถิยา กริยมานกายจลนํ สาทิยโตปิ ปโยคาภาวํ สนฺธาย วุตฺตํฯ

ปฐมปาราชิเก ปน ปเรหิ อุปกฺกมิยมานสฺส อภาวโต เสวนาธิปฺปาเย อุปฺปนฺเน เตน อธิปฺปาเยน องฺคชาตกฺโขโภ สยเมว อวสฺสํ สญฺชายติ, โส จ เตน กโต นาม โหตีติ ปาราชิกํ วุตฺตํ, เตเนว นเยน ปฐมสงฺฆาทิเสเสปิ ปเรน กริยมานปโยคสาทิยมาเนปิ องฺคชาตกฺโขภสมฺภเวน อาปตฺติ โหตีติ เวทิตพฺพํฯ จตุตฺเถติ ‘‘น จ กาเยน วายมติ, น จ ผสฺสํ ปฏิวิชานาตี’’ติ อิมสฺมิํ วาเรฯ ผสฺสปฏิวิชานนมฺปีติ อปิ-สทฺเทน ตติยวาเร วิย วายาโมปิ นตฺถีติ ทสฺเสติฯ นิสฺสคฺคิเยน นิสฺสคฺคิยามสเน วิยาติ อิทํ ปน ผสฺสปฏิวิชานนาภาวมตฺตสฺเสว นิทสฺสนํ, น ปโยคาภาวสฺสาติ ทฏฺฐพฺพํฯ โมกฺขาธิปฺปาโยติ เอตฺถ จิตฺตสฺส ลหุปริวตฺติตาย อนฺตรนฺตรา กายสํสคฺคราเค สมุปฺปนฺเนปิ โมกฺขาธิปฺปายสฺส อวิจฺฉินฺนตาย อนาปตฺติเยว, วิจฺฉินฺเน ปน ตสฺมิํ อาปตฺติ เอวฯ

ปทภาชนียวณฺณนานโยฯ

[281] เอตฺถ คณฺหาหีติ น วตฺตพฺพาติ เคหสิตเปเมน กายปฺปฏิพทฺเธน ผุสเน ทุกฺกฏํ สนฺธาย วุตฺตํ, การุญฺเญน ปน วตฺถาทิํ คเหตุํ อสกฺโกนฺติํ ‘‘คณฺหา’’ติ วทนฺตสฺสาปิ อวสสภาวปฺปตฺตํ อุทเก นิมุชฺชนฺติํ การุญฺเญน สหสา อนามาสนฺติ อจินฺเตตฺวา เกสาทีสุ คเหตฺวา โมกฺขาธิปฺปาเยน อากฑฺฒโตปิ อนาปตฺติเยวฯ น หิ มียมานํ มาตรํ อุกฺขิปิตุํ น วฏฺฏติฯ อญฺญาติกาย อิตฺถิยาปิ เอเสว นโยฯ อุกฺกฏฺฐาย มาตุยาปิ อามาโส น วฏฺฏตีติ ทสฺสนตฺถํ ‘‘มาตร’’นฺติ วุตฺตํฯ ตสฺสา กาตพฺพํ ปน อญฺญาสมฺปิ อิตฺถีนํ กโรนฺตสฺสาปิ อนาปตฺติเยว อนามาสตฺเต วิเสสาภาวาฯ

ติณณฺฑุปกนฺติ หิริเวราทิมูเลหิ เกสาลงฺการตฺถาย กตจุมฺพฏกํฯ ปริวตฺเตตฺวาติ อตฺตโน นิวาสนาทิภาวโต อปเนตฺวาฯ ปูชาทิอตฺถํ ปน ตาวกาลิกมฺปิ อามสิตุํ วฏฺฏติฯ สีสปสาธนกทนฺตสูจิอาทีติ อิทํ สีสาลงฺการตฺถาย ปฏปิโลติกาทีหิ กตํ สีสปสาธนกญฺเจว ทนฺตสูจิอาทิ จาติ ทฺวิธา โยเชตฺวา สีสปสาธนํ สิปาฏิโกปกรณตฺถาย เจว ทนฺตสูจิอุปกรณตฺถาย จ คเหตพฺพนฺติ ยถากฺกมํ อตฺถํ ทสฺเสติฯ

เกสกลาปํ พนฺธิตฺวา ตตฺถ ติริยํ ปเวสนตฺถาย กตา ทนฺตสูจิ เอว สีสปสาธนกทนฺตสูจีติ เอกเมว กตฺวา สิปาฏิกาย ปกฺขิปิตฺวา ปริหริตพฺพสูจิเยว ตสฺส ตสฺส กิจฺจสฺส อุปกรณนฺติ สิปาฏิกาสูจิอุปกรณนฺติ เอวํ วา โยชนา กาตพฺพา โปตฺถกรูปนฺติ สุธาทีหิ กตํ, ปาราชิกวตฺถุภูตานํ ติรจฺฉานคติตฺถีนํ สณฺฐาเนน กตมฺปิ อนามาสเมวฯ อิตฺถิรูปาทีนิ ทสฺเสตฺวา กตํ, วตฺถภิตฺติอาทิญฺจ อิตฺถิรูปํ อนามสิตฺวา วฬญฺเชตุํ วฏฺฏติฯ เอวรูเปหิ อนามาเส กายสํสคฺคราเค อสติ กายปฺปฏิพทฺเธน อามสโต โทโส นตฺถิฯ ภินฺทิตฺวาติ เอตฺถ อนามาสมฺปิ ทณฺฑปาสาณาทีหิ เภทนสฺส อฏฺฐกถายํ วุตฺตตฺตา, ปาฬิยมฺปิ อาปทาสุ โมกฺขาธิปฺปายสฺส อามสเนปิ อนาปตฺติยา วุตฺตตฺตา จฯ สปฺปินีอาทีหิ วาฬมิคีหิ จ คหิตปาณกานํ โมจนตฺถาย ตํ สปฺปินีอาทิํ วตฺถทณฺฑาทีหิ ปริกฺขิปิตฺวา คเหตุํ, มาตุอาทิํ อุทเก มียมานํ วตฺถาทีหิ คเหตุํ, อสกฺโกนฺติํ เกสาทีสุ คเหตฺวา การุญฺเญน อุกฺขิปิตุํ วฏฺฏตีติ อยมตฺโถ คเหตพฺโพวฯ อฏฺฐกถายํ ‘‘น ตฺเวว อามสิตพฺพา’’ติ อิทํ ปน วจนํ อมียมานวตฺถุํ สนฺธาย วุตฺตนฺติ อยํ อมฺหากํ ขนฺติฯ

มคฺคํ อธิฏฺฐายาติ ‘‘มคฺโค อย’’นฺติ มคฺคสญฺญํ อุปฺปาเทตฺวาติ อตฺโถฯ ปญฺญเปตฺวา เทนฺตีติ อิทํ สามีจิวเสน วุตฺตํ, เตหิ ปน อาสนํ อปญฺญเปตฺวาว นิสีทถาติ วุตฺเต สยเมว ปญฺญเปตฺวา นิสีทิตุมฺปิ วฏฺฏติฯ ตตฺถชาตกานีติ อจฺฉินฺทิตฺวา ภูตคามภาเวเนว ฐิตานิฯ กีฬนฺเตนาติ วุตฺตตฺตา สติ ปจฺจเย อามสนฺตสฺส อนาปตฺติฯ ภิกฺขุสนฺตกํ ปน ปริโภคารหํ สพฺพถา อามสิตุํ น วฏฺฏติ ทุรุปจิณฺณตฺตาฯ อนุปสมฺปนฺนานํ ทสฺสามีติ อิทํ อปฺปฏิคฺคเหตฺวา คหณํ สนฺธาย วุตฺตํฯ อตฺตโนปิ อตฺถาย ปฏิคฺคเหตฺวา คหเณ โทโส นตฺถิ อนามาสตฺตาภาวาฯ

มณีติ เวฬุริยาทิโต อญฺโญ โชติรสาทิเภโท สพฺโพปิ มณิฯ เวฬุริโยติ อลฺลเวฬุวณฺโณมณิ, ‘‘มชฺชารกฺขิ มณฺฑลวณฺโณ’’ติปิ วทนฺติฯ สิลาติ มุคฺคมาสวณฺณา อติสินิทฺธา กาฬสิลา, มณิโวหารํ อาคตา รตฺตเสตาทิวณฺณา สุมฏฺฐาปิ สิลา อนามาสา เอวาติ วทนฺติฯ รชตนฺติ กหาปณมาสาทิเภทํ ชตุมาสาทิํ อุปาทาย สพฺพํ วุตฺตาวเสสํ รูปิยํ คหิตํฯ โลหิตงฺโกติ รตฺตมณิฯ มสารคลฺลนฺติ กพรวณฺโณ มณิ, ‘‘มรกต’’นฺติปิ วทนฺติฯ เภสชฺชตฺถาย ปิสิตฺวา โยชิตานํ มุตฺตานํ รตนภาววิรหโต คหณกฺขเณปิ รตนากาเรน อเปกฺขิตาภาวา ‘‘เภสชฺชตฺถาย ปน วฏฺฏตี’’ติ วุตฺตํฯ

ยาว ปน ตา มุตฺตา รตนรูเปน ติฏฺฐนฺติ, ตาว อามสิตุํ น วฏฺฏติ เอวฯ เอวํ อญฺญมฺปิ รตนปาสาณํ ปิสิตฺวา เภสชฺเช โยชนตฺถาย คเหตุํ วฏฺฏติ เอว, ชาตรูปรชตํ ปน ปิสิตฺวา โยชนเภสชฺชตฺถายปิ สมฺปฏิจฺฉิตุํ น วฏฺฏติ, คหฏฺเฐหิ โยเชตฺวา ทินฺนมฺปิ ยทิ เภสชฺเช สุวณฺณาทิรูเปน ติฏฺฐติ, วิโยเชตุญฺจ สกฺกา, ตาทิสํ เภสชฺชมฺปิ น วฏฺฏติฯ ตํ อพฺโพหาริกตฺตํ คตํ เจ, วฏฺฏติฯ ‘‘ชาติผลิกํ อุปาทายา’’ติ วุตฺตตฺตา, สูริยกนฺตจนฺทกนฺตาทิกํ ชาติปาสาณํ มณิมฺหิ เอว สงฺคหิตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ ธมนสงฺโข จ โธตวิทฺโธ จ รตนมิสฺโส จาติ โยเชตพฺพํฯ วิทฺโธติ มณิอาทิภาเวน กตฉิทฺโทฯ

รตนมิสฺโสติ กญฺจนลตาทิวิจิตฺโต, มุตฺตาทิรตนขจิโต จ, เอเตน ธมนสงฺขโต อญฺโญ รตนมิสฺโสว อนามาโสติ ทสฺเสติฯ สิลายมฺปิ เอเสว นโยฯ ปานียสงฺโขติ อิมินาว ถาลกาทิอากาเรน กตสงฺขมยภาชนานิ ภิกฺขูนํ สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏตีติ สิทฺธํฯ เสสาติ รตนสํยุตฺตํ ฐเปตฺวา อวเสสาฯ

พีชโต ปฏฺฐายาติ ธาตุปาสาณโต ปฏฺฐายฯ ปฏิกฺขิปีติ สุวณฺณมยธาตุกรณฺฑกสฺส, พุทฺธรูปาทิสฺส จ อตฺตโน สนฺตกกรเณ นิสฺสคฺคิยตฺตา วุตฺตํฯ ‘‘รูปิยฉฑฺฑกฏฺฐาเน’’ติ วุตฺตตฺตา รูปิยฉฑฺฑกสฺส ชาตรูปรชตํ อามสิตฺวา ฉฑฺเฑตุํ วฏฺฏตีติ สิทฺธํฯ เกฬาปยิตุนฺติ อามสิตฺวา อิโต จิโต จ สญฺจาเรตุํฯ วุตฺตนฺติ มหาอฏฺฐกถายํ วุตฺตํฯ กจวรเมว หริตุํ วฏฺฏตีติ โคปกา วา โหนฺตุ อญฺเญ วา, หตฺเถน ปุญฺฉิตฺวา กจวรํ อปเนตุํ วฏฺฏติ, มลมฺปิ ปมชฺชิตุํ วฏฺฏติ เอวาติ วทนฺติ, ตํ อฏฺฐกถาย น สเมติ เกฬายนสทิสตฺตาฯ อารกูฏโลหนฺติ สุวณฺณวณฺโณ กิตฺติมโลหวิเสโสฯ ติวิธญฺหิ กิตฺติมโลหํ กํสโลหํ วฏฺฏโลหํ หารกูฏโลหนฺติฯ ตตฺถ ติปุตมฺเพ มิสฺเสตฺวา กตํ กํสโลหํ นามฯ สีสตมฺเพ มิสฺเสตฺวา กตํ วฏฺฏโลหํฯ รสตมฺเพ มิสฺเสตฺวา กตํ หารกูฏโลหํ นามฯ ตํ ปน ‘‘ชาตรูปคติก’’นฺติ วุตฺตตฺตา อุคฺคณฺหโต นิสฺสคฺคิยมฺปิ โหตีติ เกจิ วทนฺติฯ รูปิเยสุ ปน อคณิตตฺตา นิสฺสคฺคิยํ น โหติ, อามสเน, สมฺปฏิจฺฉเน จ ทุกฺกฏเมวาติ เวทิตพฺพํฯ

สพฺพกปฺปิโยติ ยถาวุตฺตสุวณฺณาทิมยานํ เสนาสนปริกฺขารานํ อามสนโคปนาทิวเสน ปริโภโค สพฺพถา กปฺปิโยติ อธิปฺปาโยฯ เตนาห ‘‘ตสฺมา’’ติอาทิฯ ‘‘ภิกฺขูนํ ธมฺมวินยวณฺณนฏฺฐาเน’’ติ วุตฺตตฺตา สงฺฆิกเมว สุวณฺณาทิมยํ เสนาสนํ, เสนาสนปริกฺขารา จ วฏฺฏนฺติ, น ปุคฺคลิกานีติ คเหตพฺพํฯ

ภินฺทิตฺวาติ ปฐมเมว อนามสิตฺวา ปาสาณาทินา กิญฺจิมตฺตํ เภทํ กตฺวา ปจฺฉา กปฺปิยภณฺฑตฺถาย อธิฏฺฐหิตฺวา หตฺเถน คเหตุํ วฏฺฏติฯ เตนาห ‘‘กปฺปิยภณฺฑํ กริสฺสามีติ สพฺพมฺปิ สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏตี’’ติฯ เอตฺถาปิ กิญฺจิ ภินฺทิตฺวา, วิโยเชตฺวา วา อามสิตพฺพฯ

ผลกชาลิกาทีนีติ เอตฺถ สรปริตฺตาณาย หตฺเถน คเหตพฺพํ กิฏิกาผลกํ อกฺขิรกฺขณตฺถาย อยโลหาทีหิ ชาลากาเรน กตฺวา สีสาทีสุ ปฏิมุญฺจิตพฺพํ ชาลิกํ นาม อาทิ-สทฺเทน กวจาทิํ สงฺคณฺหาติฯ อนามาสานีติ มจฺฉชาลาทิปรูปโรธกํ สนฺธาย วุตฺตํ, น สรปริตฺตาณํ ตสฺส อาวุธภณฺฑตฺตาภาวาฯ เตเนว วกฺขติ ‘‘ปรูปโรธนิวารณํ หี’’ติอาทิฯ อาสนสฺสาติ เจติยสฺส สมนฺตา กตปริภณฺฑสฺสฯ พนฺธิสฺสามีติ กากาทีหิ อทูสนตฺถาย พนฺธิสฺสามิฯ

‘‘เภริสงฺฆาโฏติ สงฺฆฏิตจมฺมเภรีฯ วีณาสงฺฆาโฏติ สงฺฆฏิตจมฺมวีณา’’ติ สารตฺถทีปนิยํ (สารตฺถ. ฏี. 2.281) วุตฺตํฯ ‘‘จมฺมวินทฺธานิ วีณาเภริอาทีนี’’ติ มหาอฏฺฐกถายํ วุตฺตวจนโต วิเสสาภาวา, ‘‘กุรุนฺทิยํ ปนา’’ติอาทินา ตโต วิเสสสฺส วตฺตุมารทฺธตฺตา จ เภริอาทีนํ วินทฺธโนปกรณสมูโห เภริวีณาสงฺฆาโฏติ เวทิตพฺพํ สงฺฆฏิตพฺโพติ สงฺฆาโฏติ กตฺวาฯ ตุจฺฉโปกฺขรนฺติ อวินทฺธจมฺมเภริวีณานํ โปกฺขรํฯ อาโรปิตจมฺมนฺติ ปุพฺเพ อาโรปิตํ หุตฺวา ปจฺฉา ตโต อปเนตฺวา วิสุํ ฐปิตมุขจมฺมมตฺตํ, น เสโสปกรณสหิตํฯ สหิตํ ปน สงฺฆาโฏติ อยํ วิเสโสฯ โอนหิตุนฺติ เภริโปกฺขราทีนิ จมฺมํ อาโรเปตฺวา จมฺมวฏฺฏิอาทีหิ สพฺเพหิ อุปกรเณหิ วินนฺธิตุํฯ

ปาฬิยํ ปณฺฑกสฺสาติ ปณฺฑเกนฯ ปาราชิกปฺปโหนกกาเลติ อกุถิตกาเลฯ

กายสํสคฺคราคาทิภาเว สพฺพาวตฺถายปิ อิตฺถิยา สณฺฐาเน ปญฺญายมาเน อนามาสทุกฺกฏํ น วิคจฺฉตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ สงฺกมาทีนํ ฐานาจาวนวเสน อจาเลตพฺพตาย น กายปฺปฏิพทฺธโวหาโรติ ทุกฺกฏํ วุตฺตํฯ

[282] เอกปทิกสงฺกโมติ ตนุกเสตุฯ ‘‘อาวิญฺฉนฺโต’’ติ วุตฺตตฺตา จาเลตุํ ยุตฺตาย เอว รชฺชุยา ถุลฺลจฺจยํ, น อิตราย ภิตฺติถมฺภาทิคติกตฺตาติ อาห ‘‘ยา มหารชฺชุ โหตี’’ติอาทิฯ เตน จาเลตุํ ยุตฺเต ตนุกรชฺชุทณฺฑเก อจาเลตฺวา ผุสนฺตสฺสาปิ ถุลฺลจฺจยเมวาติ ทีปิตนฺติ เวทิตพฺพํฯ ปฏิจฺฉาเทตพฺพาติ ฉาทนาทิวเสน คูหิตพฺพาฯ มนุสฺสิตฺถี, มนุสฺสิตฺถิสญฺญิตา, กายสํสคฺคราโค, วายาโม, เตน หตฺถาทีสุ ผุสนนฺติ อิมาเนตฺถ ปญฺจ องฺคานิฯ

กายสํสคฺคสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ทุฏฺฐุลฺลวาจาสิกฺขาปทวณฺณนา

[285] ตติเย อสทฺธมฺมปฏิสญฺญุตฺตนฺติ เมถุนธมฺมปฏิสํยุตฺตํฯ พาลาติ สุภาสิตทุพฺภาสิตํ อชานนฺตี , สุรามทมตฺตตาย อุมฺมตฺตกาทิภาเวน จ อชานนฺตีปิ เอตฺเถว สงฺคยฺหติฯ น ตาว สีสํ เอตีติ สงฺฆาทิเสสปจฺจยตฺตสงฺขาตํ มตฺถกํ ปาริปูริ น โหติ, มคฺคเมถุเนหิ อฆฏิตตฺตา ทุกฺกฏํ ปน โหติ เอวฯ

อปสาเทตีติ อปสาทกรวจนํ กโรติฯ โทสํ เทตีติ โทสํ ปติฏฺฐาเปติฯ ตีหีติ อนิมิตฺตาสีติอาทีนํ ปทานํ อทุฏฺฐุลฺลภาเวนาปิ อตฺถโยชนารหตฺตา ปสฺสาวมคฺคาทิปฏิสญฺญุตฺตตานิยโม นตฺถีติ วุตฺตํ, เตหิ ปน อฏฺฐหิ ปเทหิ ปริพฺพาชิกาวตฺถุสฺมิํ (ปารา. 289) วิย ถุลฺลจฺจยนฺติ เวทิตพฺพํฯ

กุญฺจิกปนาฬิมตฺตนฺติ กุญฺจิกาฉิทฺทมตฺตํฯ สุกฺขโสตาติ ทกโสตสฺส สุกฺขตาย โลหิตวณฺณวิคโม โหตีติ วุตฺตํฯ

สุทฺธานีติ เมถุนาทิปเทหิ อโยชิตานิปิฯ